Ποια θεωρείτε ως τη μεγαλύτερη επιτυχία σας;
Οτι κατάφερα να περάσω από πολλές συμπληγάδες πέτρες και να επιζήσω - την αναβάθμιση της ΕΡΤ το 1976 - και ότι κατάφερα να μπω σε μια ρατσιστική φυλακή του Τέξας και να γυρίσω τα τραγούδια της δουλειάς των Μαύρων που επέζησαν – μόνο εκεί - από την εποχή της σκλαβιάς, πριν χαθούν εντελώς.
[Από το Ερωτηματολόγιο του Προυστ, Εφημέριδα ΤΑ ΝΕΑ, 2010]
Ο Ροβήρος Μανθούλης υπήρξε ένα από τα σημαντικότερα κεφάλαια του ελληνικού (κι όχι μόνο) κινηματογράφου, με πλούσιο κινηματογραφικό έργο, πολιτική και κοινωνική δράση, συγγραφή βιβλίων και παραγωγή ντοκουμέντων - ακούραστα μέχρι και την ηλικία των 92 ετών που τον βρήκε να φεύγει από τη ζωή σε νοσοκομείο του Παρισιού όπου νοσηλευόταν με κορωνοϊό.
Ειρωνικά (ή και όχι), ο Ροβήρος Μανθούλης πέθανε τη Μεγάλη Πέμπτη, 21 Απριλίου του 2022. Πίσω στην 21η Απριλίου του 1967 ήταν ήδη εξόριστος και η ταινία του «Πρόσωπο με Πρόσωπο» έκανε πρεμιέρα στο φεστιβάλ της Ιέρ στη Γαλλία.
Ενεργός ως έφηβος στην αντι-ναζιστική αντίσταση, σπούδασε πολιτικές επιστήμες στην Αθήνα και στη συνέχεια κινηματογράφο στη Νέα Υόρκη. Ενώ σκηνοθέτησε ταινίες μυθοπλασίας, ενδεικτικά τις «Ψηλά τα χέρια Χίτλερ» (1963) και «Πρόσωπο με Πρόσωπο» (1966), η εμμονή του υπήρξε το ντοκιμαντέρ. Εξόριστος στο Παρίσι την περίοδο της δικτατορίας, εργάστηκε στη γαλλική τηλεόραση. Το 1975 ανέλαβε για ένα χρόνο την καλλιτεχνική διεύθυνση της ΕΡΤ, όπου δημιούργησε, μεταξύ άλλων, την επιτυχημένη σειρά «Παρασκήνιο». Αργότερα ταξίδεψε, φτιάχνοντας ντοκιμαντέρ για τη γαλλική τηλεόραση. Στις αρχές της δεκαετίας του 1980, κλήθηκε εκ νέου να συμβάλει στη βελτίωση της ελληνικής τηλεόρασης, αλλά τελικά αφιερώθηκε στη δημιουργία της τηλεοπτικής σειράς «Ακυβέρνητες πολιτείες» (1983-1986), μια γαλλική συμπαραγωγή. Τη δεκαετία του 1990 επιτέλεσε σημαντικό έργο ως διαμεσολαβητής των πολιτισμικών σχέσεων μεταξύ Ελλάδας και Γαλλίας, συστήνοντας τον ελληνικό πολιτισμό στα γαλλικά δρώμενα, ενώ επίσης εργάστηκε για την ανάδειξη του εκπαιδευτικού ρόλου της τηλεόρασης.
Θυμόμαστε τις μνήμες του από τον Μάη του '68 όπως τις είχαμε καταγράψει στο Flix και «διαβάζουμε» τη συναρπαστική πορεία του μέσα στον αιώνα που έζησε από το ακριβές, πλήρες και πολύτιμο βιογραφικό του όπως αυτό δημοσιεύτηκε στην έκδοση του Νεανικού Πλάνου «Ροβήρος Μανθούλης - Μια Ζωή Ταινίες», με αφορμή το Διεθνές Κινηματογραφικό Φεστιβαλ Ολυμπίας για Παιδιά και Νέους του 2006.
Ο Ροβήρος Μανθούλης γεννήθηκε στην Κομοτηνή και μεγάλωσε στηνΑθήνα. Συμμετείχε στους κύκλους της Διάπλασης των Παίδων και στιςγραμμές του ΕΑΜ των Νέων και συνέχεια της ΕΠΟΝ. Από τα τέλη του 1943μέχρι την Απελευθέρωση, ήταν το «χωνί» των Εξαρχείων και τηςΝεάπολης, που έφερνε τα βράδια, από κάποια ταράτσα στο λόφο τουΣτρέφη, τα αντιστασιακά μηνύματα μπροστά στα ανοιχτά παράθυρα τωνπεριοίκων.
Μετά το γυμνάσιο σπούδασε Πολιτικές Επιστήμες στην Πάντειο κι εξέδωσετο πρώτο του βιβλίο, την ποιητική συλλογή Σκαλοπάτια (1949). Δάσκαλόςτου στην ποίηση ήταν ο Νικηφόρος Βρεττάκος και η παρέα του, στοφιλολογικό πατάρι του Λουμίδη, ήταν, ανάμεσα σ’ άλλους, ο ΜιχάληςΚατσαρός, ο Νίκος Γκάτσος, ο Μάνος Χατζιδάκις, ο κριτικός ΑλέκοςΑργυρίου και ο σκηνοθέτης Φρίξος Ηλιάδης, που εξέδιδε το περιβόητοπεριοδικό «Ποιητική Τέχνη».
Από το 1949 έως το 1953 σπούδασε Κινηματογράφο και Θέατρο στοΠανεπιστήμιο Syracuse της πολιτείας της Νέας Υόρκης. Εκεί του ανοίχτηκεκαι ο πρώτος αμερικανικός φάκελος, όταν δημοσίευσε ένα αντι-μακαρθικόάρθρο στην εφημερίδα του Syracuse. Σ’ αυτή την πόλη είχε το στρατηγείοτου ο Μακάρθυ, στα γραφεία της Ομοσπονδίας των Παλαιών Πολεμιστών.Τον δεύτερο φάκελο του τον άνοιξαν το 1972, όταν γύριζε στο Χάρλεμ τηνταινία «Μπλουζ με Σφιγμένα Δόντια».
Όταν επέστρεψε από την Αμερική, το 1953, συνεργάστηκε στην αρχή μετο «Θέατρο της Τετάρτης» του Ε.Ι.Ρ., φέρνοντας μια καινούριαραδιοφωνική τεχνική στις θεατρικές διασκευές. Με τον Μιχάλη Κατσαρό,που ξαναβρήκε στου Λουμίδη, ίδρυσαν μια κινηματογραφική εταιρία πουσύντομα διαλύθηκε. Θέλοντας να βοηθήσει την κινηματογραφική εκπαίδευση,ανέλαβε τη διεύθυνση σπουδών σε δυο, διαδοχικά, κινηματογραφικέςσχολές. Στη Σχολή Σταυράκου, όπου είχαν ήδη διδάξει ο Κάρολος Κουν, οΜίκης Θεοδωράκης και ο Γιάννης Τσαρούχης, είχε συνεργάτες του τονΓρηγόρη Γρηγορίου και τον Γιάννη Μπακογιαννόπουλο. Στη ΣχολήΙωαννίδη είχε προσλάβει τον Χρήστο Βαχλιώτη, στο τμήμα ηθοποιών. Ηφιλία που τους συνέδεσε επεκτάθηκε και σε πολλούς άξιους μαθητές τουόπως ο Ηρακλής Παπαδάκης, ο Φώτης Μεσθεναίος, ο Λέων Λοΐσιος. (Σταδυο ντοκιμαντέρ που γύρισε ο Λοΐσιος στη Λέσβο, ο Μεσθεναίος ήτανοπερατέρ, ο Μανθούλης μοντέρ και ο Μπακογιαννόπουλος έγραψε τηναφήγηση).
[...] Στη Σχολή Σταυράκου ο Μανθούλης δίδαξε μέχρι την κατάλυση της Δημοκρατίαςαπό τη χούντα των συνταγματαρχών, το 1967. Ανάμεσα στουςγνωστότερους μαθητές του ήταν ο Παντελής Βούλγαρης, ο ΝίκοςΝικολαΐδης, ο Δημήτρης Κολλάτος και ο Βασίλης Ραφαηλίδης, που έγινε καιβοηθός του σ’ ένα ντοκιμαντέρ.
Στο μεταξύ, ο Μανθούλης είχε αναλάβει να οργανώσει το τμήμαντοκιμαντέρ στο υπουργείο Τύπου και Πληροφοριών, αλλά σ’ ένα χρόνοαπολύθηκε. Μόλις που πρόφτασε τότε, το 1958, να γυρίσει την πρώτη τουταινία, ένα ντοκιμαντέρ για τη Λευκάδα με τίτλο «Λευκάδα, Το Νησί των Ποιητών», που θα πρέπει να είναι, ίσως μεδιαφορά στήθους, και το πρώτο ελληνικό ντοκιμαντέρ.
Λευκάδα, Το Νησί των Ποιητών
Στη Λευκάδα ανέβασε παράλληλα το ποιητικό έργο του Ουίλιαμ Σαρόγιαν«Η Καρδιά μου κει Πάνω στα Ψηλά», ύστερα από 7 μήνες πρόβες καιμερικές παραστάσεις στο Θέατρο Αθηνών. Σ’ αυτό έκαναν την πρώτη τους εμφάνιση ο Γιώργος Παπαστεφάνου, στο ρόλο ενός παιδιού και οσημερινός συγγραφέας Στράτης Χαβιαράς, στον ρόλο ενός γέρου 90χρονών! Ο δε Μάνος Ελευθερίου είχε πάρει μέρος στον χορό των αγροτών– έφερνε πορτοκάλια και αυγά στον «γηραιό» Χαβιαρά όταν ο χορός τονάκουγε να παίζει στη στρατιωτική σάλπιγγα ένα τραγούδι του ΜπενΤζόνσον, που τραγουδούσαν στα καπηλειά του Λονδίνου στις αρχές του17ου αιώνα.
Ακρόπολη των Αθηνών
Η διάδοση του ντοκιμαντέρ στην Ελλάδα έγινε έμμονη ιδέα στον Μανθούληκαι το 1960 ίδρυσε την «Ομάδα των 5», με τους Ηρακλή Παπαδάκη, ΦώτηΜεσθεναίο, Γιάννη Μπακογιαννόπουλο και Ρούσσο Κούνδουρο. Ύστερα απόέναν οργασμό διαφώτισης του κοινού και των κρατικών φορέων, μεδιαλέξεις, προβολές, φεστιβάλ και κινηματογραφικές λέσχες, κατέληξανστο να γυρίζουν όλοι, αλλά και άλλοι σκηνοθέτες, σειρά από ταινίες γιαδιάφορους οργανισμούς και να ζούν απ’ αυτό. Η «Ακρόπολη των Αθηνών»(1961), που γύρισε με τον Ηρ. Παπαδάκη και τον Φ. Μεσθεναίο (και τονμέγα αρχαιολόγο Γιάννη Μηλιάδη), πουλήθηκε σε 3.000 πανεπιστήμια στηνΑμερική). Οι ταινίες τους αποσπούσαν κάθε φορά το βραβείο του ΦεστιβάλΘεσσαλονίκης. «Η Πιο Μεγάλη Δύναμη» το 1961, «Ανθρωποι και Θεοί» το1965 με τη φωνή του Κίμωνα Φράιερ (μεταφραστή της Οδύσσειας τουΚαζαντζάκη στ’ αγγλικά) που μεταδιδόταν κάθε χρόνο, επί 5 χρόνια, απότο αμερικάνικο δίκτυο NBC.
Η Κυρία Δήμαρχος
Το 1959 ο Μανθούλης δέχτηκε μια πρόταση του κυρ-Αντώνη Ζερβού (τηςγνωστής εταιρείας ΑΝΖΕΡΒΟΣ, που είχε στούντιο, διανομή και πολλάσινεμά) να γυρίσει μια ελληνική κωμωδία –την «Κυρία Δήμαρχο» (1960) –με πρωταγωνιστές τη Γεωργία Βασιλειάδου και τον Βασίλη Αυλωνίτη, τονΝίκο Κούρκουλο σε δευτερεύοντα ρόλο, τον Καζαντζίδη και τη Μαρινέλλασε πρώτη κινηματογραφική εμφάνιση και τον Φώτη Μεσθεναίο ωςδιευθυντή φωτογραφίας.
Οικογένεια Παπαδοπούλου
Το ίδιο συνέβη και με την «Οικογένεια Παπαδοπούλου» (1961), σε σενάριοτου Βαγγέλη Γκούφα, με τον Ορέστη Μακρή, τον Ντίνο Ηλιόπουλο, τονΠαντελή Ζερβό, την Κάκια Αναλυτή, τον Στέφανο Ληναίο και τον ΘανάσηΒέγγο, πριν ακόμα αρχίσει τους μεγάλους του ρόλους. Ένας από τουςμεγαλύτερους, που του χάρισε και το Βραβείο Καλυτέρου Ηθοποιού απότους κριτικούς, θα είναι στην επόμενη ταινία του Μανθούλη «Ψηλά ταΧέρια Χίτλερ» (1963), με συμπρωταγωνιστή τον Βασίλη Διαμαντόπουλο.Στην ταινία αυτή ο Μανθούλης ανέβασε κι άλλο την μπάρα της ποιότητας,για να περάσει όλη η ατμόσφαιρα και η αυθεντικότητα της Κατοχής, μεαποτέλεσμα, εκτός από τα βραβεία των κριτικών που πήρε τότε, να παίζεταισαν «εθνική» ταινία στις εθνικές επετείους.
Το επόμενο βήμα ήταν μια προσωπική ταινία. Το έναυσμα το έδωσαν ταΙουλιανά. Το «Ψηλά τα Χέρια Χίτλερ» ήταν μια πρώτη πολιτική ταινία, αλλάτο «Πρόσωπο με Πρόσωπο», (1966) θα είναι ακόμα πιο καυστική. Μέσααπό την καρικατούρα της αναρριχόμενης νεόπλουτης τάξης τωνεφοπλιστών και των κατασκευαστών, που γκρέμιζαν και ασχήμαιναν τηνΑθήνα, έπρεπε να σημειωθούν οι δικτατορικές τάσεις που απειλούσαν τηνπολιτική νομιμότητα και τις ελευθερίες, που με τόσο κόπο μόλις είχαναρχίσει να επιστρέφουν στην Ελλάδα. Μια τέτοια ταινία δεν ήταν εύκολο ναγυριστεί, γιατί μεριμνούσε και η Λογοκρισία. Πολλοί συνέβαλαν με μικρέςχρηματικές συμμετοχές ή με την εργασία τους. Σενάριο δεν υποβλήθηκεστη Λογοκρισία και το γύρισμα άρχισε με την άδεια για ένα προηγούμενοντοκιμαντέρ. Η κόπια πρόλαβε να βγει από το εργαστήριο για να πάρειμέρος στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης 1966, μια μεγάλη χρονιά με πολύ καλές ταινίες. Εκεί ξεσήκωσε τη φοιτητική νεολαία, εντυπωσίασε τους ξένουςκριτικούς και πήρε το Χρυσό Βραβείο Σκηνοθεσίας, όπως το έλεγαν τότε.Οι υπογραφές της κριτικής επιτροπής είναι εντυπωσιακές: ΓιάννηςΤσαρούχης, Μάνος Χατζιδάκις, Έλλη Λαμπέτη, Φιλοποίμην Φίνος, ΓιάννηςΜπακογιαννόπουλος, Γρηγόρης Γρηγορίου... Για πρώτη ίσως φορά, τοκοινό που περίμενε τον σκηνοθέτη στην έξοδο, τον σήκωσε στους ώμους,σαν ολυμπιονίκη, και τον πήγε στους έκπληκτους Γάλλους κριτικούς πουτον περίμεναν στο καφενείο για να του πάρουν συνέντευξη.
Πρόσωπο με Πρόσωπο
Τον επόμενο χρόνο, το «Πρόσωπο με Πρόσωπο» κλήθηκε να πάρει μέροςσε διάφορα φεστιβάλ, αρχής γενομένης από το Διεθνές Φεστιβάλ ΝέουΚινηματογράφου στην πόλη Υέρ της νότιας Γαλλίας. Κατ’ εξαίρεση καιεκτός διαγωνισμού, γιατί το Φεστιβάλ έκανε δεκτές μόνο πρώτες ταινίεςσκηνοθετών, ενώ αυτή ήταν η 4η του Μανθούλη. Το Φεστιβάλ έκανεέναρξη με το «Πρόσωπο με Πρόσωπο» την 21η Απριλίου 1967, ημέρα πουέγινε το χουντικό πραξικόπημα στην Ελλάδα! Η ταινία βέβαια ήτανπροφητική, αλλά τέτοια σύμπτωση δεν μπορούσε να την περιμένει κανείς.Θα είναι μάλλον και η πρώτη αντιχουντική εκδήλωση που έγινε στοεξωτερικό. Με δεκάδες δημοσιογράφους, κάμερες και μικρόφωνα. Οισυνεντεύξεις του Μανθούλη μεταδόθηκαν το ίδιο βράδυ από πολλάευρωπαϊκά ραδιόφωνα και από τη «Φωνή της Αλήθειας», ραδιοφωνικόσταθμό που εξέπεμπε από την ανατολική Ευρώπη. Την επόμενη εβδομάδατο Φεστιβάλ Καννών οργάνωσε μια ειδική προβολή, αδιαφορώντας για τιςδιαμαρτυρίες της χούντας. Φυσικά, η ταινία απαγορεύτηκε στην Ελλάδα«καθ’ άπασαν την επικράτειαν, δια λόγους γενικοτέρας θέσεως», τοδιαβατήριο του σκηνοθέτη ακυρώθηκε, η αστυνομία επισκέφτηκε το σπίτιτου, το όνομά του μπήκε στη μαύρη λίστα που δεν έπρεπε να αναφέρει οτύπος. Όμως τη σκυτάλη της αντίστασης την πήρε το «Ψηλά τα χέριαΧίτλερ». Κατά την προβολή του στις σκοτεινές αίθουσες οι θεατές, μόλιςάκουγαν το τραγούδι των Χριστοδούλου-Θεοδωράκη, ξέσπαγαν σεσυνθήματα κατά της χούντας.
Ο Ροβήρος Μανθούλης στο σπίτι της Τζόαν Μπαέζ με τον σύζυγό της Ντέιβιντ, αντιρρησία συνείδησης τις μέρες που περίμενε να τον φυλακίσουν γιατί αρνήθηκε να πολεμήσει στο Βιετνάμ. Μαζί τους και ο Γάλλος ηχολήπτης Ζαν-Πιέρ Μαρκετί
Είναι η αρχή της εξορίας στο εξωτερικό. Η ταινία παίζεται στο Παρίσι, οικριτικές είναι θριαμβευτικές, η γαλλική τηλεόραση καλεί τον Μανθούλη σεσυνεργασία. Του αναθέτει τη σκηνοθεσία ενός πρωτότυπου προγράμματοςπου θα γυρίζεται σε διάφορες χώρες (ταξίδευε, τότε, με προσφυγικόδιαβατήριο «απάτριδος»), ερευνώντας τις πολιτικές και κοινωνικές ρίζεςτου θεάματος, της μουσικής και του τραγουδιού. Είναι η εποχή της popgeneration, της γενιάς που αντιτίθεται στον πόλεμο του Βιετνάμ και στιςκατεστημένες αξίες γενικότερα και που, στη Γαλλία, θα καταλήξει στον Μάητου ’68.
Στο πρόγραμμα, που είχε τίτλο «Στην Αφίσα του Κόσμου», γύρισε πολλούςδιάσημους καλλιτέχνες, όπως τον Ζακ Μπρελ, την Τζόαν Μπαέζ, τουςΡόλινγκ Στόουνς με τον Κιθ Ρίτσαρντς και τον Μικ Τζάγκερ, τον ΤζονΜαγιάλ, τον Σάνρα, την Μάριον Ουίλιαμς, τον Τζόνι Χαλιντέι, τον ΖορζΜουστακί, τον Νουρέγιεβ και πολλούς άλλους. Για το ίδιο πρόγραμμαγύρισε ντοκιμαντέρ με τη Μελίνα, τον Μίκη Θεοδωράκη και τη ΜαρίαΦαραντούρη για την κατάσταση στην Ελλάδα. Η «Αφίσα του Κόσμου»αγαπήθηκε τόσο από το κοινό όσο και από την κριτική, η οποία της έδωσετο ετήσιο βραβείο της καλύτερης γαλλικής εκπομπής του 1969. «Μια μόνοσκηνή του Ροβήρου Μανθούλη, οι ακροβάτες που εκτελούν τα νούμεράτους πάνω από τις ρουλέτες σ’ ένα καζίνο του Λας Βέγκας, έφτανε για ναστείλει το προηγούμενο πρόγραμμα στον κάλαθο των αχρήστων» έγραφε ηLe Monde (22-3-1969). «Χρωστάμε στην “Αφίσα του Κόσμου” μια στιγμήσπάνια. Τον Νουρέγιεβ σε πρόβα, να χορεύει με την Κλερ Μοτ και να μαςμιλάει για τη ζωή και τον θάνατο. Εξαίρετες στιγμές, στο ύψος εκείνου πουτις ενέπνευσε» γράφει η L’Union (13-12-1969). «Πρέπει να πούμε ότι ησυνάντηση του Ζωρζ Μουστακί με τον Μίκη Θεοδωράκη ξεπέρασε κάθε μαςπρόβλεψη. Ο Ροβήρος Μανθούλης κατάφερε με μεγάλη δεξιοτεχνία να μαςδείξει την προσήλωση του Θεοδωράκη (σαν να διάβαζε τη σκέψη του) στονα περάσει τη μουσική του στον Μουστακί. Μια δημιουργία βαθύτατασυγκινητική. Μετά από ένα τέτοιο φιλμ, είναι προφανές ότι αυτά πουακολούθησαν ήταν αδύνατο να μας ενδιαφέρουν» γράφει η L’Humanité(21-5-1970).
Μπλουζ με Σφιγμένα Δόντια
Το αποτέλεσμα αυτής της επιτυχίας ήταν να του αναθέσει το 3ο κανάλι,που στο μεταξύ ετοιμαζόταν να εκπέμψει, τη σκηνοθεσία ενός ντoκιμαντέργια τα μπλουζ. Ο Μανθούλης γύρισε το «Ανεβαίνοντας τον Μισισιπή» στηνΑμερική και με το φιλμ αυτό έκανε εγκαίνια το κανάλι στις 3 Ιανουαρίου1973. Παράλληλα, γύρισε στο Χάρλεμ την ταινία μεγάλου μήκους «Μπλουζμε Σφιγμένα Δόντια», που παίχτηκε την ίδια χρονιά στουςκινηματογράφους και απέσπασε ενθουσιώδεις κριτικές. Η ταινίαπροβλήθηκε σε διάφορα φεστιβάλ και στο τμήμα Καλύτερες Ταινίες τηςΧρονιάς του Φεστιβάλ Λονδίνου. Καλύτερη Ταινία της Χρονιάς επελέγηεπίσης από τους Βέλγους κριτικούς (μαζί με τον «Γάμο της ΜαρίαςΜπράουν» του Ράινερ Βέρνερ Φασμπίντερ και «Το Κοπάδι» του Γιλμάζ Γκιουνέι).
Τότε αρχίζει καιη σειρά των πολιτιστικών ντοκιμαντέρ με τον γενικό τίτλο «Μια χώρα, μιαμουσική», που έφερε τον Μανθούλη σε πολλές χώρες των 5 ηπείρων(Ιρλανδία, Ουγγαρία, Αίγυπτο, Υεμένη, ΗΠΑ, Σικελία, Κούβα, Αργεντινή,Βραζιλία, Καναδά, Αυστραλία, Ισραήλ κλπ, και στην Ελλάδα όταν έπεσε ηχούντα). Προηγουμένως είχε «σκηνοθετήσει» από τηλεφώνου τις σκηνέςπου γύρισε ο οπερατέρ Φώτης Μεσθεναίος στην Ελλάδα κατά τη διάρκειατης δικτατορίας για την ταινία «Κραυγή της Σιωπής».
Από τα γυρίσματα της ταινίας «Η Κραυγή της Σιωπής» με τον Μίκη Θεοδωράκη στην Carcassone της νότιας Γαλλίας, σκηνή από το γύρισμα
Στο μεταξύ, η Μελίνα ενθουσιάζεται με το φιλμ που της γύρισε οΜανθούλης για την «Αφίσα του Κόσμου» και του προτείνει μια ταινίααμερικανικής παραγωγής με παραγωγό τον Ντασέν, με τίτλο «Lilly’sStory». Ο Μανθούλης γράφει το σενάριο στα αγγλικά (με τον ΓιώργοΣεβαστίκογλου) και στέλνει ένα γαλλικό συνεργείο να γυρίσει κρυφάσκηνές στην Αθήνα, όπου όμως συλλαμβάνεται έξω από την Ασφάλεια τηςοδού Μπουμπουλίνας. Τελικά, το φιλμ δεν γυρίστηκε γιατί την παραμονήτου γυρίσματος διαλύθηκε η παραγωγός εταιρία. Και δεν μπόρεσε ναγυριστεί ούτε στη Ρουμανία, γιατί το απαγόρευσε ο Τσαουσέσκου, ο οποίοςείχε υπογράψει τις μέρες εκείνες εμπορική συμφωνία με τη χούντα.
Με τον Ναγκίσα Οσίμα το 1979, στο κέντρο George Pompidou, στο Παρίσι
Λίγο μετά την πτώση της χούντας η κυβέρνηση πρότεινε στον ΜιχάληΚακογιάννη να αναλάβει την Τηλεόραση (1975). Εκείνος αρνήθηκε καιυπέδειξε τον Μανθούλη. Ο Καραμανλής του αναθέτει την καλλιτεχνικήδιεύθυνση της ΕΡΤ, που στο μεταξύ είχε γίνει ανώνυμη εταιρία δημοσίουδικαίου. Ο Μανθούλης δέχτηκε για ένα χρόνο. Στο διάστημα αυτόπροσπάθησε να συνεφέρει το πρόγραμμα, με συνεργάτες του τον ΓιάννηΜπακογιαννόπουλο, τον Πέτρο Μάρκαρη, την Τώνια Μαρκετάκη καιάλλους. Έφερε τον Γάλλο μοντέρ του Ντομινίκ Κολονά για να ξεκινήσει μιασειρά ανάλογη μ’ αυτές που γύριζε στη Γαλλία. Την βάφτισε «Παρασκήνιο»και την ανέθεσε σε άξιους νέους σκηνοθέτες όπως ο Παπαστάθης και οΧατζόπουλος. Παράλληλα, έφτιαξε μεσημεριανό πρόγραμμα, το «Κάθεμεσημέρι», που από την πρώτη μέρα αγαπήθηκε από το κοινό, επέβαλε ταζωντανά προγράμματα, που δεν υπήρχαν ακόμη τότε από τον φόβο τωνΙουδαίων, δημιούργησε το «Μια ταινία, μια συζήτηση», έφερε τα κινηματογραφικά συνεργεία στην τηλεόραση και γυρίστηκαν τα πρώτασήριαλ σε κινηματογραφικό φιλμ, όπως «Ο φωτογράφος του χωριού» και η«Η δασκάλα με τα χρυσά μάτια», αναμόρφωσε το «Θέατρο της Δευτέρας»(που έφτασε να έχει 90% θέαση), εγκαινίασε τις «Μουσικές Βραδιές» μετον Γιώργο Παπαστεφάνου, αρχίζοντας με μια «Βραδιά Ζορζ Μουστακί» καιπεριόρισε το αμερικανικό πρόγραμμα φέρνοντας ευρωπαϊκά σίριαλ, όπωςτο γαλλικό «Μαύρο ψωμί», το ιταλικό «Πινόκιο» και άλλα από τιςβαλκανικές χώρες (και βέβαια δέχτηκε διαμαρτυρίες από την αμερικανικήπρεσβεία...).
Ανάμεσα στ’ άλλα κατάφερε να πείσει τον θυμωμένο με την κυβέρνησηΜάνο Χατζιδάκι, που ετοίμαζε παραίτηση, να παραμείνει στο ΤρίτοΠρόγραμμα. Στις μέρες του επίσης ιδρύθηκε η ΕΡΤ της Θεσσαλονίκης(σημερινή ΕΡΤ-3). Όταν ο Μανθούλης ανέλαβε την ΕΡΤ, η ΥΕΝΕΔ, τοτηλεοπτικό κανάλι του υπουργείου Άμυνας, είχε το 75% της θέασης και ηΕΡΤ το 25%. Όταν έφυγε, τα ποσοστά είχαν αντιστραφεί με αποτέλεσμα νακατηγορηθεί από τον υπουργό Αμύνης (Ευάγγελο Αβέρωφ) στο ΥπουργικόΣυμβούλιο για αθέμιτο ανταγωνισμό. Όταν, τέλος, διορίστηκαν μερικοίυπάλληλοι της ΚΥΠ στην ΕΡΤ και άρχισαν να σαμποτάρουν το πρόγραμμα,ο Μανθούλης παραιτήθηκε.
Με τη Μελίνα Μερκούρη
Ο Μανθούλης συνέχισε τα ταξίδια του για τη γαλλική τηλεόραση και,επιστρέφοντας από την Ταϊτή, η νέα κυβέρνηση του Ανδρέα Παπανδρέουτον καλεί να αναλάβει την ΥΕΝΕΔ, αλλά δεν δέχεται. Στη συνέχεια τουζητάει να βρει έναν τρόπο να διορθωθεί το χάος που δημιουργήθηκε στηνΕΡΤ γιατί ήταν έτοιμη να κλείσει. Έγινε κι’ αυτό, η ΕΡΤ συνήλθε και ζητάνεαπό τον Μανθούλη να αναλάβει την καλλιτεχνική διεύθυνση κατά τηνμετατροπή της ΥΕΝΕΔ, που στο μεταξύ πέρασε στην αρμοδιότητα τουυπουργείου Προεδρίας, σε ΕΡΤ-2. Έκανε ό,τι μπόρεσε με συνεργάτες τουτον Λεωνίδα Ζενάκο, τον Βασίλη Βαφέα και τον Νίνο Μικελίδη, ώσπουπαραιτήθηκε για να γυρίσει τις «Ακυβέρνητες πολιτείες» (1983-1986) τουΤσίρκα, μια τηλεοπτική σειρά με γαλλική συμπαραγωγή, που κράτησε τρίαχρόνια. Το σήριαλ αυτό μεταδόθηκε μόνο τρεις φορές από τότε στηνΕλλάδα και 50 φορές από τη γαλλική τηλεόραση. ∆εν υπάρχει Γάλλος πουδεν έχει δει τουλάχιστον ένα επεισόδιο από τις «Ακυβέρνητες πολιτείες».«Μια από τις πιο καταπληκτικές και συναρπαστικές ταινίες που είδα στηντηλεόραση τα τελευταία χρόνια», γράφει στην επιφυλλίδα της στοπεριοδικό L’Évènement du Jeudi η Φρανσουάζ Σαγκάν.
Το 1991, ο Μανθούλης εκλέχτηκε Πρόεδρος της Ελληνικής ΚοινότηταςΠαρισιού, την οποία προσπάθησε να κάνει ένα ελληνικό πολιτιστικόκέντρο. Ίδρυσε εκεί κινηματογραφική λέσχη, εγκαινίασε ένα περιοδικό καιοργάνωσε σεμινάρια με πανεπιστημιακούς, σαν ένα λαϊκό πανεπιστήμιο.Παράλληλα, γύρισε μια σειρά ταινιών πάνω στους Έλληνες του Παρισιού.Παρουσίασε στα μέλη της κοινότητας πολλούς Έλληνες πολιτικούς (ΚώσταΚαραμανλή, Αλέκα Παπαρήγα, Νίκο Κωνσταντόπουλο, Γιώργο Παπανδρέουκ.ά.). Ύστερα από δέκα χρόνια παραιτήθηκε από την κοινότητα, αφούπρώτα οργάνωσε μια ελληνική εβδομάδα με τίτλο «Η Ελλάδα στονΣηκουάνα», σε συνεργασία με τον Δήμο Παρισιού, παρουσιάζοντας τουςΈλληνες που μετέχουν στις πολιτιστικές δραστηριότητες της Γαλλίας(Κώστα Γαβρά, Βασίλη Αλεξάκη, Γιάννη Κόκκο, Αντιγόνη Ιονάτου, τονζωγράφο Παύλο). Για πρώτη φορά στην ιστορία ο δήμαρχος δεξιώθηκεξένη κοινότητα. ∆υο χιλιάδες μέλη της ελληνικής παροικίας πέρασαν έναβράδυ στις καταστόλιστες αίθουσες της ∆ημαρχίας του Παρισιού, πουάρχισε μ’ ένα ρεσιτάλ της σοπράνο Αλεξάνδρας Παπατζιάκου και τουπιανίστα Γιάννη Βακαρέλη. Κάποιος είπε (ο Βασίλης Αλεξάκης νομίζω) πωςη τελευταία φορά που έγινε κάτι τέτοιο ήταν η συναυλία του Ροσίνι για τηνυποστήριξη της Επανάστασης του 1821.... Το Δημοτικό Συμβούλιο τουαπένειμε το Μετάλλιο της Πόλεως του Παρισιού για την πολιτιστική δράσητου στη Γαλλία.
Την ίδια εποχή, ο Μανθούλης ενδιαφέρεται για τον ρόλο της τηλεόρασηςστην διαμόρφωση των νεαρών τηλεθεατών, γυρίζει την ταινία «ΗΤηλεόραση των Μπόμπιρων» και πείθει την υπουργό Μέσων ΜαζικήςΕπικοινωνίας να ιδρύσει το ινστιτούτο Ιούλιος Βερν για την ενίσχυση τωνμορφωτικών προγραμμάτων. Ο υπουργός Πολιτισμού Ζακ Λανγκ τουαναθέτει ένα φιλμ για τον Καθεδρικό Ναό της Ρεμς, το οποίο προβάλλεταιένα βράδυ στο ναό και πείθει τους παραγωγούς σαμπάνιας, που είχανπροσκληθεί να ενισχύσουν με 100 εκατομμύρια φράγκα την αναστήλωσητου ναού και την συντήρηση των 2.000 αγαλμάτων που τον στολίζουν.Το γαλλικό υπουργείο Πολιτισμού αναθέτει στον Βασίλη Αλεξάκη νακαλέσει Έλληνες συγγραφείς στη Γαλλία και στον Μανθούλη τουςθεατρικούς συγγραφείς. Θα έρθουν ο Ιάκωβος Καμπανέλης, η ΛούλαΑναγνωστάκη και ο Γιώργος Μανιώτης τους οποίους ο Μανθούληςπαρουσιάζει στο Θέατρο των Πολιτισμών του Κόσμου μαζί με αποσπάσματααπό έργα τους παιγμένα στα γαλλικά. Αυτό θα οδηγήσει στην παρουσίασηαπό τον Μανθούλη του έργου του Μανιώτη «Η Κοινή Λογική» στοΦεστιβάλ Αβινιόν, παρουσία του συγγραφέα. Η παράσταση θα μεταδοθείαπό το κρατικό ραδιόφωνο France-Culture.
Στο μεταξύ, ο Μανθούλης στρέφεται κυρίως σε ελληνικά θέματα και γυρίζειτον «Ελληνικό Εμφύλιο Πόλεμο» και την «Δικτατορία τωνΣυνταγματαρχών» για το γαλλικό πολιτιστικό κανάλι ΑRΤΕ (σεσυμπαραγωγή με την FR-3 και τη ΝΕΤ) καθώς και την ταινία μεγάλουμήκους «Lilly’s Story» (με θέμα το πώς δεν γυρίστηκε η παλιά ταινία μετην Μελίνα), η οποία επελέγη από το Φεστιβάλ Βενετίας ως επίσημησυμμετοχή το 2000. Η ταινία γυρίστηκε στο Παρίσι, στην Ελλάδα, τηνΣλοβενία και την Ουγγαρία (γιατί ένα από τα επεισόδια της αναφέρεταιστον εξόριστο εκεί Δημήτρη Χατζή).
Μέχρι και το θάνατό του, ο Ροβήρος Μανθούλης γύρισε 122 ταινίες - οι περισσότερες για τη γαλλική τηλεόραση - και εξέδωσε σειρά βιβλίων (Το Κράτος της Τηλεόρασης από τις εκδόσειςΕξάντας, το Αρχαίο Ερωτικό Λεξιλόγιο, για την αργκό της αρχαίαςελληνικής γλώσσας, Μιμίαμβοι του Αλεξανδρινού κωμωδιογράφου Ηρώνδασε μετάφραση και σχόλια, το βιωματικό μυθιστόρημα Lilly’s Story, τοΜπλουζ με Σφιγμένα Δόντια, χρονικό του γυρίσματος της ταινίας, TοΗμερολόγιο του Εμφυλίου Διχασμού, 1900-1974 από τις εκδόσειςΚαστανιώτη κ.α., συνολικά 17 βιβλία μέχρι σήμερα.)
Ακολουθεί ένα ποίημα του Ροβήρου Μανθούλη από τη δεκαετία του '50:
Δείτε εδώ το «Μονόγραμμα» αφιερωμένο στον Ροβήρο Μανθούλη:
Δείτε εδώ το ντοκιμαντέρ «Ο Ελληνικός Εμφύλιος Πόλεμος»:
Δείτε εδώ το ντοκιμαντέρ «Η Δικτατορία των Συνταγματαρχών»:
