Τρεις «καμουφλαρισμένες» πολιτικές ταινίες που μοιάζουν πιο επίκαιρες από ποτέ, τρια σκηνοθετικά ντεμπούτα από τα καλύτερα της ιστορίας του ελληνικού σινεμά, τρεις ιστορίες για ένα κόσμο που συνεχίζει να επαναδιαπραγματεύεται έννοιες όπως πολίτευμα, δικαιοσύνη, ηθική, πεποίθηση, ιδεοληψία...
Με το γενικό τίτλο «Αόρατη Απειλή», μάθετε όλα όσα πρέπει να γνωρίζετε για τις τρεις ταινίες που αποτελούν και την πρεμιέρα της «Χαμένης Λεωφορου του Ελληνικού Σινεμά», του προγράμματος της Ενωσης Σκηνοθετών Παραγωγών Ελληνικού Κινηματογράφου και την επιμέλεια των σκηνοθετών Ελίνας Ψύκου, Αλέξη Αλεξίου, Γιάννη Βεσλεμέ και της ιστορικού κινηματογράφου Αφροδίτης Νικολαΐδου που ξεκινάει τη Δευτέρα 12 Δεκεμβρίου στον Κινηματογράφο ΑΣΤΟΡ και φιλοδοξεί να ξανασυστήσει «χαμένες» ελληνικές ταινίες των δεκαετιών 60', 70' και 80'.
Κιέριον του Δήμου Θέου (1967/1974)
Ενας αριστερός δημοσιογράφος, ο Αίμος Βαγενάς, συλλαμβάνεται με την κατηγορία της συμμετοχής στη δολοφονία του αμερικανού δημοσιογράφου Τζωρτζ Πολκ. Η ενοχή του δεν αποδεικνύεται και αφήνεται προσωρινά ελεύθερος. Με τη δημοσιογραφική του ιδιότητα αρχίζει να ερευνά την υπόθεση για την οποία κατηγορήθηκε, ενώ η αστυνομία κατασκευάζει έναν άλλο δολοφόνο, τον εβραίο φοιτητή Ζαδίκ ο οποίος ακολούθως αυτοκτονεί στο κρατητήριο.
Ο Δήμος Θέος ξεκίνησε να κινηματογραφεί το «Κιέριον», την πρώτη του ταινία μεγάλου μήκους το 1967. Ο ερχομός της δικτατορίας όμως ανάγκασε τον Θέο να φύγει στην Αγγλία όπου και έκανε ένα πρώτο μοντάζ της ταινίας. Απαγορευμένο από την κυβέρνηση των συνταγματαρχών, το «Κιέριον» βραβεύθηκε με εύσημο μνεία στο Φεστιβάλ Βενετίας του 1968 και ολοκληρώθηκε και προβλήθηκε για πρώτη φορά στην Ελλάδα το 1974. Για πολλούς θεωρείται η αρχή του Νέου Ελληνικού Κινηματογράφου.
«Οταν οι καλλιτέχνες άρχισαμε να αρθρώνουμε πολιτικό λόγο το 1966, δεν ήμασταν καθόλου σίγουροι ότι ήμασταν ελεύθεροι να μιλάμε ανοιχτά, οπότε έκανα μια πολιτική ταινία μεταμφιεσμένη σε επιστημονική φαντασία. Δεν βλέπουμε που συμβαίνουν τα γεγονότα. Δεν ξέρουμε τη χώρα, ούτε την εποχή [...] Ηθελα απλά να δείξω την αλήθεια, όπως κάνουν και οι άλλοι σκηνοθέτες. Για παράδειγμα η ταινία δείχνει έναν αστυνομικό να δέρνει κάποιον στη φυλακή. Πριν από εκείνη την περίοδο δεν επιτρεπόταν να δείξεις κάτι τέτοιο.» Ο Δήμος Θέος μιλάει στον Μελ Σούστερ στο βιβλίο «The Contemporary Greek Cinema» (Metuchen, N.J. & London: The Scarecrow Press, 1979, σελίδες 130-131).
«Το Κιέριον είναι μια αρχαία θεσσαλική πόλη, που άλλαζε συνέχεια κατακτητές και προστάτες εξαιτίας της στρατηγικής της θέσης. Το Κιέριον του Θέου είναι μια απόπειρα χαρτογράφησης του χώρου-Ελλάδα, όπου παίζονται παιχνίδια υψηλής πολιτικοστρατηγικής σκοπιμότητας ερήμην και σε βάρος των ιθαγενών. Ένας τέτοιος ιθαγενής είναι και ο δημοσιογράφος της ταινίας, που σφίγγεται στον κλοιό μας εντελώς αόρατης πολιτικής σκοπιμότητας και που γλυτώνει μόλις και μετά βίας, γιατί τόλμησε να φθάσει πολύ κοντά στα αίτια της δολοφονίας ενός Αμερικάνου συναδέλφου του που δεν είναι άλλος από τον Πόλκ. Οι προθέσεις του Θέου είναι καθ’ όλα αξιέπαινες και το εγχείρημα του αποκτά την πλήρη σημασία του, αν σκεφτούμε πως η ταινία γυρίστηκε σταδιακά το 1966 και 1967.» Βασίλης Ραφαηλίδης (Ελληνικός κινηματογράφος, Κριτική 1965-1995, Αθήνα: Αιγόκερως, 1995, σ. 30)
Κιέριον του Δήμου Θέου | Παραγωγή: Δήμος Θέος, Γιώργος Παπαλιός | Σενάριο: Δήμος Θέος, Κώστας Σφήκας | Διεύθυνση Φωτογραφίας: Γιώργος Πανουσόπουλος, Συράκος Δανάλης | Παίζουν οι: Ανέστης Βλάχος, Κυριάκος Κατσουράκης, Ελένη Θεοφίλου, Σταύρος Τορνές, Θόδωρος Αγγελόπουλος, Τόνια Μαρκετάκη, Παντελής Βούλγαρης
Υπόγεια Διαδρομή (1983)
Ο Υπουργός Βιομηχανικής Ανάπτυξης αντιμετωπίζει δύο προβλήματα. Από τη μια, η γυναίκα του, μετά την αποτυχημένη απόπειρα αυτοκτονίας της, στρέφεται εναντίον του συμμαχώντας με τους παλιούς του συντρόφους, οι οποίοι αντιτίθενται στην κυβέρνηση και αντιμετωπίζονται ως τρομοκράτες. Από την άλλη, μια οικολογική καταστροφή απειλεί να βάλει τέλος στην πολιτική του καριέρα. Ο Πρωθυπουργός διατάσσει την «ειδική υπηρεσία» να λύσει το πρόβλημα, συνδέοντας τους υποτιθέμενους τρομοκράτες με την οικολογική καταστροφή και κατηγορώντας τους πως συνωμοτούν κατά του πολιτεύματος.
H πρώτη από τις δύο ταινίες που σκηνοθέτησε ποτέ ο Απόστολος Δοξιάδης (η δεύτερη ήταν το «Τεριρέμ» του 1987) ήταν ένα ξεχωριστό ακόμη και για την εποχή του πολιτικό θρίλερ με ύφος και εικόνα που έκτοτε δεν γνώρισε ποτέ παρόμοιο το ελληνικό σινεμά. Βραβείο πρωτοεμφανιζόμενου σκηνοθέτη στη Θεσσαλονίκη.
«Ενα πολιτικό θρίλερ, όπου η απόπειρα να συγκαλυφθεί μια εξαιρετικά επικίνδυνη διαρροή τοξικής ουσίας οδηγεί στη σύγκρουση ιδεαλιστών και ρεαλιστών. Η ταινία είναι καλοφτιαγμένη. Εχει προσωπικό στιλ - ψυχρό, επίμονο και αργό - με αξιοσημείωτες λήψεις. Ενα πολύ ενδιαφέρον επίτευγμα, με την αργή αλλά σταθερή ταχύτητα, την ήρεμη τεχνική του, τις μεγάλες σε διάρκεια λήψεις σε διαδρόμους και πόρτες που εναλλάσσονται με στιγμές δράσης και την επίμονη παρατήρηση αντιδράσεων στα πρόσωπα των ηθοποιών.» Γιάννης Μπακογιαννόπουλος
Υπόγεια Διαδρομή του Απόστολου Δοξιάδη | Παραγωγή: Απόστολος Δοξιάδης, Ελληνικό Κέντρο Κινηματογράφου | Σενάριο: Απόστολος Δοξιάδης, Πέτρος Τατσόπουλος | Διεύθυνση Φωτογραφίας: Άρης Σταύρου, Ανδρέας Μπέλλης | Παίζουν οι: Γιάννης Φέρτης, Μπέττυ Λιβανού, Γιώργος Μοσχίδης, Παύλος Κοντογιαννίδης, Σοφοκλής Πέππας, Γιώργος Πανουσόπουλος
Δι' Ασήμαντον Αφορμήν του Τάσου Ψαρρά (1974)
Το έτος 1953, σ’ ένα καπνοχώρι της Μακεδονίας, διαπράττεται ένας περίεργος φόνος. Κατά την ακροαματική διαδικασία, προκύπτει από τις καταθέσεις των μαρτύρων ότι τα πραγματικά αίτια δεν ήταν κάποιες συνήθεις κτηματικές διαφορές, όπως είχαν θεωρήσει αρχικά η χωροφυλακή κι ο εισαγγελέας, αλλά οι οικονομικές διαφορές και οι ανελέητες συγκρούσεις ανάμεσα σε καπνοκαλλιεργητές και καπνεμπόρους.
Η πρώτη μεγάλου μήκους ταινία του Τάσου Ψαρρά ήταν βασισμένη σε μια αληθινή ιστορία που συνέβη το 1953 και προβλήθηκε στο 15ο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης, το πρώτο μετά την πτώση της δικτατορίας, εκεί όπου ο πρωταγωνιστής της ταινίας Μιχάλης Μπαγιαρίδης κέρδισε το βραβείο ανδρικού ρόλου. Η ταινία συμμετείχε στο Δεκαπενθήμερο των Σκηνοθετών στο Φεστιβάλ Καννών και κέρδισε και το Βραβείο Β’ Καλύτερης Ταινίας στο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Ρότερνταμ την ίδια χρονιά,
«Αρεσε στο κοινό και άρεσε και στους κριτικούς. Στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης την ημέρα των βραβείων είχα προσδοκίες, η ταινία κατέληξε όμως μόνο μ’ ένα βραβείο ερμηνείας. Το κοινό θύμωσε και κάποιοι από τους άλλους σκηνοθέτες και τους παραγωγούς αρνήθηκαν τα βραβεία τους σε ένδειξη διαμαρτυρίας, παρ’ όλο που αργότερα τελικά τα δέχτηκαν. Ήταν ο πρώτος χρόνος της απελευθέρωσής μας. Σαν δικαιολογία πρόβαλαν οτι εμφάνισα τον πρωταγωνιστή σαν κομμουνιστή και σαν δολοφόνο. Είπαν οτι οι κομμουνιστές θα το θεωρούσαν προσβολή παρότι και τα δυο κομμουνιστικά κόμματα ενέκριναν την ταινία. Η κριτική επιτροπή αποτελούνταν κυρίως από μεσοαστούς που δεν θέλησαν να εκτεθούν υποστηρίζοντας επαναστατικές ιδέες». Ο Τάσος Ψαρράς μιλάει στον Μελ Σούστερ (The Contemporary Greek Cinema, 1979)
Δι' ασήμαντον αφορμήν του Τάσου Ψαρρά | Παραγωγή: Γιώργος Παπαλιός | Σενάριο: Τάσος Ψαρράς | Διεύθυνση Φωτογραφίας: Σταύρος Χασάπης | Παίζουν οι: Μιχάλης Μπογιαρίδης, Στέλιος Καπάτος, Βύρων Τσαμπουλάς, Βάνα Φιτσώρη
Διαβάστε αναλυτικά: Οι εμπνευστές της «Χαμένης Λεωφόρου του Ελληνικού Σινεμά» αποκαλύπτουν τις προθέσεις τους
