Μπορεί το προ πενταετίας βραβευμένο με το Χρυσό Λέοντα «Eνα Περιστέρι Eκατσε σε Ενα Κλαδί Συλλογιζόμενο την Υπαρξή του» να θεωρήθηκε ως το αποκορύφωμα και η τελειοποίηση της ιδιότυπης και τόσο μοναδικής κινηματογραφικής γλώσσας του Ρόι Αντερσον, στο σύμπαν του οποίου δένουν αριστοτεχνικά και με σχεδόν μαγικό τρόπο τόσο η αυστηρή γεωμετρία με την αιθέρια μουσικότητα της πλανοθεσίας, όσο και η σκανδιναβική αισθητική με μια ολότελα sui generis offbeat αίσθηση χαρμολύπης, ο 76χρονος πλέον Σουηδός σκηνοθέτης, όμως, δεν είπε ακόμα την τελευταία του λέξη και μας χάρισε φέτος ένα ακόμα ταξίδι στην ποίηση των εικόνων του με την «Ομορφιά της Yπαρξης», ένα υστερόγραφο 76 μόλις λεπτών στη φιλμογραφία του, το οποίο συμπυκνώνει και ανανενώνει όλα τα συστατικά στοιχεία της οπτικής του ταυτότητας.
Η ταινία έκανε την πρεμιέρα της στο Διαγωνιστικό τμήμα της φετινής Μόστρας, αποσπώντας δίκαια το βραβείο της καλύτερης σκηνοθεσίας, και το Flix συνάντησε τον σκηνοθέτη, ταλαιπωρημένο από μια πρόσφατη χειρουργική επεμβαση που του στέρησε τη χαρά να περπατήσει στο κόκκινο χαλί, αλλά πάντα ευγενικό κι ευδιάθετο, για μια ξενάγηση στο υπέροχο κινηματογραφικό σύμπαν του και στην αβάσταχτη ομορφιά της ύπαρξης.
Ο Ρόι Αντερσον στα γυρίσματα της «Ομορφιάς της Υπαρξης»
Ολες οι σκηνές της ταινίας υπήρχαν πάντα στο μυαλό μου, απλώς δεν είχαν σχηματιστεί ποτέ σε αποκρυσταλλωμένες σκέψεις και εικόνες. Το ίδιο και η διάθεση και ο ρυθμός. Η «Ομορφιά της Υπαρξης» είναι μια μελαγχολική ταινία. Αλλά με λίγο χιούμορ. Ισως γιατί κι εγώ είμαι μελαγχολικός άνθρωπος. (γελάει) Αλλά το χιούμορ είναι ο μοναδικός τρόπος επιβίωσης. Χωρίς το γέλιο η ζωή θα ήταν ανυπόφορη.
Είναι η πρώτη φορά που χρησιμοποιώ voice over σε ταινία μου. Συνήθως δεν είναι το στιλ μου. Τώρα έγινε. Επηρεάστηκα πολύ από το «Χιροσίμα, Αγάπη μου». Το να λες πράγματα που δεν συμφωνούν απαραίτητα με την εικόνα, που τη συμπληρώνουν, που την οδηγούν αλλού, όπως κάνει η ηρωίδα της ταινίας του Ρενέ. Επηρεάστηκα επίσης από ένα τραγούδι του Μπομπ Ντίλαν, το «A Hard Rain's a-Gonna Fall», τους στίχους που λένε «Συνάντησα έναν άνδρα που τραυματίστηκε από την αγάπη και συνάντησα έναν άλλον που τραυματίστηκε από το μίσος».
Ξεκίνησα την καριέρα μου ως θαυμαστής του ιταλικού νεορεαλισμού και του Βιτόριο Ντε Σίκα, ειδικά του «Κλέφτη των Ποδηλάτων», το οποίο θεωρώ αριστούργημα. Ηθελα να γυρίσω τέτοιες ταινίες. Ταινίες στις οποίες θα καταγράφω τις ζωές των απλών ανθρώπων της εργατικής τάξης. Ηθελα, όμως, σαν τον Ντε Σίκα να μετατρέψω την εργασία τους, ή μάλλον την ανεργία τους, σε χαρακτήρα των ταινιών μου. Στην αρχή ήμουν πολύ ρεαλιστής. Τώρα πλέον δεν είμαι.
Η ζωγραφική έχει παίξει μεγάλο ρόλο στην αισθητική των ταινιών μου. Παλιότερα μου άρεσε η πιο ρεαλιστική απεικόνιση, αλλά σταδιακά άρχισα να εκτιμώ περισσότερο το στιλ και την ατμόσφαιρα. Ζωγράφους, όπως τον Χόπερ, τον Γκόγια, τον Σαγκάλ και κυρίως τον Χάμερσοϊ, έναν Δανό ζωγράφο που έμεινε πιστός στο στιλ του σε όλη του τη ζωή. Το βρίσκω αυτό εντυπωσιακό.
Oσο γερνάω και πλησιάζω στο θάνατο, γίνομαι λιγότερο απαισιόδοξος. Iσως γιατί όταν είσαι νέος κι έχεις τόσες πιθανότητες, είσαι περισσότερο ευάλωτος με τον πλούτο που έχεις στα χέρια σου. Η αισιοδοξία είναι μονόδρομος.»
Δεν ξέρω αν εγώ έχω ένα συγκεκριμένο στιλ. Τις περισσότερες φορές δουλεύω ενστικτωδώς, με ιδέες και σκέψεις που βγαίνουν από μέσα μου με έναν οργανικό και αβίαστο τρόπο. Ίσως αυτό να είναι το στιλ τελικά κι επειδή μένω πιστός σ’ αυτή τη διεργασία όλο αυτό να ερμηνεύεται ως ιδιαιτερότητα.
Οι ταινίες μου δεν έχουν σφιχτή αφηγηματική δομή. Eπομένως η προετοιμασία τους μπορεί να διαρκέσει από πολύ λίγο έως πολλά χρόνια. Το ίδιο και η διάρκειά τους. (γελάει) Oλα υπάρχουν και βγαίνουν από το ίδιο δημιουργικό καλάθι, επομένως νιώθω μια συμπάθεια και μια οικειότητα με όλους τους ήρωες των ταινιών μου, όσο μικρή ή μεγάλη είναι η περιπέτειά τους. Ακόμα και για τον Χίτλερ που εμφανίζεται στην «Ομορφιά της Yπαρξης». Για τον συγκεκριμένο όχι ακριβώς συμπάθεια (γελάει), όσο μια περιέργεια για το τι υπήρχε στο μυαλό αυτού του ψυχωτικού, τι τον ώθησε να πράξει ό,τι έπραξε. Και βρίσκω τρομερά ενδιαφέρον ότι όλα αυτά μπορείς να τα δεις στην τέχνη του, στους πίνακες που έφτιαξε πριν εκπληρώσει το θλιβερό πεπρωμένο του.
Δεν θα προσδιόριζα το χιούμορ μου ως σκανδιναβικό. Ελπίζω πως είναι παγκόσμιο. Το χιούμορ είναι η πραγματική ομορφιά της ύπαρξης. Είναι ο μόνος τρόπος να περιγράψεις την ζωή και την αλήθεια. Και στις ταινίες μου πλέον δεν υπάρχουν σκιές, γιατί θέλω την αλήθεια απόλυτη και γυμνή. Να μην υπάρχει κάποιο μέρος να κρυφτείς.
Οι σκηνοθέτες πρέπει να είμαστε οπλισμένοι με υπομονή. Ειδικά στη συνεργασία με τους ηθοποιούς. Για να αναδείξουν αυτό που θέλω, αυτή την αλήθεια που αναζητώ. Συνήθως γράφω πρώτα τους διαλόγους και μετά τους επεξεργάζομαι μέσα από διεξοδικές πρόβες με τους ηθοποιούς μου, τους οποίους επιλέγω μετά από ακροάσεις που διαρκούν για μεγάλο διάστημα. Aλλες φορές στην προσπάθειά μου να κατανοήσω τους ανθρώπους κάνω λάθη και δε μένω ικανοποιημένος με τα γυρίσματα και ξαναγυρίζω τις σκηνές από την αρχή.
Συνήθως επιλέγω τους τίτλους των ταινιών μου μετά την ολοκλήρωσή τους. Eδώ όμως ήξερα σχεδόν αμέσως ότι ήθελα να χρησιμοποιήσω τη λέξη απεραντοσύνη στον (πρωτότυπο) τίτλο, γιατί ήξερα ότι αυτή η λέξη ταιριάζει για να περιγράψει την ύπαρξη, αυτή την ενέργεια που δεν μπορεί να σταματήσει ή να καταστραφεί ποτέ, μόνο να μεταμορφωθεί και να συνεχίσει. Είναι επίσης ένα σχόλιο και για την αδυναμία της ανθρωπότητας να μάθει από τα λάθη της, καταδικασμένη στην τραγωδία της αέναης επανάληψης.
Oσο γερνάω και πλησιάζω στο θάνατο, γίνομαι λιγότερο απαισιόδοξος. Iσως γιατί όταν είσαι νέος κι έχεις τόσες πιθανότητες, είσαι περισσότερο ευάλωτος με τον πλούτο που έχεις στα χέρια σου. Η αισιοδοξία είναι μονόδρομος. Ειδικά όταν βλέπω ακόμα την αθωότητα στα μικρά παιδιά.
