«Τυχερό Αστέρι».Mία ακόμα ταινία του. Μία ακόμα ουμανιστική κατάθεση. Μία ακόμα τρυφερή, επουλωτική ματιά στο τραύμα που είναι οι οικογένειες - που μάς γεννούν, μάς φροντίζουν, μάς στηλώνουν, μάς δίνουν φτερά, τα κόβουν, μάς κουτσουρεύουν, μάς σημαδεύουν για πάντα. Οικογένειες που μάς γέννησαν, οικογένειες που μάς εγκατέλειψαν, οικογένειες που δημιουργήσαμε από μόνοι μας.
Mία ακόμα ταινία στο διαγωνιστικό των Καννών, τέσσερα χρόνια μετά τον Χρυσό Φοίνικα με τους «Κλέφτες Καταστημάτων» και δύο ακόμα βραβεία: Καλύτερου Ηθοποιού για τον Κορεάτη πρωταγωνιστή των «Παράσιτων», Σονγκ Κανγκ-Χο, και Βραβείο Οικουμενικής Επιτροπής.
Μία ακόμα συζήτηση με έναν σκηνοθέτη που, εκτός από επίσημα βραβεία, κάθε φορά κερδίζει και την εκτίμηση, τη συγκίνηση, το σεβασμό και τις καρδιές μας.
Διαβάστε την κριτική του Flix: για το «Τυχερό Αστέρι του Χιροκάζου Κόρε-Εντα
Βέβαια όλη η καριέρα του 56χρονου Ιάπωνα σκηνοθέτη έχει χτιστεί πάνω στο σινεμά παρατήρησης της καθημερινότητας και σε ταινίες που καταγράφουν με ανθρωπιά τον κόσμο γύρω του. Για αυτό τον συγκρίνουν συνεχώς και τον αποκαλούν «τον νέο Γιαζουχίρο Οζου», κάτι που ο ίδιος ταπεινά αρνείται. Γεννημένος στο Τόκιο με όνειρα να γίνει συγγραφέας, ο Κορε-Εντα ξεκίνησε την καριέρα του γυρίζοντας ντοκιμαντέρ για την ιαπωνική τηλεόραση. Η πρώτη του ταινία «Maborosi» (1995) κέρδισε βραβεία και διακρίσεις στα κινηματογραφικά φεστιβάλ της Βενετίας και του Σικάγο. Η πρώτη του φορά στο διαγωνιστικό τμήμα των Καννών έγινε το 2001 με το «Distance», αλλά το «Nobody Knows» (2004) που έφυγε με το βραβείο ανδρικής ερμηνείας τον έκανε διάσημο διεθνώς. Εχει επιστρέψει στο φεστιβάλ Καννών με τις περισσότερες ταινίες του από τότε, με αποκορύφωμα το 2013 που κέρδισε το Μεγάλο Βραβείο της Επιτροπής για το «Πατέρας και Γιος».
Εχετε πει στο παρελθόν ότι το πρώτο που σας ενδιαφέρει είναι οι ηθοποιοί σας. Κάνατε την «Αλήθεια», γιατί θέλατε να συνεργαστείτε με την Κατρίν Ντενέβ και την Ζιλιέτ Μπινός. Αυτό ισχύει και εδώ; Γυρίσατε μία Κορεατική ταινία για να συνεργαστείτε με τον Σονγκ Κανγκ-Χο;
Εν μέρει, ναι, ισχύει αυτό. Εδώ και 10 χρόνια προσπαθούσαμε να βρούμε ένα πρότζεκτ για να συνεργαστούμε με τον Σονγκ Κανγκ-Χο. Ενα θέμα που θα ταίριαζε και σε εκείνον. Οταν μού ήρθε η ιδέα του «baby box» για τον άξονα της ταινίας, έκανα έρευνα και διαπίστωσα ότι αυτό το φαινόμενο υπάρχει και στην κορεατική κοινωνία. Αμέσως λοιπόν πήρα την απόφαση ότι αυτή η ταινία θα γυριστεί στην Κορέα, με Κορεάτες ηθοποιούς.
Η πρώτη εικόνα που μου κόλλησε στο μυαλό ήταν ο Σονγκ Κανγκ-Χο με ράσα ιερέα να ανοίγει το κουτί, να βλέπει το μωρό και να του χαμογελάει. Και την άλλη μέρα να ξεκινάει τις διαδικασίες να το πουλήσει. Γιατί υπάρχει κάτι στην αύρα του, κάτι που ο Σονγκ Κανγκ-Χο κουβαλάει και στις ερμηνείες του: είναι δυαδικός, είναι και καλός και πονηρός την ίδια στιγμή. Οπότε η ταινία για μένα ξεκίνησε από την εικόνα αυτή.
Υπάρχει κάτι στην αύρα του, κάτι που ο Σονγκ Κανγκ-Χο κουβαλάει και στις ερμηνείες του: είναι δυαδικός, είναι και καλός και πονηρός την ίδια στιγμή...»
Αληθεύει ότι του στείλατε, όπως και στους υπόλοιπους ηθοποιούς, μόνο 4-5 σελίδες μίας σύνοψης του σεναρίου; Οτι δεν είχατε ακριβώς «σενάριο», όταν ξεκινήσατε το γύρισμα;
Ναι, Ποτέ δεν έχω σενάριο, με την έννοια που το χρησιμοποιούν άλλοι σκηνοθέτες. Θέλω να ανακαλύπτουμε τι συμβαίνει στους χαρακτήρες μιας ταινίας, μαζί με τους ηθοποιούς μου κάθε φορά. Εδώ έστειλα σε όλους από ένα γράμμα που τους εξηγούσα ποιοι ήταν οι ήρωές τους και τι τους συμβαίνει μέχρι που φτάνουν στην Σεούλ. Από εκεί και πέρα, όλα ήταν ανοιχτά.
Για παράδειγμα, ο χαρακτήρας του Σονγκ Κονγκ-Χο, στο μυαλό μου, δε θα ζούσε στο φινάλε. Ομως βλέποντας τον Σονγκ Κονγκ-Χο να παίζει τη σκηνή με την κόρη του, το μετάνιωσα. Το συζήτησα μαζί του, έγραψα 2-3 άλλα φινάλε, του τα πήγα, το ξανασυζητήσαμε, ξαναέγραψα το τέλος. Είναι μία διαδικασία.
Πώς οργανώνετε όμως τόσο μεθοδικά τα γυρίσματά σας, ώστε να μην σας «ξεφύγει» η ταινία, όταν δεν έχετε τελικό σενάριο;
Ολη την μέρα γυρίζω, όλο το βράδυ μοντάρω. Βλέπω αμέσως αν κάτι δεν λειτουργεί και την άλλη μέρα το διορθώνουμε. Βλέπω πώς, οργανικά, κινείται η ταινία και γράφω τη συνέχεια. Η διαδικασία μου είναι να γίνονται όλα παράλληλα: γύρισμα, μοντάζ, σενάριο. Αυτό μου δημιουργεί μία αίσθηση ασφάλειας. Το συνεργείο και οι ηθοποιοί μου θα διαφωνήσουν, αλλά εμένα αυτό με κρατάει ήρεμο (γελάει)...
Εγώ δεν αισθάνθηκα πατέρας αμέσως. Μάλλον έπρεπε να σκαρφαλώσω ένα βουνό μέσα μου και να ανακαλύψω την πατρότητα...»
Γιατί πάντα οι οικογένειες είναι στο επίκεντρο των ταινιών σας; Τι σας αγγίζει τόσο πολύ στο να επισκέπτεστε, ξανά και ξανά, τις οικογενειακές σχέσεις;
Η πρώτη φορά ήταν το «Still Walking» και μόλις είχα χάσει την μητέρα μου. Αμέσως μετά έγινα εγώ πατέρας. Η απώλεια, σε συνδυασμό με την νέα μου ταυτότητα, μου έδωσαν να καταλάβω ότι «οικογένεια» δεν είναι ένας απόλυτος όρος. Αλλάζει: από γιος, γίνεσαι πατέρας. Ανθρωποι πεθαίνουν, άνθρωποι γεννιούνται. Χάνεις έναν, αποκτάς έναν άλλον. Οπότε εμείς ορίζουμε τις οικογένειές μας. Με τον ίδιο τρόπο, μπορεί να δημιουργήσουμε εναλλακτικές οικογένειες, σχέσεις που σπάνε το μοτίβο του κοινού DNA.
Πιο συγκεκριμένα, όταν έκανα το «Like Father, Like Son», αρχικό τίτλο είχε «Και Ετσι Ξαφνικά, Εγινε Πατέρας». Αυτό προέκυψε παρατηρώντας τη γυναίκα μου: εκείνη ήταν έτοιμη μητέρα. Η μητρότητα, όλα τα ένστικτα, η αγάπη, όλα γεννήθηκαν πριν καλά καλά γεννηθεί το παιδί. Εγώ δεν αισθάνθηκα πατέρας αμέσως. Μάλλον έπρεπε να σκαρφαλώσω ένα βουνό μέσα μου και να ανακαλύψω την πατρότητα. Ετσι έγραψα και γύρισα το «Like Father, Like Son».
Οταν το συζήτησα αυτό με φίλους, μία γνωστή μου με διόρθωσε και μελετώντας βιβλία, το κατάλαβα: είναι κλισέ να θεωρούμε ότι οι γυναίκες έχουν το φυσικό ένστικτο της μητρότητας. Ενα κλισέ που δημιουργεί ένα τεράστιο βάρος στις γυναίκες. Οπότε εκεί φυτεύτηκε ο σπόρος του «Κλέφτες Καταστημάτων». Με ερωτήσεις μέσα μου που έψαχνα την απάντηση: «Τι είναι η μητρότητα; Πότε ξυπνά μέσα σε μια γυναίκα; Μπορεί μια γυναίκα που δεν έχει γεννήσει ένα παιδί να αισθάνεται μητέρα;».
Τώρα, με το «Τυχερό Αστέρι» εξετάζω κάτι ακόμα πιο δύσκολο και ταμπού: αν μια γυναίκα παρατήσει το παιδί της, μπορεί να το έχει κάνει για να το φροντίσει, να το προστατέψει; Η γυναίκα ντετέκτιβ είναι η πιο επικριτική με την νεαρή μητέρα, ενώ στο τέλος του ταξιδιού την καταλαβαίνει. Και γίνεται «μητέρα» και η ίδια με την απόφασή της.
Η διαδικασία του να αφήνεις ανώνυμα ένα μωρό στο ειδικό κουτί στην πόρτα μίας εκκλησίας, τι συνέπειες έχει; Βρήκατε στην έρευνά σας μητέρες που το έχουν κάνει; Μιλήσατε με κόσμο;
Μίλησα με παιδιά σε ορφανοτροφεία, αλλά και με κάποιους ενήλικες πλέον που τους είχαν αφήσει σε ένα τέτοιο κουτί, όταν ήταν μωρά. Οπως καταλαβαίνετε, αυτή η έρευνα δεν ήταν το πιο εύκολο πράγμα. Πρώτον, γιατί η πληροφορία είναι εμπιστευτική: δεν επιτρέπουν στον οποιοδήποτε να μπει στα αρχεία και να μάθει τις ταυτότητες των υιοθετημένων ή ορφανών ή παρατημένων παιδιών. Επίσης δεν θέλουν όλοι να μιλήσουν. Εγώ απλώς προσφέρθηκα κι όσοι παρουσιάστηκαν, ήρθαν εθελοντικά. Κάπως έτσι, ειδικά στην Κορέα, είδα ότι επειδή ο Χριστιανισμός είναι πιο ανεπτυγμένος σε αυτή τη χώρα, η Εκκλησία παίζει πολύ σημαντικό ρόλο στο φαινόμενο των παρατημένων παιδιών. Στην Ιαπωνία είναι το κράτος.
Το πιο σπαραχτικό πάντως από όλα είναι ότι, όλοι όσοι έχουν εγκαταλειφθεί από τους γονείς τους σε ένα τέτοιο κουτί, έχουν ακόμα, όσο μεγάλοι κι αν είναι, μέσα τους βαθιά ριζωμένη την ερώτηση: «μήπως δεν έπρεπε να έχω γεννηθεί;» Οταν το ακούς αυτό, η καρδιά σου ραγίζει...»
Μετά όμως έρχεται το σινεμά και μάς γιατρεύει. Το δικό σας βλέμμα τουλάχιστον αυτό κάνει. Πλάθετε άλλη μία οικογένεια από παρατημένους ανθρώπους και το κάνετε τόσο φυσικά, τόσο οργανικά. Για μένα, οι σκηνές στο πλυντήριο του αυτοκινήτου και στο Λούνα Παρκ ήταν οι σκηνές που κοιτούσες κι έβλεπες να γεννιέται το σχήμα της εναλλακτικής οικογένειας - χωρίς τίποτα το μελό, χωρίς βαριές δηλώσεις...
Χαίρομαι που το παρατηρήσατε γιατί, όντως, προσπαθώ στις ταινίες μου να αφήνω την κινηματογραφική γλώσσα να μιλάει. Τόσο ένα αυτοκίνητο, όσο και το βαγόνι της Ρόδας στο Λούνα Παρκ είναι ένας κλειστός χώρος. Ανήκει σε αυτούς που τον κατοικούν. Για μένα ήταν μια μήτρα. Ολοι γεννήθηκαν μέσα στο αυτοκίνητο που πλενόταν. Εσπασαν τα νερά και μια οικογένεια γεννήθηκε. Οπως και η εξομολόγηση στη Ρόδα έπρεπε να γίνει εκεί, σ' έναν κλειστό χώρο που ο άλλος νιώθει ασφαλής να εκτεθεί. Δεν ήταν τυχαίες επιλογές. Ειδικά με το πόσο δύσκολο ήταν να γυριστεί η σκηνή στη Ρόδα - οι ηθοποιοί την γύριζαν μονοπλάνο κι εγώ τους παρακολουθούσα από ένα μόνιτορ στο έδαφος, χωρίς να μπορώ να επέμβω.
Εκείνη που, κάθε φορά που τη βλέπω, μού γεννιέται η ανάγκη να βρω ένα πρότζεκτ και να της το προσφέρω είναι η Μισέλ Γουίλιαμς...»
Βρέχει όταν ξεκινάει η ταινία, «σπάνε τα νερά» στο πλυντήριο αυτοκινήτων, το τέλος μάς βρίσκει στη θάλασσα. Θέλατε κάτι να πείτε με το στοιχείο του νερού;
Ναι, ήξερα πάντα ότι θέλω να ξεκινήσω με βροχή και να τελειώσω στη θάλασσα. Νομίζω ότι το νερό συνδέεται με τη γέννηση ενός παιδιού. Ακόμα κι όπως κινηματογραφώ το πώς το κάνουν μπάνιο και πέφτει το νερό στο δέρμα του, έχει για μένα σημασία.
Να τελειώσουμε αυτή την κουβέντα, όπως την ξεκινήσαμε; Θα κάνατε μία αγγλόφωνη ταινία γιατί έχετε κάποιους ηθοποιούς του Χόλιγουντ που θα θέλατε να συνεργαστείτε;
Ω, είναι πάρα πολλοί. Τους συναντώ σε πρεμιέρες ή σε φεστιβάλ και θαυμάζω τις δουλειές τους. Τώρα θα ξεχάσω σίγουρα κάποιους, αλλά ο Κρίστιαν Μπέιλ είναι σίγουρα ένας ηθοποιός που θα ήθελα να παίξει σε ταινία μου. Κι εκείνη που, κάθε φορά που τη βλέπω, γεννιέται η ανάγκη να βρω ένα πρότζεκτ και να της το προσφέρω είναι η Μισέλ Γουίλιαμς. Δεν το έχω τολμήσει ακόμα...
Το «Τυχερό Αστέρι» κυκλοφορεί στις ελληνικές αίθουσες από το Cinobo
