Κόρη σκηνοθέτη, η Λέιλα Μπουζίντ μεγάλωσε στα πέτρινα χρόνια της τυνησιακής δικτατορίας, όπου η ελεύθερη καλλιτεχνική έκφραση ήταν απαγορευμένη πολυτέλεια. Με την πρώτη της ταινία, το βραβευμένο στο Φεστιβάλ Βενετίας στο τμήμα «Με τα Μάτια Ανοιχτά» και ένα από τα τρία φιλμ - φιναλίστ για το βραβείο LUX του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, θέλει να μας κάνει να νιώσουμε τι σημαίνει αυτό - όχι στην πολιτική θεωρία, αλλά στην καθημερινότητα, στην ενηλικίωσή σου.
Η ιστορία της Φαράχ, μίας 18χρονης κοπέλας που επαναστατεί απέναντι στην οικογένειά της, τη γειτονιά της, τις παραδόσεις της - ερωτεύεται και ονειρεύεται να γίνει τραγουδίστρια - είναι κάτι παραπάνω από μία γυναικεία ταινία ή ένα πολιτικό κινηματογραφικό μανιφέστο που «προβλέπει» την Επανάσταση των Γιασεμιών. Είναι μία απλή, ουσιαστική απαίτηση: το δικαίωμά σου στην ευτυχία, τη δημοκρατία, τη φωνή σου.
Διαβάστε τι μας είπε η ίδια Λέιλα Μπουζίντ για την ιδέα της ταινίας, την ηρωίδα της και γιατί η μουσική έπαιξε τον σημαντικότερο ίσως χαρακτήρα στην αφήγηση της ιστορίας.
Eχουν περάσει 6 χρόνια από την εξέγερση στην Τυνησία, την «Επανάσταση των Γιασεμιών». Γιατί ήθελες να πας πίσω, να αφηγηθείς μία ιστορία για την κατάσταση κάτω από ένα δικτατορικό καθεστώς;
Δεν ήθελα να κάνω μία ταινία για την Επανάσταση, αλλά για να μιλήσω για όσα δεν μπορούσα να μιλήσω όταν ζούσαμε κάτω από ένα αστυνομικό καθεστώς. Οταν συνέβη η «Επανάσταση των Γιασεμιών» πολλοί Τυνήσιοι σκηνοθέτες βγήκαν με μια κάμερα στους δρόμους – άλλοι γυρίζοντας ντοκιμαντέρ, άλλοι κάνοντας μυθοπλασία. Εγώ ήθελα να μιλήσω για τη ζωή που γνώρισα επί 23 χρόνια μεγαλώνοντας σε μια δικτατορία – την ασφυξία της καθημερινότητας, την ολοκληρωτική δύναμη της αστυνομίας, τις παρακολουθήσεις των πολιτών, τον τρόμο και την παράνοια.
Το ότι βάζεις μία γυναίκα στο επίκεντρο της αφήγησής σου για την καταπίεση ήταν τυχαίο ή θέλεις να πεις κάτι και για τις κοινωνικές δομές της χώρας σου; Το γεγονός ότι κι εσύ είσαι γυναίκα-σκηνοθέτης έκανε το πρότζεκτ δυσκολότερο;
Δεν ήθελα ποτέ η ταινία να χαρακτηριστεί ως «γυναικεία» ταινία. Κι εγώ μπορεί να ζω πλέον στο Παρίσι, αλλά οφείλω να ομολογήσω ότι, παρακολουθώντας κι άλλες γυναίκες συναδέλφους στη χώρα μου, δεν έχουμε γνωρίσει καμία σεξιστική αντιμετώπιση από τον κινηματογραφικό κύκλο. Δεν έχει σημασία αν είσαι άντρας ή γυναίκα όταν ζητάς χρηματοδότηση, για παράδειγμα. Περισσότερο δύσκολο είναι να πείσεις επειδή είσαι νέος σκηνοθέτης και δεν σε εμπιστεύονται. Τώρα όσο αφορά την ηρωίδα μου, ναι, εννοείται ότι υπάρχει μία βαθιά ριζωμένη ανισότητα ανάμεσα στα αγόρια και στα κορίτσια και στα δικαιώματά τους. Εγώ πάντως ήθελα να κάνω μία ταινία για τα νιάτα, τον πρώτο έρωτα, την ελευθερία. Και κοίταξα το θέμα της ελευθερίας πρώτα στις δομές της οικογένειας, μετά μέσα από την κοινωνία και τελευταία στην πολιτική του έκφανση με την εξέγερση της χώρας.
Πώς βρήκες την πρωταγωνίστριά σου; Ηταν απαιτητικό να ψάχνεις για ένα κορίτσι που θα μπορούσε να πείσει για το ρόλο και να είναι ταυτόχρονα και τραγουδίστρια;
Τη βρήκα μετά από πολλαπλές ακροάσεις. Είδα τουλάχιστον 500 κοπέλες από 16 έως 25 χρονών. Η Μπάγια μου έκανε εντύπωση γιατί... ήταν η ηρωίδα μου. Είχε πάρα πολύ δυνατή προσωπικότητα, φερόταν και ζούσε με τον ελεύθερο τρόπο της Φαράχ. Μου είπε ψέματα ότι είχε προϋπηρεσία στο τραγούδι, ότι ήταν μέλος χορωδίας. Αυτό δεν ίσχυε, αλλά όταν άρχισε να τραγουδάει Εϊμι Γουάινχαουζ στην ακρόαση μάς κέρδισε όλους.
Η μουσική είναι άρρηκτα δεμένη με το σενάριο – μοιάζει ως ένας ακόμα βασικός χαρακτήρας. Πώς επέλεξες τον μουσικό που έγραψε τα κομμάτια και πόσο λόγο είχες κι εσύ η ίδια στη δημιουργία του soundtrack;
Αυτή ήταν και η μεγαλύτερη πρόκληση και δυσκολία της ταινίας για μένα. Η μουσική είναι όντως ο άξονάς της και έπρεπε το soundtrack να βγει ακριβώς όπως το ήθελα, αλλιώς όλα θα κατάρρεαν. Είχα γράψει την ιστορία, είχα γράψει τους στίχους στα γαλλικά και ήξερα ακριβώς τι είδους μουσική ήθελα. Ηθελα να έχει επιρροές από ροκ μουσική, κάτι που δεν είναι δημοφιλές πολύ στις μπάντες της χώρας μου. Οταν ανακάλυψα και συνεργάστηκα με τον Κιαμ Αλάμι, είχα το αποτέλεσμα που ονειρεύτηκα. Γιατί συνέθεσε την ροκ μουσική που ήθελα, δίνοντάς της σαφείς ρίζες στην παράδοση της Τυνήσιας και με αραβικούς στίχους. Ημουν δίπλα του σε κάθε βήμα, αλλά το μόνο που μπορούσα να του μεταδώσω είναι το συναίσθημα που ήθελα. Εκείνος έκανε τα μαγικά του. Χάρηκα πολύ γιατί όλη η μουσική που ακούτε στην ταινία είναι ηχογραφημένη ζωντανά, από τα γυρίσματα. Οπότε το αποτέλεσμα είναι όσο πιο αυθεντικό μπορούσα να το πετύχω.
Εγώ πάντως ήθελα να κάνω μία ταινία για τα νιάτα, τον πρώτο έρωτα, την ελευθερία. Και κοίταξα το θέμα της ελευθερίας πρώτα στις δομές της οικογένειας, μετά μέσα από την κοινωνία και τελευταία στην πολιτική του έκφανση με την εξέγερση της χώρας.
Η ταινία έχει κερδίσει πάνω από 25 βραβεία από την στιγμή που έκανε πρεμιέρα στη Βενετία. Πόσο σημαντικά είναι τα βραβεία για έναν πρωτοεμφανιζόμενο σκηνοθέτη στη χώρα σου; Βοηθούν, πρακτικά, στο επόμενο βήμα;
Πρώτα από όλα αισθάνομαι υπέροχα που ταξίδεψα με την ταινία σε όλο τον κόσμο και είδα τις αντιδράσεις τόσων πολλών θεατών από διαφορετικές κουλτούρες. Ενιωσα επίσης ότι παντού την καλοδέχτηκαν – τόσο οι κριτικοί, όσο και το κοινό. Αυτό για μένα είναι πολύ σημαντικό γιατί ως καλλιτέχνης αυτό που αναζητάς πάνω απ' όλα είναι η επικοινωνία. Ο ενθουσιασμός του κόσμου που είδε στην ταινιά τα κοινά σημεία του με την πατρίδα μου κι όχι τις διαφορές, ήταν κάτι που με γέμισε αισιοδοξία. Ξέρετε, όλοι έχουμε κλισέ αντιλήψεις για τις πατρίδες των άλλων. Ηθελα να κάνω μία ειλικρινή ταινία που να δείχνει την πραγματική Τυνησία κι όχι την φολκλόρ εικόνα της. Οπότε όταν νέοι άνθρωποι από όλο τον κόσμο μού έλεγαν ότι είδαν τον εαυτό τους στην ταινία, αυτό ήταν το μεγαλύτερο βραβείο. Τώρα για τα ίδια τα βραβεία: φυσικά είναι χρήσιμα. Γιατί πληρώνουν τον σκηνοθέτη, το συνεργείο, τους ηθοποιούς. Μάς βοηθούν να αποπληρώσουμε χρέη που κάναμε για να γυρίσουμε την ταινία. Εμένα προσωπικά με βοήθησαν να έχω ένα εισόδημα για το χρόνο που χρειάζομαι να απομονωθώ και να γράψω την επόμενη ταινία. Κι αυτό είναι πολύτιμο.
Τα τελευταία χρόνια βλέπουμε αρκετά δείγματα αραβικού σινεμά να ξεπροβάλλονται στα διεθνή φεστιβάλ. Πιστεύεις ότι είμαστε μάρτυρες μίας ιστορικής στιγμής για το αραβικό κινηματογράφο, το δικό σας Νέο Κύμα;
Η αλήθεια είναι ότι πριν από τρία χρόνια δεν παιζόταν καμία αραβική ταινία στα φεστιβάλ της Ευρώπης και της Αμερικής. Ηταν απαραίτητο να ακουστεί η φωνή μας και είμαι πολύ χαρούμενη που τα πράγματα αλλάζουν. Αυτή την εποχή ζούμε την άνθιση του σινεμά μας – αρκετοί πρωτοεμφανιζόμενοι σκηνοθέτες γυρίζουν ταινίες. Οπως και στην Ελλάδα όμως από ό,τι ακούω, δεν μας στηρίζει το κράτος. Δεν έχουμε οργανωμένη βιομηχανία, παλεύουμε μόνοι μας για χρηματοδότηση. Ελπίζω να μην πρόκειται για ένα απλό «κύμα», μία τάση που θα σβήσει. Αλλά για θεμέλια για κάτι που θα στηθεί σωστά και θα αποτελέσει την αρχή για πολλούς ακόμα σκηνοθέτες. Για τον αραβικό κόσμο, το σινεμά είναι ένα πολύ πιο ειλικρινές μέσο στο να μεταφέρουμε ποιοι πραγματικά είμαστε. Κι όχι όλα όσα βλέπετε στις ειδήσεις.
Tags: Ανοιξε τα μάτια
