Η ΜΟΝΗ ΤΟΥ ΠΑΤΡΙΔΑ ΕΊΝΑΙ Ο ΕΑΥΤΟΣ ΤΟΥ - BARRY LYNDON (1975)
Ένας φτωχός Ιρλανδός νεαρός μπλέκεται σε ένα ερωτικό ειδύλλιο με την ξαδέρφη του, αναγκάζεται να μονομαχήσει μετον Άγγλο αξιωματικό στον οποίο ήταν λογοδοσμένη η -όχιπλέον άσπιλη- κοπέλα, φεύγει άρον άρον και κυνηγημένοςαπό την Ιρλανδία, βρίσκεται από το πουθενά να πολεμά στοπλευρό πρώτα των Άγγλων και μετά των Πρώσων (λιποτακτώντας από αμφότερους, η μόνη του πατρίδα είναι οεαυτός του, πόσο μάλλον δύο ξένες χώρες) κι ακόμη πιο ουρανοκατέβατα καταλήγει να βολοδέρνει σε βασιλικές αυλές,να παντρεύεται μια πλούσια και ισχυρή νύφη, να αποκτάτίτλους, κύρος και περιουσία. Προτού ξαναβρεθεί, στο τέλοςτης διαδρομής, στο σημείο μηδέν, έχοντας χάσει όσα απέκτησε. Ίσως κι ακόμη περισσότερα.
Διαβάστε ακόμη: Με το βλέμμα της κριτικής στον Στάνλεϊ Κιούμπρικ
Ο Ρέντμοντ Μπάρι, που ανερυθρίαστα υιοθέτησε τοεπώνυμο της εύπορης και αριστοκράτισσας συζύγου, μετονομαζόμενος σε Μπάρι Λίντον, είναι ένας μαγνήτης πουέλκει γεγονότα, θριάμβους και συντριβές, μανιπουλαριστικές νίκες και αμετροεπείς ήττες. Είναι ένας άνθρωπος χωρίςιδιότητες και η ιστορία του, ακριβώς όπως το μυθιστόρηματου Ρόμπερτ Μούζιλ, θα τελειώσει «με ένα κόμμα, στη μέσητης σελίδας». Οι μόνες του εγγενείς τάσεις συνοψίζονται σεένα σχεδόν δαρβινικό οπορτουνισμό και μια αλαζονική κατασπατάληση των όσων βρέθηκαν στο διάβα του. Το ομότιτλο μυθιστόρημα του Γουίλιαμ Μέικπις Θάκερεϊ, εξάλλου,που αποτέλεσε την πρώτη ύλη για το μυθικό “Barry Lyndon”(1975), είθισται να αποκαλείται «το πρώτο μυθιστόρημα χωρίς κεντρικό ήρωα», παρότι διαθέτει έναν προφανήκεντρικό χαρακτήρα. Ο Θάκερεϊ, του οποίου οι εκλεκτικέςσυγγένειες με το κιουμπρικό σύμπαν είναι οφθαλμοφανείς και εξαιρετικά βαθιές, τοποθέτησε στον πραγματικό πυρήνατου έργου την ανθρώπινη τιμωρία, την αστείρευτη δίψα γιαανέλιξη, την παντελή έλλειψη πρόνοιας, ενσυναίσθησης καιαπώτερου σκοπού, την ασύλληπτη αδυναμία του ανθρώπου να σταματήσει να δαγκώνει την ουρά του και να πέφτειστις παγίδες που διαφαίνονται σαν σημαδούρες από μίλιαμακριά.
Ο Στάνλεϊ Κιούμπρικ από την πρώτη κιόλας στιγμή μαςυποβάλλει σε μία βίαιη και βάναυση συναισθηματική απόσταση, αποκλείοντας κάθε υπόνοια συμπόνοιας, ελέους, συμπάθειας ή ταύτισης με τον βίο και τα πεπραγμένα του ήρωάτου. Μια ψυχική απομάκρυνση που θα καταλήξει εντούτοιςστον σπαραγμό ενός φινάλε για το οποίο είμασταν ολότελα απροετοίμαστοι: ένα ξαφνικό σκίρτημα συγκίνησης, μιααπόλυτη έκπληξη, ικανή να ανατρέψει κάθε πρότερο συναίσθημα. Εξίσου αδαείς κι άμαθοι με τον ήρωα της ταινίας,που βρίσκεται για πρώτη και για τελευταία φορά στη ζωήτου αντιμέτωπος με την ανάγκη (και τη θέληση) να επιδείξει αισθήματα αυτοθυσίας, απόδοσης δικαιοσύνης και μεγαλοψυχίας, θα βιώσουμε στη νιοστή το άδοξο και αποκαρδιωτικό του τέλος. Ένα τέλος το οποίο έχουμε ήδη πληροφορηθείαπό ένα voice over που σχεδόν προσδίδει ηχητική υπόσταση στο σαρδόνιο μειδίαμα, λειτουργώντας ως παντόπτηςαφηγητής και γνώστης των φρικτών μελλούμενων -μια θείαειρωνεία που αιωρείται πάνω από τα κεφάλια των άμοιρωνκαι δύστυχων ανθρώπων. Στο «Barry Lyndon» υπάρχει μίακαι μόνο διαθέσιμη θεώρηση των πραγμάτων, αυτή του μονοκράτορα, πανταχού παρόντος και τα πάντα πληρούντοςσκηνοθέτη.
Το «Barry Lyndon» επιτάσσει όλο του το απαστράπτονκάλλος για να αποθεώσει μια ασχήμια εγγενή, εσωτερική,ανίκητη και προαιώνια. Ο Κιούμπρικ φιλοτεχνεί κάδρα πουμοιάζουν με tableaux vivants, ρευστά και εύπλαστα, θαρρείςέτοιμα να ξεγλιστρήσουν από την οθόνη, παχύρρευστες εικόνες (ο Κιούμπρικ επιστράτευσε μέχρι και φακούς που είχεχρησιμοποιήσει πρωτύτερα η NASA για δορυφορικές φωτογραφίες) που σφύζουν από αόρατη κίνηση ακόμη και στιςπιο ασάλευτες στιγμές τους. Με συνθέσεις, χρώματα καιπορτρέτα που φέρνουν στο νου τις κορυφές της βικτωριανής ζωγραφικής, σαν καβαλέτα του Τόμας Γκέινσμπορο καιτου Γουίλιαμ Τέρνερ. Την ίδια στιγμή, το επαναλαμβανόμενομοτίβο της Sarabande του Χέντελ λειτουργεί ως κυλιόμενηεπιμνημόσυνη δέηση σε ένα κόσμο που χάνεται, φθείρεται,ξεθωριάζει και ξεμακραίνει στον αβαθή ορίζοντα. Ακόμη καιτο αιματοκύλισμα του Επταετούς Πολέμου (που ήταν στηνπραγματικότητα διάρκειας 9 ετών, αλλά το όνομά του «κλείδωσε» στα επτά χρόνια) που σημαδεύει τον πρώτο κύκλοπεριπετειών του Μπάρι μοιάζει ενταγμένο σε ένα συνολικόκαθεστώς αποχαύνωσης και απονενοημένης οικουμενικήςπαράκρουσης. Οι άνθρωποι στο «Barry Lyndon» κλέβουν στο ζύγι, σκαρώνουν γελοίες μονομαχίες, ψεύδονται στον εαυτό τους, σφάζονται και σφάζουν, εκμεταλλεύονται ό,τι τουςπαρέχεται εύκαιρο, ξοδεύονται και ευτελίζονται χωρίς ναέχουν αφετηρία, σκοπό ή τελικό προορισμό. Τελικά, όταν οθεός κάνει σχέδια ο άνθρωπος γελά, και όχι το αντίστροφο.
Γιώργος Παπαδημήτρίου (κριτικός κινηματογράφου cinedogs.gr & εφ. Τύπος της Θεσσαλονίκης, Γραφείο Τύπου Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης
Το «Barry Lyndon» του Στάνλεϊ Κιούμπρικ θα προβληθεί τη Δευτέρα 25 Νοεμβρίου στις 19.30 στην ημερίδα για τον Στάνλεϊ Κιούμπρικ στο Exile Room (Αθηνάς 12, Μοναστηράκι). Θα παρουσιαστεί η έκδοση «Στάνλεϊ Κιούμπρικ: Ο Σκηνοθέτης από το Μέλλον», παρουσία πολλών από τους συγγραφείς των κειμένων που περιλαμβάνει για το πολυσχιδές και εμβληματικό έργο του Αμερικάνου σκηνοθέτη, ενώ θα ακολουθήσει προβολή του «Μπάρι Λίντον» από το 1975, το οποίο uα προλογίσει ο κριτικός κινηματογράφου του filmy.gr, Σπύρος Δούκας. Αναζητήστε περισσότερες πληροφορίες για την ημερίδα, την έκδοση και την προβολή εδώ.
