Τα «Μυστήρια του Οργανισμού» μοιάζουν με ένα εγχειρίδιο. Οχι για το προφανές: τη ζωή, το έργο και την κοσμοθεωρία του Βίλχελμ Ράιχ, του Αυστριακού ψυχαναλυτή που τάραξε τα νερά ιατρικής, διανόησης και τελικά κοινωνικού κατεστημένου υποστηρίζοντας τη ρηξικέλευθη, επαναστατική μετρήσιμη ενέργεια που προκαλεί ο ανθρώπινος οργασμός. Τα «Μυστήρια του Οργανισμού» είναι ένα εγχειρίδιο πάνω στη ζωή, τη σκέψη, την επανάσταση και το σεξ - με τον τρόπο που τελικά υπήρξε ένας οδηγός ζωής, τέχνης και σκέψης όλο το πρωτογενές έργο του Ντούσαν Μακαβέγιεφ, που ευτύχησε μετά από αυτήν την ταινία να συναντήσει την κυνική γλύκα του «Sweet Movie» και να στιγματίσει με πολλαπλούς τρόπους μια ολόκληρη εποχή.
Αν προσπαθήσεις να το περιγράψεις γραμμικά, το φιλμ που ο Ντούσαν Μακαβέγιεφ παρέδωσε εν έτει 1971 δεν βγάζει νόημα. Είναι στα αγγλικά, σε μορφή ψευδοντοκιμαντέρ προσπαθεί να αναβιώσει τη ζωή και το έργο του Βίλχελμ Ράιχ (είναι τα αρχικά στο πρώτο μέρος του τίτλου WR) σε Αμερική και Γιουγκοσλαβία, την ίδια στιγμή που η ιστορία μιας κοπέλας στο Βελιγράδι που προσπαθεί να αποπλανήσει έναν χορευτή του πάγου με το όνομα του Λένιν γίνεται η μυθοπλαστική εκδοχή της πολιτικής του υπογράμμισης για το τέλος των ψευδαισθήσεων, των (χαμένων) ονείρων και της επιθυμίας που αν δεν ελευθερωθεί τότε μπορεί να εκραγεί καταστρέφοντας τα πάντα σε ακτίνα μεγαλύτερη από τον κόσμο όλο.
Τα «Μυστήρια του Οργανσιμού» όμως δεν είναι μια γραμμική ταινία - ίσως δεν είναι τελικά και ταινία, αφού περισσότερο από ένα καίριο (και μοντέρνο σήμερα παρά ποτέ) σχόλιο πάνω στην υποκρισία και το συντηρητισμό (ούτε λόγος για το τέλος των ιδεολογιών), λειτουργεί περισσότερο σαν ένα παλίμψηστο που οι πολλαπλές στρώσεις του αποκαλύπτουν κάπως την απαρχή μιας ολόκληρης εποχής (αυτήν των αρχών των 70s) που ο κόσμος άλλαζε ακόμη και ερήμην των ίδιων των πρωτοπόρων που συνέβαλαν σε αυτό.
Το σινεμά βρίσκεται διεθνώς σε τροχιά αντισυστημικής έκρηξης, ο Μάης του ’68 έχει αλώσει το σύμπαν, το ευρωπαϊκό τοπίο βρίσκει θαρραλέες φωνές από το κομμουνιστικό μέτωπο να αμφισβητούν τα πάντα (από το «Daisies» της Βέρα Χιτίλοβα μέχρι τον «Κόκκινο Ψαλμό» του Μίκλος Γιάντσο) και ο Μακαβέγιεφ δεν έχει να χάσει τίποτα, μάλλον να κερδίσει από το να τραβήξει τα πράγματα στα άκρα με ένα mixtape από ασύνδετα μεταξύ τους στοιχεία σαν ένα (κινηματογραφικό) κοινωνικό πείραμα που φιλοδοξεί να λειτουργήσει από μόνο του ως σπίθα για μια έκρηξη ικανή να ανατινάξει στεγανά, μυαλά και υπαρκτούς σοσιαλιστικούς δεσμούς ανάμεσα στην Αμερική της ελευθερίας (;) και την Γιουγκοσλαβία του κομμουνισμού (;).
Με ζητούμενο την απελευθέρωση της ανθρώπινης επιθυμίας ως υπέρτατο ιδεολογικό πρόσχημα για την επανάσταση, ο Μακαβέγιεφ ανακατεύει σκηνές σεξ, τσιτάτα για το Σιδηρούν Παραπέτασμα, αντιπαραβάλλει σκηνές βασανισμών με εικόνες (μαζικής) υστερίας, την τρανσέξουαλ superstar του Γουόρχολ Τζάκι Γούιβερ με προπαπαγνδιστικές ταινίες της Σοβιετικής Ενσωης και ενορχηστρώνει τελικά μια σύνθεση που η παραφωνία της αποτελεί την αρμονία της και ο παραλογισμός της τη λογική της.
Τίποτα δεν μένει όρθιο στη σάτιρα του: από το Αμερικάνικο Όνειρο μέχρι τον Στάλιν και από τους δονητές μέχρι την άσπιλη επανάσταση, περισσότερο από τους (αναπόφευκτους και φλύαρους) δογματισμούς, τις (ακατάληπτες) θεωρίες που αραδιάζονται με ρυθμούς πολυβόλου και μια ολόκληρη ιδεολογική απόσταση από ένα παρελθόν που μοιάζει τόσο μακρινό ώστε να καταλήγει τελικά να αφορά το σήμερα, τα «Μυστήρια του Οργανισμού» γοητεύουν και μπορεί και να ξετρελαίνουν κυρίως για την ελευθερία τους, δείγμα ενός σινεμά που μπορούσε να είναι πειραματικό, ολοζώντανο, τολμηρό, σημαινόμενο της εποχής του αλλά τελικά και σημείων (πάντων) των καιρών.
