O «Θρύλος του Κάστρου Σουράμι» γυρίστηκε και βγήκε στις αίθουσες το 1985, μετά από 15 χρόνια σιωπής, κατά τη διάρκεια των οποίων ο Σεργκέι Παρατζάνοφ βρισκόταν είτε στη φυλακή, είτε σε πλήρη απαγόρευση εργασίας, τιμωρημένος για την αντίσταση κατά του καθεστώτος που του στοίχισε η ελευθερία της κινηματογραφικής του έκφρασης. Ετσι εξηγείται και το όνομα του ηθοποιού Νταβίντ «Ντόντο» Αμπασίντζε που πρωταγωνιστεί και στην ταινία, ως συνσκηνοθέτη της ταινίας (θα υπέγραφε μαζί με τον Παρατζάνοφ και το κύκνειο άσμα του «Ashik Kerib» το 1987), προκειμένου το στούντιο να κρατήσει τα πολιτικά πνεύματα χαμηλά κατά τη διάρκεια της παραγωγής αλλά και της εξόδου της ταινίας.
Αισθητικά αλλά και θεματικά και παρά τα 15 περίπου και παραπάνω χρόνια που χωρίζουν τις δύο ταινίες, ο «Θρύλος του Κάστρου Σουράμι» συνεχίζει από εκεί που σταμάτησε το «Χρώμα του Ροδιού», με τον Σεργκέι Παρατζάνοφ να συνθέτει εικόνες από την γεωργιανή παράδοση, το όνειρο και τις απαρχές της αφήγησης, προκαλώντας έναν οπτικοακουστικό παροξυσμό που αγγίζει ταυτόχρονα τα όρια του πειραματικού σινεμά και αυτά μιας σχεδόν αρχέγονης τέχνης που κάνει κύκλους γύρω από τις θεματικές της εξουσίας, του (ακίνητου) χρόνου, της μοίρας και της θυσίας.
Βασισμένη στον πραγματικό θρύλο ενός έφηβου που χτίστηκε στα θεμέλια ενός κάστρου προκειμένου να το στεριώσει και να το γλιτώσει από την κατάρρευση κάθε φορά που πήγαινε να ολοκληρωθεί, θρύλο από τον οποίο είχαν εμπνευστεί και πριν τον Παρατζάνοφ πολλοί συγγραφείς και σκηνοθέτες (και σε μια αναλογία με το δικό μας «γεφύρι της Αρτας»), η ταινία αφηγείται παράλληλα αλλά και τέμνοντας η μία την άλλη, δύο ιστορίες: αυτή δύο εραστών όπου ο άντρας εγκαταλείπει τη αγαπημένη του όταν παίρνει χάρη από τον αφέντη του και αυτή του νέου του αφεντικού που έχει να αφηγηθεί κι αυτός με τη σειρά του μια ιστορία σκλαβιάς που θα συνδεθεί με την πρώτη και θα έχει για κατάληξη τη θυσία του εφήβου ως μοναδική λύση για τη σωτηρία μιας ολόκληρης χώρας.
Περνώντας με αξιοθαύμαστη τόλμη από το προσωπικό στο ιστορικό και από την παραβολή στο όνειρο - και χωρίς να «θυσιάσει» ο ίδιος ίχνος από την εικαστική του πανδαισία, ρευστή ζωγραφική, γεμάτη σύμβολα, εδώ δυάδες και «καθρεφτίσματα» και χρόνο σαν εκκρεμές που εκτείνεται οριζόντια στο χώρο σαν να σταματάει για πάντα - ο Σεργκέι Παρατζάνοφ φτιάχνει με τον «Θρύλο του Κάστρου Σουράμι» μια ταινία, σαφώς λιγότερο, κυρίως λόγω των πολλαπλών επαναλήψεων, συναρπαστική από τα δύο αριστουργήματά του, το «Στις Σκιές των Ξεχασμένων Προγόνων» και «Χρώμα του Ροδιού» αλλά εξίσου διεγερτική για το βλέμμα και το πνεύμα και εξίσου πολιτική ως προς τους μηχανισμούς της καταπίεσης και εκμετάλλευσης.
Αφιερωμένη σε όλους τους στρατιώτες που θυσιάστηκαν για την Γεωργία, η ταινία έρχεται ως απόσταγμα σοφίας και (εθνικής) παλιγγενεσίας, χωρισμένη σε κεφάλαια, σαν ένα ημερολόγιο του ίδιου του Σεργκέι Παρατζάνοφ, που έχοντας για χρόνια σταματήσει να αφηγείται, επιστρέφει σαν να θέλει για ακόμη μια φορά να αφηγηθεί την (πικρή) ιστορία αυτού του κόσμου από την αρχή.
