H Ελένη Αλεξανδράκη ορκίζεται ακόμη στο όνομα της Τώνιας Μαρκετάκη

Σε μια περίοδο όπου το έδαφος ήταν εύφορο για ρητορείες και πολιτικούς ηρωισμούς η Τώνια σκηνοθετεί την πρώτη της ταινία μεγάλου μήκους «Ιωάννης ο Βίαιος (1973)».

Ο Ιωάννης, ένας νέος άνδρας, μπαίνει στον ρόλο του εγκληματία ψάχνοντας έναν τρόπο να αποκτήσει ταυτότητα. Χωρίς ίχνος «πολιτικής ορθότητας» η Τώνια, μιλάει για την ανάγκη του ανθρώπου να υπάρξει μέσα στην κοινωνία αλλά και την ανάγκη του να απελευθερωθεί απ' αυτήν. Μιλάει για μια κοινωνία πιεστική, γεμάτη νοσηρή περιέργεια, που ο τελικός στόχος της είναι ο εφησυχασμός. Ομως η Τώνια με το τεράστιο ταλέντο της, την σκηνοθετική της μαεστρία και το ντοκιμαντερίστικο ύφος που χρησιμοποιεί, καταφέρνει να πλάσει όλους τους χαρακτήρες στην ταινία με κατανόηση και συμπάθεια, ακόμη κι όταν προβάλει την ανοησία τους ή τις ύπουλες συμπεριφορές.

Σκηνή από το «Ιωάννης ο Βίαιος» (1973)

Δεν επιτρέπει ούτε σʼ ένα πρόσωπο να έχει μόνο μία διάσταση. Μέσα από τον ίδιο τον Ιωάννη, τους συγγενείς του που τον φιλοξενούν, τους μάρτυρες κατηγορίας, τους δικαστές, τους χωροφύλακες, τους ψυχιάτρους, την δολοφονημένη γυναίκα και την οικογένειά της, η Τώνια παρατηρεί την αδυναμία του κόσμου στον οποίο ζει, έχοντας πλήρη συνείδηση ότι ανήκει σʼ αυτόν, κι ενώ τον σκιαγραφεί με κριτική ματιά, χάρη στην οξυδέρκειά της και την γενναιοδωρία της, βλέπει ότι πρόκειται πράγματι για κόσμο αδύναμο χωρίς ξεκάθαρους διαχωρισμούς στις αποχρώσεις του.

Η Αννυ Λούλου στην «Τιμή της Αγάπης» (1983)

Στην «Τιμή της Αγάπης (1983)» μιλάει για την πίεση που ασκεί το χρήμα και οι κοινωνικές συμβάσεις στον αγνό έρωτα που νιώθει μια νησιωτοπούλα, η Ερήνη, για έναν αριβίστα και φιλοχρήματο συντοπίτη της.

Εδώ, μέσα από τον έρωτα και την απώλειά του, η Ερήνη απελευθερώνεται και χειραφετείται . Σʼ αυτήν την ταινία όμως το πιο ενδιαφέρον στοιχείο είναι ο χαρακτήρας της μάνας που φέρει όλη την τραγικότητα της κοινωνικής πίεσης και που στην ουσία οδηγεί την ιστορία στα άκρα της. Η Τώνια και εδώ φτιάχνει ένα αμφίσημο πρόσωπο. Εκείνο μιας γυναίκας φιλοχρήματης και τυφλωμένης από γινάτι, που συμπορεύεται με τις κοινωνικές συμβάσεις, ενώ στην πραγματικότητα είναι ένας άνθρωπος που προσπαθεί να αντισταθεί στην αντρική παραδοσιακή βία.

Η Τάνια Τρύπη στις «Κρυστάλλινες Νύχτες» (1992)

Τέλος στις «Κρυστάλλινες Νύχτες (1992)» η Τώνια φτάνει στο απόγειο του σκηνοθετικού της οίστρου, φτιάχνοντας μια ιστορία ακραίας αγάπης ανάμεσα σε μια Γερμανίδα και έναν Εβραίο, παραμονές του δεύτερου παγκόσμιου πολέμου στην Ελλάδα.

Δυο πρόσωπα που εξ ορισμού βρίσκονται ο ένας στον αντίποδα του άλλου. Οι διαφορές τους είναι κοινωνικές, φυλετικές και ηλικίας. Η ανάγκη όμως της ηρωίδας, είναι τόσο μεγάλη για την αγάπη και τον έρωτα, ώστε ασκεί την Μαγεία στην οποία έχει μυηθεί, και αυτοκτονεί για να να μετεμψυχωθεί, στο πρόσωπο που, ξαναγεννημένο, θα μπορέσει να μοιραστεί τον Ερωτα με τον αγαπημένο. Η Τώνια, εδώ, μέσα από αυτό το σκανδαλωδώς ανορθόδοξο ζευγάρι, μιλάει για τον απόλυτο και μοιραίο Ερωτα, που εναντιώνεται σε κάθε σύμβαση.

Τώνια Μαρκετάκη

Γράφοντας αυτά, θέλω να πω ότι θαυμάζω την τόλμη με την οποία χειρίζεται τα θέματά της η Μαρκετάκη. Δηλαδή ουσιαστικά το ένα θέμα: Δύναμη / Αδυναμία. Αποφεύγει μανιωδώς την νέκρα του αυτονόητου ή αυτού που θεωρείται κοινά αποδεκτό. Οι ταινίες της βλέπουν πιο μακριά από τον καιρό τους. Κι αυτό συμβαίνει γιατί ενώ μιλάει μέσα από το βίωμα, μεταμορφώνει την εμπειρία της σε απόλυτο καλλιτεχνικό γεγονός. Η εμπνευσμένη ψυχή της διαγράφεται μυστικά αλλά ολοκάθαρα μέσα στις ταινίες της.

Για μένα αυτό είναι το μεγαλείο της και γι αυτό ορκίζομαι στο όνομά της.

Η Ελένη Αλεξανδράκη σπούδασε κινηματογράφο στο Πανεπιστήμιο της Σορβόννης, Παρίσι 1 και στο National Film and T.V. School, της Aγγλίας. Εχει σκηνοθετήσει αρκετές μικρού μήκους ταινίες μυθοπλασίας και ντοκιμαντέρ και τις μεγάλου μήκους ταινίες «Σταγόνα στον Ωκεανό» (μυθοπλασία), «Mυρίζει Πάσκα» (ντοκιμαντέρ), «Η Νοσταλγός» (μυθοπλασία) και «Ο Αρσιβαρίστας και ο Αγγελος» (μυθοπλασία). Το 1994 η Ελένη Αλεξανδράκη σκηνοθέτησε το καλύτερο ντοκιμαντέρ που υπάρχει μέχρι σήμερα για την Τώνια Μαρκετάκη και το οποίο μπορείτε να δείτε εδώ:

Με αφορμή τα 20 χρόνια από τον θάνατο της Τώνιας Μαρκετάκη, το Film Factory 2014 της Ελληνικής Ακαδημίας Κινηματογράφους διοργανώνει αφιέρωμα στο έργο της στο σινεμά της Ανώτατης Σχολής Καλών Τεχνών (Πειραιώς 265)

• 6 Δεκεμβρίου 19.30: Ιωάννης ο Βίαιος / Παρουσιάζει ο σκηνοθέτης Γιώργος Κόρρας
• 7 Δεκεμβρίου 19.30: Η Τιμή της Αγάπης / Παρουσιάζει ο διευθυντής φωτογραφίας Σταύρος Χασάπης
• 8 Δεκεμβρίου 19.00 Κρυστάλλινες Νύχτες / Παρουσιάζει η ηθοποιός Αννυ Λούλου και ο κριτικός κινηματογράφου Μανώλης Κρανάκης

Διαβάστε εδώ περισσότερα για το Film Factory 2014 της Ελληνικής Ακαδημίας Κινηματογράφου.