Στον Πύργο Ηλείας, μέσα στη γνώριμη ατμόσφαιρα που κάθε χρόνο δημιουργεί το Φεστιβάλ Κινηματογράφου Ολυμπίας για παιδιά και νέους, η Κυριακή 30 Νοεμβρίου ξεκίνησε με μία από τις πιο ουσιαστικές συζητήσεις της φετινής διοργάνωσης: το στρογγυλό τραπέζι με θέμα «Χτίζοντας πολιτικές για την κινηματογραφική εκπαίδευση στην Ευρώπη – Ζητήματα σημασίας, προτεραιότητες και ελλείψεις», όπου συμμετείχαν η Ράντκα Χόφμαν (Kruton, Τσεχία), η Βιόλα Γκαμπριέλι (Young Horizons, Πολωνία) και η Ειρήνη Ανδριοπούλου (ΕΚΚΟΜΕΔ, Ελλάδα), με συντονισμό από τον καλλιτεχνικό διευθυντή του φεστιβάλ, Παντελή Παντελόγλου.
Το Φεστιβάλ, που από το 1997 έχει εξελιχθεί σε έναν από τους σημαντικότερους θεσμούς παιδικού και νεανικού σινεμά στην Ευρώπη, αποδεικνύει σταθερά πως η αποστολή του δεν περιορίζεται στην προβολή ταινιών, αλλά λειτουργεί ως χώρος σκέψης, ανταλλαγής και διαλόγου, αναδεικνύοντας κάθε χρόνο την ανάγκη ο κινηματογράφος να γίνει οργανικό κομμάτι της ζωής των παιδιών, από την καλλιτεχνική τους συγκρότηση έως την ανάπτυξη δεξιοτήτων που αφορούν τη σύγχρονη οπτικοακουστική πραγματικότητα.
Στο επίκεντρο της συζήτησης βρέθηκε το κρίσιμο ερώτημα γιατί είναι απαραίτητη η κινηματογραφική εκπαίδευση σε μια εποχή όπου τα παιδιά περιβάλλονται από κινούμενες εικόνες σε κάθε πτυχή της καθημερινότητάς τους, από τα κοινωνικά δίκτυα μέχρι τα video games και τις πλατφόρμες streaming. Οι ομιλητές συμφώνησαν πως η κατανόηση της οπτικοακουστικής γλώσσας είναι το ίδιο αναγκαία με τον γραμματισμό στον γραπτό λόγο, καθώς η ανάλυση μιας ταινίας δεν αποτελεί μια απλή θεωρητική άσκηση αλλά εργαλείο ενδυνάμωσης των παιδιών ως ενεργών θεατών. Μέσα από την αποδόμηση των επιλογών μοντάζ, αφήγησης, μουσικής και αισθητικής, τα παιδιά αποκτούν τη δυνατότητα να αντιλαμβάνονται το περιεχόμενο που καταναλώνουν, να αναγνωρίζουν τις προθέσεις του δημιουργού και να διαμορφώνουν κριτική ματιά απέναντι στον οπτικοακουστικό κόσμο που τα περιβάλλει.
Παράλληλα, συζητήθηκε εκτενώς το χάσμα ανάμεσα στη βιομηχανία και το παιδικό κοινό, ένα χάσμα που μεγαλώνει όσο η αγορά επικεντρώνεται σε εύκολες λύσεις και όχι στις πραγματικές ανάγκες των παιδιών. Η έλλειψη εργαλείων και ερευνών που να καταγράφουν τις προτιμήσεις των νέων θεατών οδηγεί στην παραγωγή περιεχομένου χωρίς ποιότητα, το οποίο τα παιδιά καταναλώνουν με έναν άναρχο τρόπο. Οι ομιλητές υπογράμμισαν την ανάγκη μετατόπισης από μια καθαρά εμπορική, B2B λογική σε μια προσέγγιση που βλέπει τα παιδιά ως πραγματικούς αποδέκτες, λαμβάνοντας υπόψη τις συνήθειες, τα ενδιαφέροντα και τις εξελισσόμενες προσδοκίες τους. Υπογραμμίστηκε επίσης ότι όσο πολύτιμη κι αν είναι η δράση διαφόρων φεστιβάλ, όπως της Ολυμπίας, αυτή δεν μπορεί να αντικαταστήσει την ανάγκη για εθνικές πολιτικές που θα ενσωματώνουν ουσιαστικά τον κινηματογράφο στην εκπαίδευση, ιδιαίτερα σε ευρωπαϊκές χώρες όπου ο οπτικοακουστικός γραμματισμός παραμένει αποσπασματικός.
Μέρος της συζήτησης επικεντρώθηκε στο Audiovisual Connect Lab, ένα πρόγραμμα που επιδιώκει να δημιουργήσει εθνικά εργαστήρια συγκέντρωσης δεδομένων σχετικά με τον κινηματογραφικό γραμματισμό μαθητών και εκπαιδευτικών. Η αποκάλυψη ότι πολλοί δάσκαλοι δεν είναι οι ίδιοι εξοικειωμένοι με τη γλώσσα του κινηματογράφου έδειξε πόσο επιτακτική είναι η ανάγκη για νέα εργαλεία, μεθοδολογίες και εκπαιδευτικό υλικό που θα επιτρέψουν σε μικρούς φορείς να τεκμηριώσουν αιτήματα, να διεκδικήσουν χρηματοδότηση και να σχεδιάσουν παρεμβάσεις με πραγματικό αντίκτυπο. Παράλληλα, οι συμμετέχοντες αναφέρθηκαν στις συναντήσεις που έχουν πραγματοποιηθεί με ευρωπαϊκούς δημόσιους ραδιοτηλεοπτικούς φορείς, οι οποίοι βλέπουν το παιδικό κοινό να μετακινείται διαρκώς προς πλατφόρμες όπως το YouTube. Το στοίχημα δεν είναι να ανταγωνιστούν αυτές τις πλατφόρμες, αλλά να δημιουργήσουν περιεχόμενο που θα συνομιλεί με τις ανάγκες των παιδιών και να αναγνωρίσουν πως πολλά κρατικά χρηματοδοτικά σχήματα εξακολουθούν να υποτιμούν το παιδικό περιεχόμενο, παρότι οι οικογενειακές ταινίες αποτελούν σημαντικό κομμάτι των εισιτηρίων στην Ευρώπη.
Τέλος, η έρευνα «Keeping Up with Children as an Audience» ανέδειξε ότι, παρά τις διαδεδομένες αντιλήψεις, οι διαφορές ανάμεσα στα παιδιά διαφορετικών ευρωπαϊκών χωρών είναι μικρότερες από όσο πίστευε η βιομηχανία. Τα παιδιά παρακολουθούν περιεχόμενο από πολλές κουλτούρες με εντυπωσιακή άνεση, γεγονός που ανοίγει νέους δρόμους για ευρωπαϊκές συμπαραγωγές και κοινές πολιτικές στον χώρο του παιδικού κινηματογράφου. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, η συζήτηση κατέληξε στην κοινή διαπίστωση ότι η κινηματογραφική εκπαίδευση δεν μπορεί να στηρίζεται σε αποσπασματικές δράσεις, αλλά απαιτεί εθνικό σχεδιασμό, διεθνή συνεργασία και σταθερή χρηματοδότηση. Φεστιβάλ όπως της Ολυμπίας λειτουργούν ως ζωντανά εργαστήρια ιδεών, όμως μόνο οι στοχευμένες πολιτικές μπορούν να διαμορφώσουν ένα βιώσιμο μέλλον για το παιδικό και νεανικό κοινό στην Ευρώπη, δίνοντας στα παιδιά πρόσβαση σε περιεχόμενο που μιλά τη γλώσσα τους – κυριολεκτικά και μεταφορικά.
Στον Πύργο αυτές τις μέρες βρέθηκε και η Μαίρη Χιόνη, η οποία ανήκει σε εκείνη τη σπάνια κατηγορία ανθρώπων που μπορούν να μιλήσουν για σεξουαλική αγωγή, ΛΟΑΤΚΙ+ ζητήματα, φόβους γονιών και αμηχανία εκπαιδευτικών με τρόπο ταυτόχρονα τρυφερό, απολύτως επιστημονικό και βαθιά πολιτικό. Εκπαιδευτικός με τριανταπέντε χρόνια στη δημόσια εκπαίδευση, μέλος επιστημονικών ομάδων που σχεδίασαν υλικό σεξουαλικής αγωγής για τα σχολεία και ενεργή επιμορφώτρια εκπαιδευτικών, γονιών και επαγγελματιών, η Χιόνη έχει αφιερώσει τη ζωή της στο πώς θα μιλήσουμε στα παιδιά για το σώμα, τη συναίνεση, την επιθυμία, την ταυτότητα φύλου και τον σεβασμό χωρίς φόβο και ντροπή.
Τη συναντήσαμε στο 28ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Ολυμπίας για Παιδιά και Νέους όπου φέτος παρουσίασε το εργαστήριο «Η σεξουαλική αγωγή και τα ΛΟΑΤΚΙ+ ζητήματα πάνε κινηματογράφο στο σχολείο». Με αφορμή αυτή τη δράση, μας μίλησε για το πώς ξεκίνησε η συνεργασία της με το φεστιβάλ, τι συνέβη στο χθεσινό εργαστήριο και γιατί πιστεύει ότι ο κινηματογράφος μπορεί να γίνει πολύτιμος σύμμαχος σε μια μάχη που αφορά όλη την κοινωνία.
Διαβάστε ακόμα: Διαλέγουμε τα highlights από το 28ο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Ολυμπίας για Παιδιά και Νέους
Να ξεκινήσουμε από το εργαστήριο στο 28ο Φεστιβάλ Ολυμπίας. Ποιο ήταν το βασικό του ζητούμενο και πώς προέκυψε η ιδέα;
Μαίρη Χιόνη: Το εργαστήριο είχε τίτλο «Η σεξουαλική αγωγή και τα ΛΟΑΤΚΙ+ ζητήματα πάνε κινηματογράφο στο σχολείο». Η αρχική ιδέα προέκυψε πριν από περίπου δύο χρόνια, όταν έγινε ο μεγάλος θόρυβος με τη συνάδελφο που έδειξε την ταινία «Τα αγόρια στο ντους» στην τάξη. Η αντίδραση τότε ήταν πολύ δυσάρεστη, υπήρξε ένας ηθικός πανικός. Εγώ, ως εκπαιδευτικός που ασχολούμαι με αυτά τα ζητήματα, έγραψα ένα άρθρο για την ταινία και τα θέματα που προκύπτουν από αυτή ως τροφή για σκέψη. Το κείμενο αυτό το είδε ο Παντελής Παντελόγλου, ο σημερινός καλλιτεχνικός διευθυντής του φεστιβάλ, χωρίς να γνωριζόμαστε προσωπικά, και όταν λίγο πριν το 2023 οργάνωσε ένα πάνελ με τον σκηνοθέτη της ταινίας, τη συνάδελφο που την έδειξε στην τάξη κι ένα ακόμη άτομο, κάλεσε κι εμένα. Ετσι ξεκίνησε η συνεργασία μου με το Φεστιβάλ Ολυμπίας. Από τότε, αυτό που προσπαθούμε είναι να δούμε πόσο ασφαλής μπορεί να νιώθει ένας εκπαιδευτικός για να δείξει μια τέτοια ταινία ή να σταθεί δίπλα στα παιδιά του όταν βλέπουν υλικό με αυτή τη θεματολογία.
Αρα το ερώτημα είναι και πόσο ασφαλής νιώθει ο εκπαιδευτικός να τα θέσει όλα αυτά σε μια τάξη.
Μαίρη Χιόνη: Ακριβώς. Το σκεπτικό είναι: πόσο μπορεί να αισθάνεται ασφαλής ένας εκπαιδευτικός για να παρουσιάσει μια ταινία που σχετίζεται με σεξουαλική αγωγή ή ΛΟΑΤΚΙ+ ζητήματα; Πόσο εύκολο είναι να αποφασίσει ένας εκπαιδευτικός να δουλέψει με μια ταινία τέτοιου περιεχομένου ή να καθοδηγήσει τους μαθητές του στη δημιουργία μιας ταινίας με ανάλογη θεματική; Υπάρχουν όμορφες αίθουσες, υπάρχουν φεστιβάλ, υπάρχουν προγράμματα στα σχολεία. Ομως, όταν γύρω σου υπάρχουν συντηρητικές τάσεις, φόβος για αντιδράσεις γονιών, συναδέλφων, τοπικών αρχών, τότε πολλοί άνθρωποι διστάζουν να κάνουν αυτό το βήμα.
Τι ακριβώς κάνατε στο χθεσινό εργαστήριο; Πώς δουλέψατε με τους συμμετέχοντες;
Μαίρη Χιόνη: Ξεκινήσαμε προβάλλοντας μια ισλανδική ταινία μικρού μήκους που είχε παρουσιαστεί παλαιότερα στο φεστιβάλ. Η ιστορία αφορούσε έναν νεαρό που, όσο λείπει η οικογένειά του, αρχίζει να χρησιμοποιεί τα καλλυντικά της αδελφής του. Στην ταινία, η οικογένεια σέβεται αυτό που συμβαίνει, δεν το δραματοποιεί, δεν δημιουργεί πρόβλημα. Δεν μπήκαμε αμέσως σε θεωρητική ανάλυση. Χρησιμοποιήσαμε ασκήσεις τύπου «συμφωνώ – διαφωνώ». Εθεσα προτάσεις όπως «στο σχολείο συζητάμε τέτοια θέματα» ή «αν έδειχνα αυτή την ταινία στην τάξη θα ένιωθα άνετα». Οποιος συμφωνούσε έκανε ένα βήμα μπροστά, όποιος διαφωνούσε έμεναν πίσω ή στο πλάι. Σε κάποια στιγμή, υπήρχε η πρόταση «το να εκφράζομαι ελεύθερα δεν σημαίνει ότι δημιουργώ κανένα πρόβλημα». Κι εκεί άνοιξε η συζήτηση για το πού τελειώνει η ελευθερία λόγου και πού αρχίζει η παραβίαση ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Μπορώ, για παράδειγμα, να αναπαράγω κακοποιητικό δημόσιο λόγο και να το παρουσιάζω απλώς ως «άποψή μου»; Δεν το είπαμε θεωρητικά, αλλά με παραδείγματα από την ελληνική δημόσια σφαίρα. Μετά εργαστήκαμε σε ομάδες γύρω από ερωτήματα όπως: «Τι θα χρειαζόμουν για να νιώσω καλά να δουλέψω αυτό το θέμα;», «Αν συμβεί κάτι στο σχολείο μου, πού μπορώ να απευθυνθώ;», «Εχω τα εργαλεία να το διαχειριστώ;». Ετσι φάνηκε ξεκάθαρα ότι πολλοί δεν αισθάνονται ασφαλείς και άνετοι με τέτοια θέματα.
Αναφέρατε ότι μια ομάδα «κόλλησε» στη φράση «τα φύλα είναι δύο». Πόσο χαρακτηριστικό είναι αυτό για την ελληνική πραγματικότητα;
Μαίρη Χιόνη: Πολύ χαρακτηριστικό. Αν εγώ ως εκπαιδευτικός έχω τόσο ισχυρή αντίσταση εδώ, πώς θα συνομιλήσω με ένα παιδί τρανς ή γκέι; Πώς θα φτιάξω μια ταινία για ομοφοβικό ή τρανσφοβικό εκφοβισμό με τους μαθητές μου; Για μένα αυτό είναι πολύ ανησυχητικό. Κι όμως, δεν είναι η εξαίρεση, είναι κάτι που το συναντάμε συχνά στα ελληνικά σχολεία. Εχει ειπωθεί μάλιστα ότι αυτά δεν είναι θέματα που απασχολούν πολλά παιδιά, κάτι που είναι τεράστιο λάθος.
Στο εργαστήριο συμμετείχαν και παιδιά από το Zizanio. Πώς λειτούργησε αυτή η μίξη μικρών και μεγάλων στην ίδια άσκηση;
Μαίρη Χιόνη: Ναι, ήταν τα λεγόμενα «ζιζάνια», τα παιδιά του Ζizanio News. Είχαν έρθει αρχικά για να μου πάρουν συνέντευξη και τους πρότεινα να μπουν στις ομάδες. Τέσσερις ομάδες, τέσσερα ζιζάνια. Ηταν πολύ όμορφο να βλέπεις πόσο ενεργά συμμετείχαν σε όλο αυτό. Εκαναν ερωτήσεις, συμμετείχαν ισότιμα, έδειχναν καθαρά ότι έχουν ανάγκη να μάθουν, να συζητήσουν, να καταλάβουν. Με τον τρόπο τους έδειξαν στους ενήλικες ότι τα παιδιά θέλουν να μιλήσουν για αυτά τα θέματα, δεν τα αποφεύγουν. Συχνά εμείς οι μεγάλοι είμαστε εκείνοι που φοβόμαστε περισσότερο.
Οι γονείς παίζουν τεράστιο ρόλο – και συχνά δεν τον αντιλαμβάνονται. Πολλοί ντρέπονται να μιλήσουν στα παιδιά τους για σεξ, για το σώμα, για σχέσεις. Ή στέλνουν αντιφατικά μηνύματα: αλλάζουν κανάλι στην ερωτική σκηνή, σχολιάζουν αρνητικά ένα ομόφυλο ζευγάρι στην τηλεόραση, χωρίς να πουν ποτέ ρητά "είμαι αντίθετος"».
Πάμε λίγο στο τι σημαίνει «σεξουαλική αγωγή». Στο δημόσιο διάλογο πολλοί τη συνδέουν μόνο με το σεξ ως πράξη. Πώς την ορίζετε εσείς;
Μαίρη Χιόνη: Είναι η μόνιμη παρεξήγηση. Οταν λέω σε κάποιους ότι κάνω σεμινάρια σεξουαλικής αγωγής, σχεδόν πάντα κάποιος θα ρωτήσει «θα τους δείξετε στάσεις;». Η σεξουαλική αγωγή όμως συμπεριλαμβάνει ένα τεράστιο πλέγμα θεμάτων, από την οπτική του φύλου μέχρι κι εκείνων των δικαιωμάτων. Μιλάμε για body shaming, για γυναικοκτονίες, για κουλτούρα βιασμού, για συναίνεση, για κακοποιητικό λόγο, για τύπους οικογενειών, για ΛΟΑΤΚΙ+ ζητήματα, για σεβασμό στο σώμα, για ασφαλείς σχέσεις. Δεν είναι μόνο «πώς γίνεται το σεξ». Το πρόβλημα είναι ότι πολλοί, μόλις ακούσουν τη λέξη «σεξουαλικό», πάνε κατευθείαν στην πράξη του σεξ και τρομάζουν.
Έχετε συμμετάσχει και στη δημιουργία εκπαιδευτικού υλικού για τα σχολεία. Τι έχει γίνει τα τελευταία χρόνια στη θεσμική πλευρά;
Μαίρη Χιόνη: Hμουν μέλος της επιστημονικής ομάδας του Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής, που είναι ο φορέας του Υπουργείου Παιδείας που εποπτεύει τη συγγραφή βιβλίων και υλικού. Το 2021 φτιάξαμε υλικό για τα «εργαστήρια δεξιοτήτων», τα οποία είναι υποχρεωτικά στην Γ΄ Δημοτικού, στην ΣΤ΄ Δημοτικού και στη Β΄ Γυμνασίου, και μέσα σε αυτα περιλαμβάνεται και η σεξουαλική αγωγή. Το πρόβλημα είναι ότι πρόκειται για λίγες μόνο συναντήσεις, δεν αρκεί για να καλύψει το εύρος του θέματος. Επιπλέον, πολλοί εκπαιδευτικοί νιώθουν ότι δεν είναι εκπαιδευμένοι να το διδάξουν, και έχουν δίκιο ως προς αυτό. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι πρέπει να εγκαταλείψουμε την προσπάθεια. Σημαίνει ότι χρειαζόμαστε σοβαρή, συστηματική επιμόρφωση και υποστήριξη.
Ποιες ηλικίες ανταποκρίνονται πιο φυσικά σε αυτά τα θέματα και πώς διαφοροποιείται η προσέγγιση ανάλογα με την ηλικία;
Μαίρη Χιόνη: Όλες οι ηλικίες ανταποκρίνονται, αρκεί να μιλήσεις με τον κατάλληλο τρόπο. Στα μικρά παιδιά ξεκινάς με πολύ απλά πράγματα: το σώμα μου, τα όρια, το άγγιγμα, τα συναισθήματά μου. Γύρω στα 6–7 πρέπει ήδη να ξέρουν να ονομάζουν τα γεννητικά τους όργανα με το σωστό, επιστημονικό όνομα. Σε αυτές τις ηλικίες δουλεύουμε πολύ και το body shaming: «είσαι χοντρός», «φοράς γυαλιά», «είσαι κοντός» κτλ. Οσο μεγαλώνουν τα παιδιά, ανοίγουμε σιγά-σιγά τη βεντάλια: μιλάμε για σχέσεις, συναίνεση, σεβασμό, έμφυλες ταυτότητες, ΛΟΑΤΚΙ+ ζητήματα. Η εξέλιξη είναι σπειροειδής, δεν πετάμε στα παιδιά όλα τα θέματα απότομα.
Στα παραδείγματά σας δίνετε μεγάλη έμφαση στη συναίνεση. Πώς μπορεί να δουλευτεί αυτό από πολύ μικρές ηλικίες;
Μαίρη Χιόνη: Η συναίνεση δεν ξεκινά από τα 15. Ξεκινά από το «φιλησέ τη γιαγιά». Οταν ένα παιδί λέει «δεν θέλω» κι εμείς το πιέζουμε «πρέπει, αλλιώς η γιαγιά θα στενοχωρηθεί», του μαθαίνουμε ότι το «όχι» του δεν έχει αξία. Οτι οι μεγάλοι αποφασίζουν τι θα κάνει το σώμα του. Αν ένα παιδί έχει μάθει από μικρό ότι πρέπει πάντα να υπακούει στους μεγάλους, πώς θα αντιδράσει όταν ένας «μεγάλος» επιχειρήσει να κάνει κάτι σεξουαλικό μαζί του; Γι’ αυτό λέω ότι μπορείς να κάνεις μια υπέροχη μικρή ταινία μόνο για αυτό το θέμα, χωρίς να μιλήσεις καθόλου για «σκληρά» περιστατικά. Από εκεί ξεκινάει η εκπαίδευση στη συναίνεση.
Πόσο ρόλο παίζουν οι γονείς σε όλο αυτό; Και πώς συνεργάζεστε μαζί τους όταν μπαίνετε σε ένα σχολείο;
Μαίρη Χιόνη: Οι γονείς παίζουν τεράστιο ρόλο – και συχνά δεν τον αντιλαμβάνονται. Πολλοί ντρέπονται να μιλήσουν στα παιδιά τους για σεξ, για το σώμα, για σχέσεις. Ή στέλνουν αντιφατικά μηνύματα: αλλάζουν κανάλι στην ερωτική σκηνή, σχολιάζουν αρνητικά ένα ομόφυλο ζευγάρι στην τηλεόραση, χωρίς να πουν ποτέ ρητά «είμαι αντίθετος». Το παιδί καταλαβαίνει όμως πολύ καλά τι του μεταδίδουν. Οταν δουλεύω σε ένα σχολείο, προτείνω πάντα μια τριπλή παρέμβαση: πρώτα δουλεύουμε με τους εκπαιδευτικούς, μετά με τους γονείς και μετά με τα παιδιά. Στους γονείς δείχνω, προσαρμοσμένο, αυτό που θα κάνω στα παιδιά, για να καταλάβουν ότι δεν «προτρέπουμε» τα παιδιά στο σεξ, αλλά τα προστατεύουμε από την κακοποίηση και την παραπληροφόρηση. Οταν το καταλάβουν αυτό, συνήθως η στάση τους αλλάζει ριζικά και πολλές φορές οι ίδιοι ζητούν να πάμε να τα πούμε εμείς στα παιδιά, γιατί εκείνη δεν νιώθουν άνετα.
Μιλήσατε και για τον ρόλο της πορνογραφίας ως «εκπαιδευτικό υλικό» στους νέους που αντικαθιστά τη συζήτηση. Τι σας λένε τα παιδιά;
Μαίρη Χιόνη: Σε εργαστήρια με μαθητές, όταν τους ρωτάω «από πού μαθαίνετε για αυτά τα θέματα;», η απάντηση είναι συνήθως «από τους φίλους μας». Πίσω από αυτό, βέβαια, κρύβεται πολύ πορνογραφικό υλικό. Τα παιδιά πλέον έχουν πρόσβαση πολύ νωρίς, ακόμα και στο δημοτικό. Οι γονείς είναι συχνά ψηφιακά αναλφάβητοι, δεν ελέγχουν πραγματικά τι βλέπει το παιδί. Το πρόβλημα είναι ότι η πορνογραφία δεν έχει καμία σχέση με την πραγματικότητα: τα σώματα είναι μη ρεαλιστικά, οι ρόλοι στερεοτυπικοί, η συναίνεση συχνά ανύπαρκτη. Αν δεν υπάρξει κάποια κριτική επεξεργασία, το παιδί νομίζει ότι έτσι γίνεται το σεξ. Εκεί το σχολείο και οι γονείς έχουν τεράστια ευθύνη.
Πιστεύετε ότι η τέχνη –και ειδικά ο κινηματογράφος– μπορεί να επιταχύνει την αλλαγή νοοτροπίας γύρω από την έμφυλη ποικιλομορφία;
Μαίρη Χιόνη: Ναι, το πιστεύω βαθιά. Η τέχνη ανοίγει δρόμους όπου η καθημερινή γλώσσα κολλάει. Ένα παράδειγμα είναι οι «Σέρρες» του Γιώργου Καπουτζίδη. Για πρώτη φορά σε ένα δημοφιλές ελληνικό σίριαλ ακούστηκε τόσο καθαρά η λέξη «ίντερσεξ άτομο», μέσα από τη θεία Σταματίνα, και άνοιξε συζητήσεις σε σπίτια που δεν θα τις έκαναν ποτέ διαφορετικά. Ενα άλλο παράδειγμα είναι το «Love, Simon», που για μένα είναι εξαιρετικό υλικό για δουλειά με εφήβους, υπό την προϋπόθεση ότι έχει προηγηθεί συζήτηση στο σχολείο και συνεννόηση με εκπαιδευτικούς και γονείς. Δεν ξεκινάς ποτέ με την προβολή ως «κεραυνό εν αιθρία». Προετοιμάζεις το πλαίσιο, χτίζεις εμπιστοσύνη και χρησιμοποιείς την ταινία σαν φυσική συνέχεια αυτού. Η σεξουαλικότητα, για να το πω με μια εικόνα που χρησιμοποιώ συχνά, είναι σαν τα τριαντάφυλλα. Οι περισσότεροι έχουμε στο μυαλό μας το κόκκινο τριαντάφυλλο, αλλά υπάρχουν ροζ, λευκά, κίτρινα τριαντάφυλλα κι εμείς, απλώς, έχουμε μάθει να βλέπουμε μόνο ένα χρώμα. Ο κινηματογράφος μπορεί να μας θυμίσει τα υπόλοιπα.
Με όλα αυτά στο μυαλό, πώς βλέπετε τελικά τον ρόλο του εκπαιδευτικού όταν μπαίνει στην τάξη;
Μαίρη Χιόνη: Οταν μπαίνουμε στην τάξη, δεν μπαίνουμε ως «προσωπικότητες» με τις ιδιωτικές μας απόψεις. Μπαίνουμε ως επαγγελματίες εκπαιδευτικοί. Η επιστήμη λέει ότι υπάρχουν τρανς άτομα, ίντερσεξ, γκέι, λεσβίες, μη δυαδικά άτομα. Αν έχω ένα τέτοιο παιδί στην τάξη μου, το δικαίωμα του να υπάρξει όπως είναι δεν εξαρτάται από το αν εγώ «συμφωνώ». Σκοπός μας είναι να δημιουργήσουμε ένα σχολείο που να είναι ασφαλές για όλα τα παιδιά. Ο κινηματογράφος, οι μικρές ταινίες, οι σειρές, μπορούν να γίνουν πολύτιμα εργαλεία για να το πετύχουμε αυτό – αρκεί να είμαστε πρόθυμοι να εκπαιδευτούμε κι εμείς οι ίδιοι και να κοιτάξουμε λίγο πιο θαρραλέα πέρα από το δικό μας κόκκινο τριαντάφυλλο.
ΤΟΝ ΙΑΝΟΥΑΡΙΟ ΣΤΗΝ ΤΑΙΝΙΟΘΗΚΗ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ | Μια επιλογή από τις βραβευμένες ταινίες του Φεστιβάλ θα προβληθεί στο καθιερωμένο διήμερο του Φεστιβάλ Ολυμπίας στην Αθήνα, στην Ταινιοθήκη της Ελλάδος στις 24 και 25 Ιανουαρίου. Στο πρόγραμμα του διημέρου, πέραν των προβολών, θα ενταχθούν και άλλες εκδηλώσεις σε συνέχεια των δραστηριοτήτων της κεντρικής διοργάνωσης και, βεβαίως, του ετήσιου προγράμματος του Φεστιβάλ.
Αναζητήστε περισσότερες πληροφορίες για το 28ο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Ολυμπίας για Παιδιά και Νέους μέσα από την επίσημη ιστοσελίδα, την επίσημη σελίδα του στο Facebook και το λογαριασμό του στο Instagram.
