Η Χάρπερ Λι πέθανε χτες, στα 89 της, στην πόλη όπου γεννήθηκε στη Μονρόβιλ της Αλαμπάμα, αφήνοντας παρακαταθήκη ένα από τα σπουδαιότερα και ομορφότερα μυθιστορήματα στη σύγχρονη ιστορία, που είχε την τύχη να γίνει μια αντάξιά του ταινία. Το «To Kill a Mockingbird» του 1960 τής χάρισε το Βραβείο Πούλιτζερ, αγαπήθηκε όσο λίγα, στην Αμερική κι ολόκληρο τον κόσμο, σχολίασε με διακριτικό δυναμισμό τον αμερικανικό ρατσισμό ακριβώς την εποχή των φυλετικών διεκδικήσεων (η ταινία βγήκε στις αίθουσες το 1962), ξεκίνησε γρήγορα και συνεχίζει να διδάσκεται στα αμερικανικά σχολεία και παραμένει το μυθιστόρημα με τις περισσότερες σταθερές πωλήσεις. Κι όλα αυτά, από μια γυναίκα που απέφευγε επίμονα τη δημοσιότητα, στο απόγειο της φήμης της και μέχρι τώρα, όταν το δεύτερο μυθιστόρημά της ήρθε στην επιφάνεια και κυκλοφόρησε, με τον τίτλο «Go Set a Watchman» και με έντονο παρασκήνιο για το κατά πόσο ο εκδοτικός οίκος είχε την έγκρισή της.
Η Χάρπερ Λι με τη «Σκάουτ» της, Μέρι Μπάνταμ, στα γυρίσματα του «To Kill a Mockingbird»
Το «To Kill a Mockingbird» ήταν ένα βιβλίο ημιαυτοβιογραφικό, αφηγήθηκε τις δικές της μνήμες από την παιδική της ηλικία. Η μικρή Σκάουτ που μεγαλώνει με τον αδελφό της, τον Τζεμ και τον εκκεντρικό φίλο τους, Ντιλ, κάτω από τις φτερούγες του πατέρα της, του Ατικους, δικηγόρου, εκφράζει τις δικές της εμπειρίες στον αμερικανικό Νότο. Οταν ο Ατικους αναλαμβάνει την υπεράσπιση ενός νέου μαύρου άντρα που κατηγορείται ότι βίασε μια λευκή και ολόκληρη η μικρή κοινότητα στρέφεται εναντίον του, η Χάρπερ Λι βρίσκει την ευκαιρία να περιγράψει πηγαία και βιωματικά το ρατσισμό, αλλά και να καταθέσει, στο λόγο του Ατικους στο δικαστήριο, ένα από τα συγκινητικότερα κείμενα για την ισότητα και την πίστη στο δίκαιο.
Ο «Ντιλ» της ιστορίας, δεν ήταν άλλος από τον Τρούμαν Καπότε, γείτονα και στενό φίλο της Χάρπερ Λι. Από τα παιδικά τους χρόνια μέχρι... τη δική της αναγνώριση. Η σχέση τους αποτυπώνεται σύντομα αλλά θαυμάσια στο «Capote» του Μπένετ Μίλερ, όπου τον Καπότε υποδύεται ο Φίλιπ Σίμορ Χόφμαν και τη Λι η Κάθριν Κίνερ. Παρότι οι δυο νέοι συγγραφείς και φίλοι συνδέονται στενά, παρότι η Χάρπερ Λι συνοδεύει και βοηθά τον Καπότε στην επίσκεψή του στο Χόλκομπ του Κάνσας για την έρευνα της μαζικής δολοφονίας, που οδήγησε στο «In Cold Blood», όταν η Λι τιμάται με το Πούλιτζερ και αποκτά τη δική της καλλιτεχνική οντότητα, ο Καπότε της γυρίζει την πλάτη, κυριολεκτικά και μεταφορικά.
Το «To Kill a Mockingbird» (με τον κινηματογραφικό τίτλο «Σκιές και Σιωπή» και τον λογοτεχνικό «Οταν Σκοτώνουν τα Κοτσύφια»), έγινε ταινία δυο χρόνια μετά την κυκλοφορία του, το 1962, από τον Ρόμπερτ Μάλιγκαν, με πρωταγωνιστή τον Γκρέγκορι Πεκ, με τους Μέρι Μπάνταμ και Φίλιπ Αλφορντ ως Σκάουτ και Τζεμ και με τον Ρόμπερτ Ντιβάλ, στον πρώτο κινηματογραφικό ρόλο του, ως Μπου Ράντλεϊ, τον αλλόκοτο, μυστηριώδη γείτονα των παιδιών που κρύβεται στο σπίτι του, αφήνοντας τη φαντασία τους να οργιάσει για το πώς μοιάζει και τι μπορεί να κάνει. Η Χάρπερ Λι ενέκρινε το σενάριο της ταινίας, γραμμένο από τον φίλο της, Χόρτον Φουτ, δηλώνοντας στους New York Times, «πιστεύω ότι είναι μια απο τις καλύτερες μεταφράσεις ενός βιβλίου σε ταινία που έγιναν ποτέ.» Η ταινία τιμήθηκε με τρία Οσκαρ, Σεναρίου, Α' Ανδρικού Ρόλου και Σκηνικών και συνέχισε την πορεία της μ' ένα μοναδικό χάρισμα: όσες φορές κι αν τη δεις, όσο κι αν η ηλικία της μεγαλώνει, παραμένει το ίδιο δυνατή, το ίδιο τρυφερή, το ίδιο συγκινητική. Οπως το βιβλίο.
Τα μυθιστορήματα της Χάρπερ Λι κυκλοφορούν στα ελληνικά, με τους τίτλους «Οταν Σκοτώνουν τα Κοτσύφια» και «Βάλε Ενα Φύλακα», από τις εκδόσεις Bell. Εκτός από τα δικά της έργα και την ταινία «To Kill a Mockingbird», την καλύτερη ματιά στην προσωπικότητα και τη σημασία της Χάρπερ Λι δίνει το ντοκιμαντέρ της Μέρι ΜακΝτόνα Μέρφι, «Hey, Boo: Harper Lee and 'To Kill a Mockingbird'»
Η Χάρπερ Λι αγκαζέ με τον Γκρέγκορι Πεκ, στην πρεμιέρα του «To Kill a Mockingbird»
