Το φετινό σλόγκαν του Διεθνούς Φεστιβάλ Ταινιών Μικρού Μήκους Δράμας, «όλα είναι Δράμα», μας φάνηκε, τον Σεπτέμβριο, σινεφιλικό (μια και παραφράζει το «Ολα Είναι Δρόμος» του Παντελή Βούλγαρη), χαριτωμένο και ευπώλητο. Ποιος περίμενε ότι θα έπαιρνε μια νέα διάσταση με όλα τα δραματικά που συμβαίνουν, μέσα στην ίδια χρονιά, στο αγαπητό Φεστιβάλ αλλά και σε άλλες πτυχές την ελληνικής κινηματογραφικής παραγωγής και τέχνης γενικότερα. Δραματικά που, όλα, εκπορεύονται από τρεις, στενά συνδεδεμένους, παράγοντες: πρώτος, ότι σημαντικές πολιτιστικές διοργανώσεις ανήκουν αποκλειστικά σε όργανα τοπικής αυτοδιοίκησης, δεύτερος, ότι η Εκκλησία εξακολουθεί να έχει καθοριστικό ρόλο στην πνευματική και κοινωνική ζωή, παρά τις συζητήσεις διαχωρισμού της από το κράτος, στην υποτιθέμενα κοσμική σημερινή Ελλάδα. Και, τρίτος, ένας ασυγκράτητος συντηρητισμός που με τη δικαιολογία «του καλού της πατρίδας» σπρώχνει κι εδώ, όπως και σε πολλές χώρες της Ευρώπης πια, μια χαμογελαστή, συγκαλυμμένη, ακροδεξιά πολιτική. Και για να μην παρασυρθούμε (παρότι τόσο εύκολα μπορούμε) σε συναισθηματισμούς, ας διατρέξουμε, παρακάτω, τα γεγονότα.
Το Φεστιβάλ Δράμας
Πριν ούτε μία εβδομάδα, ο Καλλιτεχνικός Διευθυντής του Φεστιβάλ Δράμας, Γιάννης Σακαρίδης, με επιστολή του, ανακοίνωσε ότι το Διοικητικό Συμβούλιο της διοργάνωσης, με Πρόεδρο τον (νέο) Δήμαρχο Γιώργο Παπαδόπουλο, δεν θα ανανεώσει τη σύμβασή του για μια επόμενη θητεία. Παρότι, βάσει αριθμών και αξιολογήσεων, το Φεστιβάλ διανύει την καλύτερή του περίοδο, τόσο από τη συγκέντρωση χορηγιών και το έγκυρο, πλέον, εθνικό και διεθνές πρόγραμμά του, όσο και από την ακτινοβολία του στο κοινό αλλά και στα παγκόσμια media. Ο Σακαρίδης αναφέρει ότι εισέπραξε «δριμεία κριτική από τη νέα διοίκηση του Φεστιβάλ για το ύφος και την κατεύθυνση που έλαβε το πρόγραμμα ταινιών επί της δικής μου καλλιτεχνικής διεύθυνσης, επικριτική και ενάντια στις αρχές της προόδου, της συμπερίληψης και του σεβασμού της διαφορετικότητας που υπηρετεί ο σύγχρονος κινηματογράφος και όπως οφείλει να υπηρετεί ένα εθνικό κινηματογραφικό Φεστιβάλ, κάνοντας νύξη ακόμη και για κατάργηση του Βραβείου Drama Queer στο Εθνικό Διαγωνιστικό και των ακόμη δύο αντίστοιχων βραβείων στα άλλα διαγωνιστικά προγράμματα και διατυπώνοντας αναχρονιστικές, ομοφοβικές, άκρως ανησυχητικές κατά τη γνώμη μας απόψεις.» Διαβάστε ολόκληρη την επιστολή του εδώ. Λίγο αργότερα αποσύρθηκαν και δύο από τους βασικούς του Προγραμματιστές, οι βραβευμένοι σκηνοθέτες Θανάσης Νεοφώτιστος και Γιώργος Ζώης.
Η Διοίκηση του Φεστιβάλ, από την πλευρά της, «απάντησε» μ' ένα δελτίο Τύπου που προσπερνά τις κατηγορίες και ανακοινώνει μια ανοιχτή πρόσκληση για τη θέση του/της Καλλιτεχνικού Διευθυντή / Καλλιτεχνικής Διευθύντριας. Της οποίας, βέβαια, ανοιχτής πρόσκλησης τα προαπαιτούμενα θα ορίσει η ίδια η Διοίκηση του Φεστιβάλ, όπως και θα επιλέξει τα άτομα που θ' αποτελέσουν την επιτροπή αξιολόγησης. Δεν διαφαίνεται μεγάλη διαφάνεια σ' αυτή τη διαδικασία. Η οποία, ωστόσο, είναι απολύτως νόμιμη, μια και το Φεστιβάλ Δράμας ανήκει αποκλειστικά στη Δημοτική Αρχή, όπως έκανε σαφές και η σύντομη δήλωση από το Υπουργείο Πολιτισμού που ένιψε τας χείρας του: Σχετικά με δημοσιεύματα που αφορούν στη θητεία του εκάστοτε Καλλιτεχνικού Διευθυντή του Φεστιβάλ Ταινιών Μικρού Μήκους Δράμας διευκρινίζεται ότι οδιορισμός του Καλλιτεχνικού Διευθυντή είναι αποκλειστική ευθύνη της Διοίκησης του Φεστιβάλ και του Δήμου Δράμας.
Βεβαίως, κάθε Δημοτική Αρχή έχει ν' αναφερθεί μόνο στους και στις ψηφοφόρους της: αυτό είναι το σώμα που θέλει να έχει ικανοποιημένο και πουθενά αλλού δεν οφείλει να εξηγηθεί, καμίας άλλης ευθύνης δεν είναι υπόλογος. Εστω κι όταν από εκείνη εξαρτάται το εθνικό φεστιβάλ ταινιών μικρού μήκους που είναι η Δράμα, χρηματοδοτούμενο φυσικά και από το Υπουργείο Πολιτισμού και τακτικά πρόσφορο πεδίο πολιτικών ομιλιών Υπουργών, Υφυπουργών και Βουλευτών/Βουλευτριών. Επιπλέον, κάθε παρόμοια διοργάνωση, ακόμα και το θεσμικά Εθνικό μας Φεστιβάλ Ταινιών Μικρού Μήκους, γίνεται έρμαιο της πολιτικής διαδοχής Δημάρχων.
Το Φεστιβάλ Χορού Καλαμάτας
Πολύ σύντομα να σημειώσουμε ότι παρόμοια στοιχεία έχει η διακοπή της συνεργασίας της Λίντας Καπετανέα, ως τώρα Καλλιτεχνικής Διευθύντριας του Διεθνούς Φεστιβάλ Χορού Καλαμάτας, διοργάνωση που ανήκει στην Κοινωφελή Επιχείρηση του Δήμου Καλαμάτας, Φάρις - διακοπή, μάλιστα, που έγινε από τον επικεφαλής της Φάρις, Σωτήρη Κριτσωτάκη, χωρίς να είναι ενήμερα τα μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου.
Οι απανωτές ακυρώσεις προβολών της ταινίας «Αδέσποτα Κορμιά» της Ελίνας Ψύκου
Το ντοκιμαντέρ της Ελίνας Ψύκου, λίγο πριν την παγκόσμια πρεμιέρα του στο περίοπτο CPH:DOX της Δανίας, έκανε την πρώτη ελληνική προβολή του στο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης τον Μάρτιο, εν μέσω βίαιων διαμαρτυριών θρησκόληπτων και παρεμβάσεων της αστυνομίας - διαμαρτυριών φυσικά απέναντι στην αφίσα της ταινίας, την οποία αδίκως θεώρησαν βλάσφημη, γιατί φυσικά κανείς και καμία από τις διαμαρτυρόμενες ομάδες δεν είχε δει την ταινία. Ομως η προβολή έγινε, το ίδιο και η επαναληπτική της, το ίδιο και οι προβολές της, λίγο καιρό αργότερα, στην Αθήνα και σε μεμονωμένες προβολές σε άλλα μέρη της Ελλάδας, από το CineDoc. Αυτό δεν συνέβη, ωστόσο, σε μια σειρά προγραμματισμένων προβολών στην περιφέρεια.
Συγκεκριμένα, τον Σεπτέμβριο ακυρώθηκε η προγραμματισμένη από την Κινηματογραφική Λέσχη Καβάλας προβολή στον κινηματογράφο Ζέφυρο (στο πλαίσιο των περιφερειακών προβολών του Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης), ύστερα από επέμβαση του Μητροπολίτη και του Αντιπεριφερειάρχη, μια και ο κινηματογράφος ανήκει στην Περιφέρεια. Η Περιφέρεια βιάστηκε να κλείσει τον κινηματογράφο, προφασιζόμενη μη προγραμματισμένες επισκευές και η προβολή τελικά έγινε τον Οκτώβριο, σε θέατρο του Δήμου Καβάλας.
Στις 27 Νοεμβρίου, ακυρώθηκε η προβολή της ταινίας στην Καλαμάτα (στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Πελοποννήσου), που θα γινόταν στο Αμφιθέατρο Εργατικού Κέντρου Θόδωρος Αγγελόπουλος, ύστερα από επέμβαση του Μητροπολίτη και του Δήμαρχου - στον Δήμο ανήκει το Αμφιθέατρο. Τελικά η προβολή μεταφέρθηκε αυτοσχέδια και κυνηγημένη σε ένα... καφέ!
Στις 2 Δεκεμβρίου αναβλήθηκε επ' αόριστον η προγραμματισμένη από τον Ιούλιο προβολή της ταινίας στον Βόλο, που θα γινόταν στις 7 Δεκεμβρίου στο Πολιτιστικό Κέντρο Νέας Ιωνίας, που ανήκει στον Δήμο, σε διοργάνωση του Cinedoc Βόλος. Η προβολή ακυρώθηκε ύστερα από επέμβαση του Μητροπολίτη.
Τραγική ειρωνεία, τόσες Κινηματογραφικές Λέσχες και οργανώσεις πολιτών σε μικρότερες πόλεις εξαρτώνται από χώρους του Δήμου ή της Περιφέρειας για τις προβολές τους, γιατί οι κινηματογράφοι έχουν κλείσει.
Η Ελίνα Ψύκου μοιράστηκε με το Flix τις σκέψεις της για αυτή την ελαφρά, μόνο καλυμμένη λογοκρισία που υφίσταται το ντοκιμαντέρ της: «Στην Ελλάδα από τη μια έχουμε τον μη διαχωρισμό Κράτους και Εκκλησίας και την πλήρη εξάρτηση της τοπικής αυτοδιοίκησης από τα διάφορα κομματικά συμφέροντα, και από την άλλη έχουμε το κλείσιμο των ιδιωτικών χώρων πολιτισμού και συγκεκριμένα των κινηματογραφικών αιθουσών. Αυτά, στις μικρότερες από την Αθήνα πόλεις, "γράφουν" περισσότερο. Εκεί όλα τα άτομα γνωρίζονται μεταξύ τους και οι σχέσεις εξουσίας και εξάρτησης είναι πιο έντονες και ισχυρές. Ο Μητροπολίτης κι ο Δήμαρχος δεν είναι δύο γενικές και αφηρημένες έννοιες, είναι δύο πρόσωπα που θα βρεθούν συχνά στα ίδια μέρη της μικρής κοινωνίας και που θα πρέπει να αλληλοστηριχθούν για να επιβιώσουν. Το δε κλείσιμο των κινηματογράφων είναι καθολικό. Σπάνια μια μικρή πόλη έχει έστω και μια ιδιωτική αίθουσα και οι μόνοι χώροι προβολών που παραμένουν ανοιχτοί ανήκουν στους Δήμους ή στις Περιφέρειες. Οδηγούμαστε λοιπόν σε έναν απίστευτο κύκλο εξάρτησης. Εκκλησία, κόμματα, Δήμος και στη μέση αυτού του κύκλου οι πολιτιστικοί φορείς (φεστιβάλ, κινηματογραφικές λέσχες κλπ) να προσπαθούν να προβάλλουν ταινίες και να φέρουν τους κατοίκους μιας επαρχιακής πολής σε επαφή με το Σινεμά, χωρίς ιδεολογική ατζέντα, κομματικές αγκυλώσεις και λοιπούς φανατισμούς. Ε, είναι αυτονόητο ποιες, ποιοι, ποια θα ηττηθούν σε αυτό το τουρλουμπούκι.»
Παρόλ' αυτά, η Ψύκου δεν νιώθει καμία ήττα: «Νιώθω τρομερό θυμό, αλλά δεν το παίρνω σε καμία περίπτωση προσωπικά. Αυτή τη στιγμή βάλλεται άμεσα ένας ολόκληρος επαγγελματικός τομέας, βάλλεται ο πολιτισμός και βάλλεται οτιδήποτε δεν συνάδει με τον κυρίαρχο λόγο και την κυρίαρχη ιδεολογία. Αλλά τελικά βάλλεται η ευρύτερη κοινωνία. Λυπάμαι πιο πολύ όσο αυτό δεν το αντιλαμβανόμαστε και είτε μένουμε άπραγες-οι-α, είτε απέναντι σε αυτόν τον μισσαλόδοξο λόγο προτάσσουμε έναν αντίστοιχο μισσαλόδοξο λόγο, τρέφοντας το αυγό του φιδιού. Ο φασισμός είναι ύπουλος και τρυπώνει στο σπίτι μας, χωρίς να το καταλάβουμε. Χρειαζόμαστε επαγρύπνηση, ψυχραιμία, επιμονή, υπομονή, αλληλεγγύη και κατανόηση.»
Η επιλεκτική ανταπόκριση του Υπουργείου Πολιτισμού
Από αυτές τις κινήσεις λογοκρισίας και μισαλλοδοξίας, το Υπουργείο Πολιτισμού κρατά αποστάσεις ασφαλείας. Το λιγότερο, για παράδειγμα, που θα μπορούσε να κάνει, είναι να διερευνήσει εάν όντως ο Γιάννης Σακαρίδης παύεται από το Φεστιβάλ Δράμας με κριτήρια ομοφοβίας, το οποίο διώκεται από τον Νόμο και ν' αποσύρει από το Φεστιβάλ την επιχορήγησή του, μη θέλοντας να συνδεθεί με τέτοιες πρακτικές.
Αντ' αυτού - κι ας είναι αυτό το φινάλε μας - ο Υφουπουργός Πολιτισμού, Ιάσονας Φωτήλας, απτόητος από το φιάσκο της επιλογής της ελληνικής ταινίας-πρότασης για τα Βραβεία Οσκαρ, προέβη σε δηλώσεις στην εφημερίδα Political, που ξεπερνούν κάθε αξιοπρέπεια - και κυρίως αξιοκρατία. Ο λόγος για τον «Καποδίστρια» του Γιάννη Σμαραγδή. Η παραγωγή μέσα σ' αυτά τα χρόνια δεν έχει μπορέσει να συγκεντρώσει τα χρήματα που έχει προβλέψει για την υλοποίηση της ταινίας. Οπως, φυσικά, δεκάδες ακόμα ταινίες που βρίσκονται στον αέρα, αμιγώς ελληνικές ή συμπαραγωγές με το εξωτερικό, μικρές και πολύ-πολύ μεγάλες, που υποφέρουν από την έλλειψη πόρων, τη διακοπή χρηματοδοτήσεων από τον ΕΚΟΜΕ / ΕΚΚΟΜΕΔ που διαρκεί ακόμα, την έλλειψη χρημάτων στο Ελληνικό Κέντρο Κινηματογράφου. Δεκάδες παραγωγοί βρίσκονται σε μια καταστροφική εκκρεμότητα, έχοντας υπολογίσει σε χρηματοδοτήσεις που ολιγωρούν λόγω προβλημάτων του κρατικού μηχανισμού. Από αυτές, λοιπόν, τις δεκάδες ταινίες, ο Υφυπουργός, μόνο για τον «Καποδίστρια», «ενδιαφέρθηκε αμέσως να λύσει το γραφειοκρατικό θέμα που είχε προκύψει και ο οποίος ενημέρωσε ότι η χρηματοδότηση της ταινίας του σκηνοθέτη Γιάννη Σμαραγδή βρίσκεται σε καλό δρόμο». Επειδή, όπως ανερυθρίαστα σημειώνει η εφημερίδα, «πρόκειται για μια πατριωτική ταινία που την περιμένουν όλη η Ευρώπη και ο παγκόσμιος κινηματογράφος και που αναμένεται να δώσει δύναμη, ανάταση και βεβαιότητα στους Ελληνες, σε μια εποχή εύθραυστων γεωπολιτικών ισορροπιών και αβεβαιότητας.» Μπορείτε να δείτε το άρθρο παρακάτω και να το διαβάσετε εδώ.
