Ξεκινώντας από ένα ολοήμερο και ολονύχτιο πάρτι το Σάββατο 22 Οκτωβρίου μέχρι και τα ξημερώματα της Κυριακής, το Ινστιτούτο Goethe της Αθήνας αναλαμβάνει το βαρύ φορτίο να μας εξηγήσει τι είναι η Documenta, η μεγάλη έκθεση που φτάνει στην Αθήνα από τον Απρίλιο μέχρι και τον Ιούνιο του 2017 και, αν και άγνωστη ως ιστορία στο ευρύ κοινό, είναι ήδη το θέμα συζήτησης στην πόλη.
Για όλους τους μήνες μέχρι και την έναρξη της Documenta 14, το Ινστιτούτο Goethe της Αθήνας θα μεταμορφωθεί σε ένα interactive ιστορικό αρχείο, όπου μέσα από εκθέσεις, βιντεοπροβολές, δραστηριότητες για παιδιά και ενήλικες, προβολές ταινιών, συζητήσεις, παρεμβάσεις, ζωντανή μουσική και όλα όσα θα εμπνεύσουν το πάντοτε ανήσυχο καλλιτεχνικό τμήμα του Ινστιτούτου με αφορμή τις έννοιες που ως ζωντανός οργανισμός εκφράζει αδιάλλειπτα η Documenta, θα μπορεί κανείς να μάθει την ιστορία της έκθεσης μοντέρνας τέχνης που ξεκίνησε το 1955 από τον Αρνολντ Μπόντε στο Κάσελ της Γερμανίας με σκοπό να φέρει τη Γερμανία στο φως της μοντέρνας τέχνης μετά από το πολιτιστικό και όχι μόνο σκοτάδι του ναζισμού.
Η αρχή θα γίνει Σάββατο 22 Οκτωβρίου μ’ έναν μαραθώνιο εκδηλώσεων σε όλο το Ινστιτούτο, από το πρωί του Σαββάτου μέχρι το χάραμα της Κυριακής, ενώ το φουαγιέ του Ινστιτούτου θα φιλοξενεί υλικό από το αρχείο της documenta – φωτογραφίες, βιντεοντοκουμέντα, καταλόγους, δημοσιεύματα τύπου, εκδόσεις κ.ά. – το οποίο και θα εμπλουτίζεται σταδιακά. Το Νοέμβριο θα λάβει χώρα στο πλαίσιο του «Apropos Documenta» ένα αφιέρωμα σε ελληνικές ταινίες που απαγορεύτηκαν από τη Δικτατορία του 1967, σε ανθρώπους της τέχνης και της διανόησης που βρέθηκαν στον ελεύθερο χώρο του Ινστιτούτου Goethe κατά τη διάρκεια της Χούντας και το Δεκέμβριο θα ξεκινήσει μεγάλο αφιέρωμα στον Ράινερ Βέρνερ Φασμπίντερ και την Ελλάδα με τίτλο «Φασμπίντερ και Ξερό Ψωμί».
Από τα αρχεία της Documenta: Απόσπασμα από το έργο Intermission του Ανταμ Νόιντιτ στις 12.06.1987
Οπως αναφέρει και το επίσημο δελτίο του Ινστιτούτου Goethe:
Τί είναι η documenta; Έκθεση; Καλλιτεχνικό γεγονός; Πολιτιστικός καθορισμός στίγματος του εκάστοτε παρόντος με πολιτική διάσταση; Μια ιδέα που αποδίδεται ξανά και ξανά εκ νέου;
Από κοινού με τους Αθηναίους επιθυμούμε να προσεγγίσουμε τον πολιτιστικό θεσμό «documenta» και την 60χρονη ιστορία του. Πώς και γιατί έκανε την εμφάνισή του στον κόσμο; Πώς εξελίχθηκε μέχρι σήμερα; Ποιες μορφές Τέχνης και προβολής της Τέχνης έχει παρουσιάσει; Πώς αντέδρασε στην εκάστοτε επικαιρότητα και ποιο ρόλο έπαιξε σ’ αυτήν;
Δεν είναι πιστή αναπαράσταση των χρονικών της documenta αυτό που προτείνουμε, ούτε απλά «τσιτάτα». Ένα δυναμικό χώρο σκεφτόμαστε να δημιουργήσουμε όπου ν’ αντανακλάται και να ηχεί ακόμα κι ό,τι δεν έχει παρουσιαστεί, ακόμα και η έμπνευση που δίνει η Αθήνα ή αυτό που μπορεί ν’ αποτελέσει έμπνευση για την Αθήνα, για κοινό και δημιουργούς. Το Χτες και το Σήμερα – είτε πολιτιστικό είτε κοινωνικοπολιτικό - σε Ελλάδα και Γερμανία θα παίξει βασικό ρόλο.
Ετσι διαμορφώνουμε το Ινστιτούτο σε «θεματικό χώρο» όπου εικόνες, φιλμ, ήχος, λόγος θα δίνουν στους επισκέπτες – μικρούς και μεγάλους - τη δυνατότητα να βιώσουν τα 60 μέχρι τώρα χρόνια της documenta (documenta I – XIII, 1955-2012).
Το φουαγιέ του Ινστιτούτου θα φιλοξενεί υλικό από το αρχείο της documenta – φωτογραφίες, βιντεοντοκουμέντα, καταλόγους, δημοσιεύματα τύπου, εκδόσεις κ.ά. – το οποίο και θα εμπλουτίζεται σταδιακά.
Από τα αρχεία της Documenta: Σκηνή από το «Παιχνίδι των Σπειρών» του Alfred Ehrhardt
Η έναρξη του προγράμματος «Apropos Documenta» πραγματοποιείται το Σάββατο 22 Οκτωβρίου μ’ έναν μαραθώνιο εκδηλώσεων σε όλο το Ινστιτούτο, από το πρωί του Σαββάτου μέχρι το χάραμα της Κυριακής. Αναλυτικά το πρόγραμμα:
11:00 – 19:30 (Loop) / Βίντεο τεκμηρίωσης: Guided-Tours documenta 1-13 (στα Αγγλικά) / Βιβλιοθήκη
Οι «Guided Tours/Ξεναγήσεις» προσφέρουν μια επισκόπηση των documenta 1-13. Η αναδρομή στην κάθε έκθεση γίνεται με εικόνα, κείμενο και ήχο μέσα από μια αντιπροσωπευτική επιλογή καλλιτεχνών. Η ταινία κυκλοφόρησε σε CD-ROM και παρουσιάστηκε το 1997 κατά τη διάρκεια της documenta 10 στο εμπορικό κέντρο του Κάσελ «Kurfürsten Galerie». Αρχικά οι «Ξεναγήσεις» αναφέρονταν στις documenta 1-9, συμπληρώθηκαν όμως τα επόμενα χρόνια με την παρουσίαση των εκθέσεων 10-13. Το υλικό της ταινίας προέρχεται από το Αρχείο της documenta.
11:00 – 21:30 Videoloops documenta 1 – 11 (στα Γερμανικά με αγγλικούς υπότιτλους) / Κάτω Φουαγιέ
Τα βίντεο για τις documenta 1-11 περιλαμβάνουν κυρίως σύντομα σχόλια σχετικά με τους επιμελητές, τους καλλιτέχνες και τους επισκέπτες κάθε έκθεσης. Δημιουργήθηκαν από το Αρχείο της documenta με αποσπάσματα από ντοκιμαντέρ της κρατικής τηλεόρασης της Γερμανίας. Στην έκθεση για την 50ή επέτειο της documenta, το 2005 στο Μουσείο Φριντερικιάνουμ, τα βίντεο αυτά χρησιμοποιήθηκαν για την παρουσίαση και ένταξη της κάθε documenta στην Ιστορία της Τέχνης.
Δημιουργός και κάτοχος δικαιωμάτων των Guided Tours και των Videloloops: Αρχείο της documenta
12:00 - 13:00 & 14:00 – 15:00 / «Στα χνάρια της documenta», ένα πρόγραμμα από την ομάδα Λόγου Παίγνιον για παιδιά και γονείς / Φουαγιέ, Βιβλιοθήκη, Αίθουσα εκδηλώσεων
Το πρόγραμμα είναι δωρεάν με απαραίτητη κράτηση θέσεων στο:info@logoupaignion.com και στα τηλέφωνα: 2105241624 και 6974188933. Το Goethe-Institut μαζί με Έλληνες παιδαγωγούς και καλλιτέχνες οργανώνει εκπαιδευτικά προγράμματα με στόχο αφενός την ψυχαγωγία των παιδιών και των εφήβων και αφετέρου τη δημιουργική επαφή τους με τη σύγχρονη τέχνη.
16:00 – 19:30 (Loop) Ταινίες μικρού μήκους του Alfred Ehrhardt από τη documenta I (Γερμανικά με ελληνικούς υπότιτλους) / Αίθουσα εκδηλώσεων
O Alfred Ehrhardt (1901-1984), με σπουδές και στο Bauhaus/Dessau, είναι ένας από τους σημαντικότερους δημιουργούς στην ιστορία του γερμανικού καλλιτεχνικού, πρωτοποριακού, πειραματικού φιλμ. Στη documenta I παρουσιάστηκε με δυο ταινίες του: «Το παιχνίδι των σπειρών» και «Ernst Barlach I (Ο αγωνιστής)». Στο πρόγραμμά παρουσιάζεται (ίσως για πρώτη φορά στην Ελλάδα;), όχι μόνον με τις προαναφερθείσες, αλλά και με τρεις ακόμα ταινίες: «Ernst Barlach II (Ο νικητής)» και «Τέχνη του Καιρού μας I & II (Ζωγραφική και Γλυπτική στη documenta II)».
Περισσότερες πληροφορίες για τη ζωή και το έργο του Alfred Ehrhardt στην ιστοσελίδα του Ιδρύματος Alfred Ehrhardt Stiftung: www.alfred-ehrhardt-stiftung.de
Το Παιχνίδι των Σπειρών, Δ. Γερμανία 1951, 15´ / Η αρχιτεκτονική των θαλάσσιων σαλιγκαριών και των κοχυλιών / Μουσική: Johann Sebastian Bach / Γερμανικό Βραβείο Κινηματογράφου 1952 / 1ο Βραβείο για την Καλύτερη Κάμερα, Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Vancouver 1958
Ernst Barlach I (Ο αγωνιστής), Δ. Γερμανία 1948, 14´ / Μουσική: Peter Tschaikowskij / Γερμανικό Βραβείο Κινηματογράφου1950 / 1ο Βραβείο στην XI. Biennale της Βενετίας 1950 / 1ο Βραβείο Καλύτερης Καλλιτεχνικής Ταινίας Μικρού Μήκους στο Kelowna International Film Festival Canada 1961
Ernst Barlach II (Ο νικητής), Δ. Γερμανία 1950, 14´/ Μουσική: Anton Bruckner / 1ο Βραβείο Καλύτερης Φωτογραφίας στο International Film Festival São Paulo 1951 / 1ο Βραβείο Καλύτερης Καλλιτεχνικής Ταινίας Μικρού Μήκους στο Kelowna International Film Festival Canada 1961
16:00 – 00:00 (Loop) / Ταινίες μικρού μήκους του Alfred Ehrhardt για τη documenta ΙΙ (Γερμανικά με ελληνικούς υπότιτλους) / 2ος όροφος
Τέχνη του Καιρού μας Ι, 13΄ - Γλυπτική στη documenta II / Σκηνοθεσία, Κάμερα: Alfred Ehrhardt / Συνεργάτης μεταξύ άλλων και ο ιδρυτής και πρώτος επιμελητής της documenta Arnold Bode
Τέχνη του Καιρού μας IIΙ, 13´ - Ζωγραφική στη documenta II / Σκηνοθεσία, Kamera: Alfred Ehrhardt / Συνεργάτης μεταξύ άλλων και ο ιδρυτής και πρώτος επιμελητής της documenta Arnold Bode
20:00 / Ντένης Ζαχαρόπουλος, ιστορικός τέχνης : εναρκτήρια ομιλία „documenta: Από το Κάσελ στον κόσμο» (Ελληνικά με ταυτόχρονη μετάφραση στα Γερμανικά) / Αίθουσα εκδηλώσεων
Ο Ντένης Ζαχαρόπουλος γεννήθηκε το 1952 στην Αθήνα. Είναι καλλιτεχνικός επιμελητής, ιστορικός και κριτικός τέχνης με ακαδημαϊκή εμπειρία. Είναι καλλιτεχνικός διευθυντής της Δημοτικής Πινακοθήκης, Μουσείων και Συλλογών του Δήμου Αθηναίων (Ο.Π.Α.Ν.Δ.Α.). Σπούδασε Μουσική, Ιστορία και Πολιτιστική Κοινωνιολογία, Ιστορία της Τέχνης και Αισθητική, στο Aix en Provence και στο Παρίσι με τους J. Cassou, G. Picon, L. Marin και R. Barthes. Έχει εκδώσει πληθώρα κειμένων και καταλόγων. Έχει διδάξει στη Γενεύη και στη Γκρενόμπλ. Καθηγητής στην Ακαδημία Καλών Τεχνών της Βιέννης, στην Rijksacademy Amsterdam, στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου στη Λέσβο και στην Α.Σ.Κ.Τ. της Αθήνας. Έχει επιμεληθεί και οργανώσει πολυάριθμες εκθέσεις στην Ευρώπη και τις Η.Π.Α.. Έχει διατελέσει μεταξύ άλλων: Συν-διευθυντής της Documenta IX του Κάσσελ, πλάι στον Jan Hoet, κομισάριος το Γαλλικού Περιπτέρου στη 48η Μπιενάλε της Βενετίας, διευθυντής του Κέντρου Σύγχρονης Τέχνης και Πολιτισμού και Πάρκου Γλυπτικής Domaine de Kerguehennec στη Βρετάνη, 1986 – 1999, Γενικός επιθεωρητής καλών τεχνών του Υπουργείου Πολιτισμού της Γαλλίας, 1999 – 2000. Από το 2006 είναι καλλιτεχνικός διευθυντής του Μακεδονικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης.
22:00 Giorgos Axiotis & Panos Alexiadis: live music performances - Κάτω Φουαγιέ
Ο Γιώργος Αξιώτης δουλεύει πάνω στη στιγμιαία σύνθεση, χτίζοντας ηχητικά συμβάντα μέσα από ανορθόδοξες συνδεσμολογίες, feedbacks, effects, αναλογικά synths & drum machines, τα οποία επεξεργάζεται σε πραγματικό χρόνο. Οι συνθέσεις που προκύπτουν κυμαίνονται από πολυεπίπεδα ηχοτοπία ελεύθερης μορφής και αλλόκοτους ρυθμούς έως drones και θορυβώδη ηχητικά κολάζ. Ηχητικός καλλιτέχνης, συνθέτης & αυτοσχεδιαστής με έδρα την Αθήνα, ο Πάνος Αλεξιάδης οικοδομεί ηχητικά περιβάλλοντα σε πραγματικό χρόνο, χρησιμοποιώντας επιτόπιες ηχογραφήσεις, ακουστικά και ηλεκτρονικά όργανα καθώς και ένα διαρκώς μεταλλασσόμενο modular synthesizer.
00:00 2 βωβές ταινίες, «Θωρηκτό Ποτέμκιν» και «Η μικρή βίδα», με ζωντανή μουσική από τους acte vide / Αίθουσα εκδηλώσεων
Στο κινηματογραφικό πρόγραμμα της documenta I βρίσκουμε και το θρυλικό αριστούργημα του Sergej Eisenstein «Θωρηκτό Ποτέμκιν».
Θα προβληθεί η ψηφιακά ανακαινισμένη 70λεπτη εκδοχή που προβλήθηκε στη γερμανική πρεμιέρα της ταινίας το 1926 στο Βερολίνο. Μαζί θα προβληθεί και η 10λεπτη αποκαταστημένη κόπια της ρωσικής βωβής ταινίας animation «Vintik-Spintik» (Η μικρή βίδα) από το 1927 του Vladislav Tvardovskij. Στη δεκαετία του 1930 στη Γερμανία οι δυο αυτές ταινίες παίζονταν συχνά μαζί.
Τη ζωντανή μουσική για το «Ποτέμκιν» είχε γράψει το 1926 ο συνθέτης και διευθυντής ορχήστρας Edmund Meisel, σπουδαία μορφή στην πολιτιστική ζωή του Βερολίνου εκείνα τα χρόνια. Οι οδηγίες που είχε πάρει ο Meisel από τον ίδιο τον Eisenstein, ο οποίος είχε διαμείνει τότε ένα μήνα στο Βερολίνο για την προετοιμασία της πρεμιέρας, ήταν «αποφυγή της συνηθισμένης μελωδικότητας» και προσανατολισμός στο «θόρυβο».
Σήμερα, 90 χρόνια μετά, τη ζωντανή μουσική έχει αναλάβει το ηλεκτροακουστικό ντούο acte vide ("κενή πράξη") ξεκίνησε το 2006 από τους Γιάννη Κοτσώνη (ηλεκτρονικά) και Δανάη Στεφάνου (πιάνο). Με κεντρικό άξονα τον αυτοσχεδιασμό και τη δημιουργική διερεύνηση του θορύβου, το ντούο πραγματοποιεί συχνά συνεργασίες με ένα ευρύ φάσμα μουσικών, εικαστικών και σκηνοθετών, και έχει στο ενεργητικό του πληθώρα συναυλιών στην Ελλάδα και την Αγγλία, καθώς και συμμετοχές σε μεγάλα φεστιβάλ.
01:30 DJ Set: Jimmy Hacka / Φουαγιέ
Στα μουσικά πλατώ του Goethe-Institut, o DJ Jimmy Hacka μιξάρει ατμόσφαιρες, συναισθήματα και μνήμες χρησιμοποιώντας κάθε διαθέσιμο μέσο .
Από τα αρχεία της Documenta: O Γιαν Χόετ, ο Πιερλουίτζι Τάτσι και ο Ντένης Ζαχαρόπουλος στο Κάσελ το 1992
