Ενα χαμένο ντοκιμαντέρ του Λάκη Παπαστάθη για τον Διονύση Σαββόπουλο, γυρισμένο το 1975 για την δημόσια τηλεόραση, θα προβληθεί την Τετάρτη, 14 Μαιου, στις 8μμ, στο αίθριο του Μουσείου Μπενάκη της Πειραιώς, σε επιμέλεια του Athens Open Air Film Festival. Εκεί, όπου συνεχίζεται με επιτυχία η μεγάλη έκθεση «Λάκης Παπαστάθης. Αναζητώντας τη Χαμένη Εικόνα» εως τις 20 Ιουλίου.
Το «Χαίρω Πολύ, Σαββόπουλος», όπως είναι ο τίτλος του, επιλεγμένος από τον ίδιο τον Σαββόπουλο, προβλήθηκε στο τότε ΕΙΡΤ στις 20 Απριλίου του 1975 και ..ποτέ άλλοτε. Οι δυό δημιουργοί συνέχισαν την πορεία τους και ο Λάκης Παπαστάθης «έκοψε» κατά καιρούς μικρά αποσπάσματα από την ταινία για να τα χρησιμοποιήσει σε άλλες εκπομπές του, από τις τόσες που είχε κάνει στην ΕΡΤ. Η μπομπίνα του «Χαίρω Πολύ, Σαββόπουλος» πνίγηκε στον τεράστιο αρχείο της Cinetic… Η τύχη της αγνοείτο.
Μέχρι που για τις ανάγκες της έκθεσης στο Μπενάκη, μέσα από μια διαδικασία θρίλερ, η ταινία ως εκ θαύματος ξαναβρέθηκε από τους ανθρώπους της Cinetic και της ΕΡΤ, ψηφιοποιήθηκε και, πενήντα χρόνια μετά τη μία και μοναδική προβολή της, θα ξαναπαιχτεί στο Μπενάκη σε ένα κορυφαίο και πολυαναμενόμενο event, με την παρουσία του Διονύση Σαββόπουλου, που δεν την έχει ξαναδεί από τότε.
Ο Διονύσης Σαββόπουλος, ερμηνεύοντας το «Δημοσθένους Λέξις» στο κέντρο της Αθήνας
Ο Λάκης Παπαστάθης με τον Διονύση Σαββόπουλο στη μουβιόλα
Και είναι πραγματικά ένα καλλιτεχνικό αλλά και ιστορικό γεγονός. Το θέμα της ταινίας: ένας ροκ τραγουδοποιός στην καλύτερη στιγμή της καριέρας του συστήνεται για πρώτη φορά στο τηλεοπτικό κοινό μέσα στο αναστάσιμο, ελεύθερο κλίμα της μεταπολίτευσης. Ενας νέος σκηνοθέτης με ελάχιστο έργο αποδεικνύει ξαφνικά το εύρος της ματιάς του. Δυό καλλιτέχνες με σπάνια συνεννόηση και αισθητικό διάλογο, που είχε ξεκινήσει πριν δυό χρόνια, μέσα στην χούντα, με την θρυλική μουσική παράσταση του Σαββόπουλου, «Θίασος Σκιών», στο Κύτταρο, ξαναβρίσκονται και τα σπάνε.
«Αριστούργημα» χαρακτηρίζουν πολλοί την ταινία, την είδα και συνυπογράφω. Ασπρόμαυρη, εκρηκτική, τολμηρή με μερικές στιγμές σχεδόν ιερές, που σου φέρνουν δάκρυα στα μάτια. Η ηχογράφηση του Σαββόπουλου με την Σωτηρία Μπέλλου για το «Ζεϊμπέκικο». Η Δόμνα Σαμίου. Το θρυλικό πια κλιπ για το τραγούδι «Είδα την Αννα κάποτε» με την Υβοννη Μαλτέζου. Και πάνω απ’ όλα το κλίμα μιας εποχής ανάτασης, δημιουργίας, ελευθερίας. Μια παρέα νέων παιδιών με μακριά μαλλιά και μούσια, που έβαζαν τα θεμέλια μιας μεγάλης τέχνης. Κληρονομιά μας για πάντα.
Η είσοδος στην προβολή είναι δωρεάν. Την διοργάνωσή της έχει αναλάβει το καταξιωμένο και τόσο έμπειρο Athens Open Air Film Festival, ο Λουκάς Κατσίκας ανταποκρίθηκε με χαρά στο αίτημα του Μπενάκη και των ανθρώπων του Λάκη Παπασταθη.
Η ταινία μετά την προβολή της στο Μουσείο Μπενάκη θα προβάλλεται στο Ertflix.
Το Flix απευθύνθηκε σε τρία πρόσωπα για να μας βοηθήσουν να μάθουμε την συναρπαστική ιστορία της ταινίας «Χαίρω Πολύ, Σαββόπουλος». Στον ίδιο τον Διονύση Σαββόπουλο που μας χάρισε λίγες αναμνήσεις του. Τον σκηνοθέτη Ηλία Γιαννακάκη, από τους βασικούς συντελεστές της έκθεσης στο Μπενάκη, «παιδί της Cinetic», που πρωταγωνίστησε στην ανεύρεση και ψηφιοποίηση της ταινίας. Και, φυσικά, στον Μάνο Ευστρατιάδη, που έζησε όλα τα στάδια του γυρίσματος και έβαλε καθοριστικά το χεράκι του στο να βρεθεί η χαμένη μπομπίνα, να συμπληρωθεί και να ολοκληρωθεί σ’ αυτά τα συναρπαστικά 60 λεπτά, που θα απολαύσουμε στο Μπενάκη. Θα την προλογίσει ο ίδιος.
Σκηνή από το ντοκιμαντέρ
ΔΙΟΝΥΣΗΣ ΣΑΒΒΟΠΟΥΛΟΣ: «ΔΥΟ ΝΕΑ ΠΑΙΔΙΑ ΗΜΑΣΤΑΝ ΕΓΩ ΚΙ Ο ΛΑΚΗΣ, ΕΝΘΟΥΣΙΑΖΟΜΑΣΤΑΝ Ο ΕΝΑΣ ΜΕ ΤΟΝ ΑΛΛΟΝ.»
Το ξαναείδατε το ντοκιμαντέρ; Πως νιώσατε με την ασπρόμαυρη, νεανική εκδοχή σας; Νοσταλγία; Μελαγχολία; Η μήπως χαμογελάσατε με τον παλιό σας εαυτό;
Δεν πρόλαβα να το ξαναδώ, αλλά γενικά, όταν βλέπω στην οθόνη τον εαυτό μου παλιά, γελάω. Γελάω εκεί που πάει να κάνει τον σοβαρό, τον φιλοσοφημένο. Γελάω και εκεί που πάει να κάνει τον εύθυμο και τον ανέμελο.
Τι θυμάστε ιδιαίτερα από τα γυρίσματα;
Που με ξύπνησε ο Λάκης χαράματα για να γυρίσουμε το «Δημοσθένους Λέξη» στο κέντρο της Αθήνας, πριν αρχίσει η κίνηση. Που ξενυχτούσαμε στη μουβιόλα της Σινετίκ για το μοντάζ. Μάθαινα μοντάζ πλάι στον Λάκη. Τι ωραία δουλειά! Κάναμε διάλειμμα για φαγητό σε γνωστή ταβέρνα εκεί κοντά -δεν θυμάμαι το όνομά της- και ξαναγυρίζαμε στο μοντάζ. Θα μπορούσα να γίνω καλός μοντέρ.
Οταν βλέπω στην οθόνη τον εαυτό μου παλιά, γελάω. Γελάω εκεί που πάει να κάνει τον σοβαρό, τον φιλοσοφημένο. Γελάω και εκεί που πάει να κάνει τον εύθυμο και τον ανέμελο.» - Διονύσης Σαββόπουλος
Με τη Σωτηρία Μπέλλου, ερμηνεύοντας το «Ζεϊμπέκικο»
Είστε ένας καλλιτέχνης που πάντα είχε μια προωθημένη αίσθηση και ελευθερία, αλλά και μέγα ταλέντο στην έκφραση. Αναρωτιέμαι, λοιπόν, αν επηρεάσατε την σκηνοθεσία του Παπαστάθη ή αφεθήκατε στα χέρια του. Πώς ήταν με λίγα λόγια η συνεργασία σας;
Πολύ καλή ήταν η συνεργασία μας. Του έλεγα ποιο τραγούδι να γυρίσουμε και το έφτιαχνε, το σκηνοθετούσε. Νέα παιδιά ήμασταν, δεν είχαμε και τόσο συνείδηση επαγγελματία. Εγώ τουλάχιστον. Ενθουσιαζόμασταν με αυτά που έλεγε ο ένας στον άλλον.
Υπάρχουν κομμάτια-διαμάντια στο ντοκιμαντέρ. Μπορείτε να διαλέξετε κάποιες στιγμές της ταινίας που θεωρείτε μοναδικές;
Εχω να δω την ταινία από τότε. Θυμάμαι ασφαλώς την Σωτηρία που ήρθε στην Κολούμπια. Θυμάμαι και τον Αλέξανδρο Πατσιφά, που ήταν παρών, και βέβαια τον Γιαννακόπουλο τον ηχολήπτη, πολύ ωραία φάση. Θυμάμαι αμυδρά μια σκηνή έξω από ένα βενζινάδικο να τραγουδώ ένα τραγούδι του Χαιρόπουλου. Είχε κάνει εντύπωση αυτή η επιλογή μου τότε. Πολύ θα 'θελα να την ξαναδώ. Χαίρομαι που θα προβληθεί. Θα είμαι εκεί.
Ο Μάνος Ευστρατιάδης σε σκηνή από το ντοκιμαντέρ
ΜΑΝΟΣ ΕΥΣΤΡΑΤΙΑΔΗΣ: «ΗΤΑΝ ΜΙΑ ΕΠΟΧΗ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗΣ ΤΡΕΛΑΣ ΚΑΙ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ».
Οταν γυρίσαμε το «Χαίρω Πολύ, Σαββόπουλος» το «Παρασκήνιο» δεν υπήρχε, ξεκίνησε τον Μάρτιο του 1976. Αλλά, κατά κάποιο τρόπο, ήταν σε ανύποπτο χρόνο μια προφητεία του «Παρασκηνίου». Η συνεργασία της Cinetic με τη δημόσια τηλεόραση είχε ξεκινήσει αρχές του 1975 με την εκπομπή «Ιστορικό Αρχείο».
Δεν ξέρω πώς ακριβώς κινήθηκε η διαδικασία να γίνει η ταινία, επισήμως, πάντως, το ΕΙΡΤ ανέθεσε στην Cinetic να κάνει αφιέρωμα στον Σαββόπουλο. Εκείνη την εποχή υπήρχαν δυό τουλάχιστον πολύ σοβαρά πρόσωπα στη διοίκησή του: ο Αγγελος Βλάχος, πρέσβης, συγγραφέας και μεταφραστής και ο Αλέξης Σολομός. Αμέσως μετά τις εκλογές του 1974 και με τον αέρα της μεταπολίτευσης υπήρχε ένα άνοιγμα της δημόσιας τηλεόρασης σε νεώτερους δημιουργούς και θέματα πιό προωθημένα.
Οι απαρχές της ταινίας βρίσκονται στην συνεργασία του Λάκη με τον Σαββόπουλο το 1973 στην μουσική παράσταση «Θίασος Σκιών», στις πιο μαύρες μέρες της χούντας, λίγο μετά το Πολυτεχνείο. Γνώρισαν πολύ καλά ο ένας τον άλλο και συννενοήθηκαν. Το έζησα και μπορώ να το πώ. Από την άλλη μεριά, δημιουργήθηκε κι ένα κινηματογραφικό υλικό, δέκα πολύ μικρές ταινίες του Λάκη, που παίζονταν στο «Κύτταρο», γυρισμένες σε φιλμ έγχρωμο των 35μμ. Υπήρχε μια μηχανή, από αυτές τις βαριές μηχανές προβολής της εποχής, με βολταικό τόξο, μάλιστα, κι ένας προβολατζής είχε εκπαιδευτεί να τις ξεκινάει τη στιγμή, που έπρεπε μέσα στην παράσταση. Κάποιες από αυτές χρησιμοποιήθηκαν και στο «Χαίρω πολύ, Σαββόπουλος».
Το δημιουργικό πλάνο του "Χαίρω Πολύ, Σαββόπουλος" βασιζόταν στο ότι ο Λάκης και ο Διονύσης είχαν μια εξαιρετική συνεργασία, που δεν αποσκοπούσε μόνο στη δημιουργία ταινιών, γιατί είχαν και μια βαθύτατη επικοινωνία σε θέματα καλλιτεχνικά, υπήρχε διάλογος μεταξύ τους. Αυτή ήταν η βάση της ταινίας.» - Μάνος Ευστρατιάδης
Από το «Θιάσο Σκιών»
Η τηλεοπτική ταινία είχε, βέβαια, άλλη σκόπευση, το λέει και ο τίτλος. Μια εκπομπή για να συστηθεί ο Σαββόπουλος στο μεγάλο κοινό. Ενα άνοιγμα, το πρώτο του, στο κοινό της τηλεόρασης. Σήμερα, ίσως, ξεχνάμε πως ό,τι παιζόταν τότε στο prime time της τηλεόρασης είχε δυνητικά ένα κοινό 2 εκατομμυρίων. Υπήρχαν δυό μόνο κανάλια.
Δεν ξέρω πόσοι είδαν την ταινία, αλλά σίγουρα πέτυχε. Συζητήθηκε. Γράφτηκαν πράγματα, υπήρχαν στήλες κριτικής τότε και άμεσος αντίκτυπος, ο Μηνάς Χρηστίδης στη «Καθημερινή», η Μαρία Παπαδοπούλου στα ΝΕΑ. Είχε σημασία ότι ο Σαββόπουλος βγήκε πρώτη φορά στην τηλεόραση , μέχρι τότε τον ήξεραν οι άνθρωποι που αγόραζαν δίσκους, πήγαιναν στο Rodeo και στο Κύτταρο. Είχε συμμετάσχει και σε κάποιες συναυλίες με άλλους καλλιτέχνες μετά την μεταπολίτευση.
Το δημιουργικό πλάνο του «Χαίρω Πολύ, Σαββόπουλος» βασιζόταν στο ότι ο Λάκης και ο Διονύσης είχαν μια εξαιρετική συνεργασία, που δεν αποσκοπούσε μόνο στη δημιουργία ταινιών, γιατί είχαν και μια βαθύτατη επικοινωνία σε θέματα καλλιτεχνικά, υπήρχε διάλογος μεταξύ τους. Αυτή ήταν η βάση της ταινίας.
Οι ρόλοι προφανώς υπήρχαν, ο ένας σκηνοθέτης, ο άλλος θέμα της ταινίας. Αλλά η ανταλλαγή των ιδεών ήταν συνεχής. Προφανώς και ο Διονύσης είχε άποψη. Αλλά δεν θυμάμαι, ας πούμε, ποιός από τους δύο είχε την ιδέα να χρησιμοποιηθούν οι μάσκες του Κυριτσόπουλου. Ετσι κι αλλιώς ο τρόπος της δουλειάς εκείνη την εποχή στη Cinetic ήταν μια καθημερινή ώσμωση. Ολοι είμασταν από το πρωί μέχρι το βράδυ εκεί, και στα γυρίσματα και στο μοντάζ, και οι ιδέες πέφτανε. Για μένα αυτόν τον τρόπο δουλειάς απηχεί και η ταινία. Ηταν μια εποχή που επιτρεπόταν η δημιουργική τρέλα, δεν υπήρχαν οι προδιαγραφές και οι κανόνες του τηλεοπτικού προιόντος, που υπάρχουν σήμερα. Λόγω της αίσθησης που είχε αφήσει στη γενιά τη δικιά μας και των λίγο μεγαλύτερων η χούντα και η μεταπολίτευση, όλα ήταν ακόμα πολύ συναρπαστικά. Μπορούσε κανείς να δοκιμάσει να κάνει πράγματα, για τα οποία δεν έπρεπε να δώσει λογαριασμό στον εργοδότη, στη δημόσια τηλεόραση, στη συγκεκριμένη περίπτωση. Κανείς δεν έκανε αισθητικό έλεγχο, να το πώ έτσι. Υπήρχε μιά ελευθερία, που τη θεωρούσαμε κατακτημένη. Κι αυτό ήταν πολύ σημαντικό, γιατί γεννιόνταν συνεχώς ιδέες.
Μάνος Ευστρατιάδης, Λάκης Παπαστάθης
Ο Λάκης ήταν 32 χρονών το 1975, ο Διονύσης 31. Ούτε λεφτά είχαμε, ούτε άνεση. Αλλά ήταν η εποχή που δούλευαν οι παρέες, οι ιδέες ήταν κοινόχρηστες, δεν είχαν κοπιράιτ. Και υπήρχε ο πολιτισμός του λόγου, μάθαινες από τις κουβέντες, μπορούσες κι εσύ, αν είχες κάτι στο κεφάλι σου, να συνεισφέρεις με μια κουβεντούλα, κι ας ήσουν ένας τσόγλανος. Εγώ δεν αισθάνθηκα ποτέ ότι δε με παίρνανε στα σοβαρά λόγω ηλικίας. Και στον «Θίασο σκιών» ήμουνα 18 χρονών. Είκοσι στο «Χαίρω Πολύ, Σαββόπουλος».
Δεν είχαμε κάν πρότυπα από το εξωτερικό από ανάλογες ταινίες. Μιλάμε για το 1975. Αν θυμάμαι καλά, το μόνο που ξέραμε από ροκ τότε ήταν το Γούντστοκ, δεν είχαν παιχτεί άλλα πράγματα. Ετσι νομίζω πως ό,τι υπάρχει στην ταινία είναι πολύ φρέσκο. Τα εσωτερικά γυρίσματα έγιναν στο σπίτι του Διονύση και τις ερωτήσεις τις κάνω εγώ. Ο Σαββόπουλος ήθελε να φαίνεται ότι τις ερωτήσεις τις κάνει ένας τηλεθεατής. Γι αυτό απαντά, «αγαπητέ κύριε τηλεθεατά». Εγώ, λοιπόν, είμαι ο ανώνυμος τηλεθεατής.
Ο Διονύσης δεν έφυγε από τις ζωές μας μετά την ταινία, υπήρχε επαφή, ερχόταν στη Cinetic ή βρισκόταν με τον Λάκη. Θυμάμαι μια τέτοια παρέα ένα βράδυ ,στο σπίτι του Λάκη, που ο Διονύσης άρχισε ξαφνικά να μας λέει τη «Σωματική Ανάγκη» πριν βγουν τα «Δέκα χρόνια κομμάτια». Και ένα βράδυ, που είμασταν στη Cinetic, λέει ο Λάκης, «τώρα θαρθεί ο ηχολήπτης από το στουντιο ΕΡΑ», η Cinetic δεν είχε ακόμα τότε το επαγγελματικό μαγνητόφωνο, που κάναμε τις λήψεις στο φιλμ, το περιφημο nagra. «Θαρθεί γιατί ο Διονύσης θέλει κάτι να ηχογραφήσει». Τι ήθελε; Η Cinetic, στο νεοκλασικό της Ρεθύμνου, είχε πίσω μια μεγάλη αυλή. Και ο Διονύσης ήθελε να ηχογραφήσει τη «Θεία Μάνου» στο ύπαιθρο, με τρόπο που να απηχεί κάπως την ατμόσφαιρα στην ταράτσα της Μπουμπουλίνας. Εγινε η ηχογράφηση, ο Λάκης κι εγώ παίζουμε παλαμάκια. Αυτή μπήκε στον δίσκο «Δέκα χρόνια κομμάτια». Και, μάλιστα, κατά τύχη, την ώρα που τελείωνε το τραγούδι (δεν θυμάμαι πόσες φορές το είπε) πέρασε ένα βαρύ μεταγωγικό, από τα παλιά εκείνης της εποχής, που βγάζανε έναν πολύ δυσοίωνο, εφιαλτικό ήχο. Ο ήχος πέρασε στην ηχογράφηση.
Με τη Δόμνα Σαμίου
ΗΛΙΑΣ ΓΙΑΝΝΑΚΑΚΗΣ: «Ο ΛΑΚΗΣ ΗΤΑΝ Ο ΠΡΩΤΟΣ ΠΟΥ ΕΒΑΛΕ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟ ΣΕ ΘΕΑΤΡΙΚΕΣ ΚΑΙ ΜΟΥΣΙΚΕΣ ΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣ»
Η ταινία «Χαίρω Πολύ, Σαββόπουλος» είχε μείνει στο σκοτάδι επί 50 χρόνια, θεωρούμενη ως χαμένη. Το 1975 ο Λάκης Παπαστάθης είχε προτείνει στον Σαββόπουλο να κάνουν μια ταινία, όπου θα μπορούσε να αποτυπωθεί η εξαιρετική τελευταία πενταετία του συνθέτη. Για την ΕΡΤ, φυσικά, ΕΙΡΤ τότε, που είχε στη διοίκησή του λαμπρά ονόματα, γι’ αυτό και αποδέχτηκαν μια τόσο ρηξικέλευθη ταινία.
Πριν από 10 χρόνια περίπου, ο Λάκης κατάφερε και έφτιαξε ένα DVD, ένα χαμηλής ποιότητας αρχείο, μέσα από κάποια υλικά που είχαν βρεθεί από δω κι από κεί στη Cinetic, αντιγραφές κλπ. Δεν είχαν δηλαδή βρεθεί τα αρνητικά της ταινίας, από τα οποία θα μπορούσε να προκύψει το ψηφιοποιημένο υλικό, να το δούμε όπως του αξίζει. Φυσικά και το είχα δει τότε το dvd, πάνω σ’ αυτό, άλλωστε, συντονίσαμε την εύρεση και ολοκλήρωση της ταινίας.
Ο Λάκης τα τελευταία 5-6 χρόνια της ζωής του είχε μια έντονη επιθυμία να πάρει αυτό το υλικό, έστω και σε μορφή dvd και βάσει αυτού να καθίσουν με Σαββόπουλο συνομιλώντας να κάνουν ένα «Υστερόγραφο». Το επιθυμούσε διακαώς και ο Σαββόπουλος. Πράγματι το έβαλε μπρος, αλλά αρρώστησε και δεν πρόλαβε. Λίγους ακόμα μήνες και θα είχε γίνει.
Σκηνή από το ντοκιμαντέρ
Η Cinetic θυμίζω ότι είχε ήδη κλείσει από το 2014, αλλά το φοβερό της Αρχείο παρέμενε εκεί, στον περιφερειακό του Λυκαβηττού. Εννοούμε τις μπομπίνες με όλα τα Παρασκήνια, το «Αναζητώντας τη Χαμένη Εικόνα» και κάθε ταινία που είχε γίνει από τη Cinetic. Εκει μέσα υπέθεταν όλοι ότι βρισκόταν και το «Χαίρω Πολύ, Σαββόπουλος». Ο Λάκης, όμως, όταν σχεδίαζε το «Υστερόγραφο» δεν είχε το κουράγιο, αλλά και τη δυνατότητα να ανασκάψει το Αρχείο, διότι μιλάμε για έναν τεράστιο όγκο υλικών, όσοι φίλοι και σκηνοθέτες και να μαζευόμαστε δεν θα τα καταφέρναμε. Οι ντάνες είναι πολύ ψηλές και το βάρος τεράστιο. Χρειάζονται ειδικοί άνθρωποι. Κι αυτό τελικά συνέβη. Πριν από εννέα μήνες ανέλαβα την εκκαθάριση του Αρχείου της Cinetic. H αρχική σκέψη ήταν να δοθεί σε κάποιο κινηματογραφικό αρχείο, πλην όμως, αυτό που διαπίστωσα –και ήταν αυτονόητο- είναι ότι από το Αρχειο της Cinetic το 80% έχει γίνει σε συνεργασία με την ΕΡΤ. Ουσιαστικά ανήκει στην ΕΡΤ, δεν θα μπορούσε να πάει πουθενά αλλού. Πέρα από το νομικό κομμάτι, υπάρχει κι ένας λόγος παραπάνω. Η Διεύθυνση Αρχείου της ΕΡΤ είναι από τα πιο ζωντανά, υγιή κύταρα του δημόσιου οργανισμού. Ενας εξαιρετικός τομέας, με διευθυντή τον Βασίλη Αλεξόπουλο και στελέχη, όπως η Δέσποινα Ζερβού, ο Βλάσης Κομνηνός, ο Χρήστος Μπελεσιώτης, που γνωρίζουν τα αρχεία, αγαπούν τα αρχεία, πονάνε τα αρχεία. Λειτουργούν με υποδειγματικό τρόπο, παρά τις τεράστιες δυσκολίες που πάντα υπάρχουν, ας πούμε χρειάζονται περισσότερα μηχανήματα ψηφιοποίησης (σκαναρίσματος, που λέμε) για τον τεράστιο όγκο υλικού που περιμένει να ψηφιοποιηθεί. Ξεκινήσαμε, λοιπόν. Δυο φορές την εβδομάδα πηγαίναμε στη Cinetic, έρχονταν και δυό άνθρωποι από την ΕΡΤ, πηγαίνω κι εγώ επειδή ήμουνα όλα αυτά τα χρόνια στη Cinetic και μπορώ να βοηθήσω στο κομμάτι της τεκμηρίωσης, αλλά και επειδή κληρονόμησα από τον Λάκη την «πετριά» για τα αρχεία. Πριν πάει όλο αυτό το αρχείο στην ΕΡΤ πρέπει να γίνει καταγραφή και έλεγχος της κατάστασης του υλικού. Πρωταρχικός στόχος δικός μας και της ΕΡΤ ήταν να βρεθούν και ψηφιοποιηθούν τα πέντε πρώτα και χαμένα χρόνια του Παρασκηνίου, από το 1976 ως το 1980, μεταξύ αυτών και το πρώτο Παρασκήνιο με τον Θανάση Βέγγο. Είχαν καταστραφεί σε μια πλημμύρα στο κτίριο της ΕΡΤ στη Μουρούζη , μαζι με έναν θησαυρό άλλων ταινιών. Στη Cinetic ,όμως γνώριζαν, ότι υπήρχαν στο Αρχείο της με τη μορφή της κόπιας εργασίας, δηλαδή του φιλμ, που χρησιμοποιούσαν στο μοντάζ, δηλαδή μιά πλήρη ταινια, η οποία είχε απλώς κάποιες κολλήσεις με σελοτειπ. Αυτό περνούσε στο ποζιτίφ και προβαλλόταν.
Οντως βρέθηκαν τα πάντα. Οταν η διαδικασία ολοκληρωθεί, αρχές φθινοπώρου, θα μεταφερθούν όλα στην ΕΡΤ για ψηφιοποίηση, με έμφαση στα πέντε πρώτα χρόνια. Θα υπογραφεί ένα μνημόνιο συνεργασίας μεταξύ της ΕΡΤ και των κληρονόμων του Λάκη Παπαστάθη (Αργύρης Παπαστάθης) και του Τάκη Χατζόπουλου (Τέτα Παπαδοπούλου) με στόχο, πέρα από τη ψηφιοποίηση, να δημιουργηθεί ένα site Cinetic για ερευνητές και απλούς σινεφίλ. Θα είναι εκεί ολόκληρη η ιστορία του Παρασκηνίου. Νομίζω ότι θα το καταφέρουμε.
Ο Λάκης μέχρι τότε είχε κάνει την ταινία «Γράμματα από την Αμερική» και στην τηλεόραση είχε αρχίσει να τρέχει η εκπομπή «Ιστορικό Αρχείο», και τα δυό, ταινία και εκπομπή, μόνο με αρχεία. Και, ξαφνικά, στο «Χαίρω Πολύ, Σαββόπουλος» ανταποκρίνεται σαν να ήταν ο πιο μοντέρνος κινηματογραφιστής.» - Ηλίας Γιαννακάκης
Ο Σαββόπουλος με την τούμπα του
Ερχομαι τώρα στον Σαββόπουλο. Ηταν λογικό να ψάχνουμε και το «Χαίρω Πολύ, Σαββόπουλος» . Πέφταμε πάνω σε πολλά υλικά που έλεγαν απέξω «Σαββόπουλος», ο Λάκης είχε τραβήξει κατά καιρούς διάφορα, ανάμεσά τους και μια συναυλία του 1976 στον αρχαιολογικό χώρο της Ελευσίνας. Ολα αυτά για να τα δεις πραγματικά πρέπει να τα μεταφέρεις στην ΕΡΤ, να γίνει ένα πρώτο «πλύσιμο» του υλικού και να το βάλουμε κάτω να δούμε τι είναι.
Για να βρούμε το «Χαίρω Πολύ, Σαββόπουλος» ζήτησα τη συνδρομή του Μάνου Ευστρατιάδη, είχε ζήσει ως βοηθός σκηνοθέτης από πρώτο χέρι την ιστορία, η πρωτογενής εμπειρία είναι πάντα σημαντική. Ακόμα και αυτό το «ρε συ, πρέπει να είναι εκείνο..», όταν κανείς βλέπει μια μπομπίνα. Οπως ψάχναμε, ο Μάνος εντόπισε ένα υλικό που κατάλαβε ότι είναι το ντοκιμαντέρ. Εγραφε απέξω «Χ. Σαββόπουλος». Η συνδρομή του ήταν πολυτιμότατη.
Διαπιστώσαμε ότι το υλικό ήταν σε πολύ καλή κατάσταση, κυρίως η εικόνα, ο ήχος είχε κάποιο πρόβλημα, αλλά το DVD που είχε αφήσει ο Λάκης μας έδωσε τη λύση, πήραμε από εκεί τον ήχο. Η εικόνα, που βρέθηκε σε αρκετές διαφορετικές φάσεις, συμπληρώθηκε, ξεκίνησε η ψηφιοποίηση. Και τότε πάλι ο Μάνος έβαλε το χέρι του. Θυμήθηκε ότι έλειπαν δυό κομμάτια! Και βρέθηκαν όχι στη Cinetic, αλλά στην ΕΡΤ, τα εντόπισαν οι άνθρωποι του αρχείου της σε εκπομπές που είχαν ήδη ψηφιοποιήσει. Τι είχε συμβεί; Για να κάνει ο Λάκης μια άλλη ταινία, μπορεί να έπαιρνε κομμάτια από την κόπια του Σαββόπουλου. Στην πορεία το ξέχναγε, εξ ου και δεν μπορούσαν να βρεθούν σε ποια ταινία από την τεράστια παραγωγή της Cinetic είχαν μπεί. Κι ενώ είχαμε μια πρώτη εκδοχή του «Χ.Π.Σ» των 55 λεπτών, σήμερα , με δυό προσθήκες, έχουμε 60 λεπτά. Η μια προσθήκη είναι το καταπληκτικό κλιπ με την Υβόννη Μαλτέζου του τραγουδιού «Είδα την Αννα Kάποτε», έγχρωμο, πάνω σε πίνακες του Νίκου Γαβριήλ Πεντζίκη. Είναι το μόνο έγχρωμο κομμάτι της ταινίας, αφού όλη είναι ασπρόμαυρη. Ασπρόμαυρη ήταν ακόμα η τηλεόραση το 1975, έγινε έγχρωμη το 1980. Απλώς ο Λάκης είχε κάνει για την ταινία ,που προβλήθηκε, ασπρόμαυρα αντίγραφα των έγχρωμων υλικών από τον «Θίασο Σκιών».
Η ταινία που θα δούμε στο Μπενάκη είναι ένα αριστούργημα. Τον Σαββόπουλο στην καλύτερη ως τότε στιγμή της δημιουργικής του πορείας, μετά από μια πενταετία, που είχε δώσει το ένα αριστούργημα μετά το άλλο. Με τον Λάκη είχαν οικειότητα και καλλιτεχνική συνενοχή, μετά και την θρυλική παράσταση «Θίασος Σκιών» στο «Κύτταρο», το 1973. Ο Λάκης είναι ο πρώτος σκηνοθέτης που εισήγαγε την χρήση ταινιών (σε φιλμ) μέσα σε θεατρικές και μουσικές παραστάσεις. Πρώτα από το «Ελεύθερο Θέατρο», όπου δημιούργησε συνολικά δέκα πρωτότυπες ταινίες ενταγμένες στις παραστάσεις του («Μια Ζωή Γκόλφω», «Το Τράμ το Τελευταίο») και αμέσως μετά στον «Θίασο Σκιών», μέσα σε άγρια χούντα, με ασφαλίτες κάθε μέρα στο μαγαζί. Σήμερα πιά βλέπουμε συνέχεια βίντεο στο θέατρο, έχει γίνει έως και κατάχρηση. Τότε, όμως, ήταν μια απολύτως πρωτοπόρα για τα δεδομένα της εποχής πρακτική, καθαρά δημιουργική, όχι κάτι τεχνικό.
Στην ταινία ο Λάκης ακολούθησε με τα εκφραστικά του μέσα τη δημιουργική τρέλλα του Σαββόπουλου, που ήταν ένας ιδιότυπος, ροκ τραγουδοποιός, που ήλκυε την καταγωγή του από τον Ντίλαν. Ο τίτλος ήταν ιδέα του Σαββόπουλου, γιατί συστηνόταν στο τηλεοπτικό κοινό, που τότε ήταν… όλη η Ελλάδα. Δυό μόνο κανάλια υπήρχαν, ΕΙΡΤ και ΥΕΝΕΔ. Η προβολή έγινε στις 20 Απριλίου 1975. Πριν λίγες μέρες συμπληρώθηκαν πενήντα χρόνια.
Μια ακόμα επισήμανση θέλω να κάνω. Ο Λάκης μέχρι τότε είχε κάνει την ταινία «Γράμματα από την Αμερική» και στην τηλεόραση είχε αρχίσει να τρέχει η εκπομπή «Ιστορικό Αρχείο», και τα δυό, ταινία και εκπομπή, μόνο με αρχεία. Και, ξαφνικά, στο «Χαίρω Πολύ, Σαββόπουλος» ανταποκρίνεται σαν να ήταν ο πιο μοντέρνος κινηματογραφιστής. Οπως και ήταν - απλώς δεν πούλαγε ποτέ το έργο του ως πρωτοπορία. Και μας δίνει ένα ντοκιμαντέρ τόσο προχωρημένο, για τότε αλλά και για σήμερα.
To ντοκιμαντέρ «Χαίρω Πολύ, Σαββόπουλος» θα προβληθεί, στο πλαίσιο του Athens Open Air Film Festival, την Τετάρτη 14 Μαΐου 2025 στις 20.30 (ώρα προσέλευσης 19.00) στο Μουσείο Μπενάκη (Πειραιώς 138). Είσοδος ελεύθερη (θα τηρηθεί σειρά προτεραιότητας λόγω περιορισμένου αριθμού θέσεων). Αναζητήστε περισσότερες πληροφορίες εδώ.
