Εχει γυρίσει ταινίες όπως ο «Ανθρωπος από τη Γαλλία», ο «Εξορκιστής», το «Ψωνιστήρι», αλλά και το «The Boys in the Band», ή το «To Live and Die in LA». Έχει κερδίσει το όσκαρ, έχει δουλέψει στην τηλεόραση, σκηνοθετεί με μεγάλη επιτυχία εδώ και χρόνια όπερες, στη σκηνή. Το 2006 μοιάζει να ερέθισε ξανά τις απολήξεις των δημιουργικών του νεύρων με το «Bug» την μεταφορά ενός θεατρικού έργου του Τρέισι Λετς, που έδειξε ότι το ταλέντο του παραμένει ακόμη ζωντανό και η ματιά του ιδιαιτέρως οξυμένη.
Η συνεργασία τους επαναλαμβάνεται τώρα στο «Killer Joe», μια βίαιη ιστορία τραγικών διαστάσεων, ποτισμένη με αίμα και χιούμορ, που είναι χωρίς καμιά αμφιβολία, μια από τις πιο δηλητηριώδεις απεικονίσεις του κουρελιασμένου αμερικάνικου ονείρου και μαζί, μια από τις πιο θαρραλέες και παράδοξα απολαυστικές ταινίες της χρονιάς.
θα λέγατε πως τα γυρίσματα του «Killer Joe» ήταν τόσο γεμάτα ενέργεια και ηλεκτρισμένα όσο και το τελικό αποτέλεσμα;
Κοιτάξτε, όταν σκηνοθετείς μια ταινία είναι κάτι που φτιάχνεις κομμάτι με το κομμάτι. Είναι λίγο σαν να πλέκεις: καλή, ανάποδη, καλή, ανάποδη. Γυρίσεις μια λήψη κάθε φορά και η ταινία υπάρχει μέχρι τότε, μόνο στο μυαλό σου. Μόνο στο μάτι της σκέψης σου. Κι εσύ πρέπει με κάποιο τρόπο να την κάνεις πραγματικότητα, κάτι που δεν είναι πάντα εύκολο. Πρέπει να επικοινωνείς στους ηθοποιούς και στο συνεργείο αυτό που θες και η επικοινωνία είναι κάτι δύσκολο. Κι έτσι νομίζω ότι υπάρχει πάντα μια τέλεια εκδοχή στο μυαλό μου για κάθε ταινία μου, την οποία ποτέ δεν καταφέρνω να γυρίσω. Ο λόγος νομίζω, είναι το έλλειμμα ταλέντου από τη μεριά μου. Υπάρχουν σκηνοθέτες πολύ πιο ταλαντούχοι, που τα καταφέρνουν καλύτερα από μένα. Το εννοώ. Αυτή είναι η πιο ειλικρινής απάντηση που μπορώ να σας δώσω. Και σε αυτή την ταινία ισχύει το ίδιο. Εφτασα όσο πιο κοντά μπορούσα σε αυτό που ήθελα να κάνω, με βάση τις ικανότητές μου.
Με τον Εμίλ Χιρς και την Τζούνο Τεμπλ στα γυρίσματα του «Killer Joe»
Βρίσκετε παράξενο λοιπόν που θεωρείστε ένας από τους πιο σημαντικούς κι επιδραστικόυς σκηνοθέτες του αμερικάνικου σινεμά; Δεδομένης της έλλειψης ταλέντου που περιγράφετε.
Δεν έχω την αίσθηση ότι είμαι. Ο θεός μαρτυράς μου. Δεν μπορώ να φανταστώ ποιον μπορεί να έχω επηρεάσει και με ποιο τρόπο.
Αν όμως ξεκινάτε κάθε ταινία με μια τέτοια σκέψη, ότι δεν είστε αρκετά καλός σκηνοθέτης, πως βρίσκετε το θάρρος, το κουράγιο να συνεχίζετε;
Μα δεν σκέφτεσαι την επιτυχία ή την αποτυχία, όταν ξεκινάς. Η διαδικασία του να κάνεις σινεμά είναι αρκετά ενδιαφέρουσα ώστε να μου κεντρίζει το ενδιαφέρον, αλλά οφείλω να ομολογήσω ότι αυτό που διασκεδάζω περισσότερο, είναι να ανακαλύπτω ένα εξαιρετικό υλικό, σαν αυτό που έγραψε εδώ ο Τρέισι Λετς και να κάνω μια απόπειρα να το κάνω ταινία. Αλλά πιστέψτε με νιώθω ότι όλες οι ταινίες μου είναι κατώτερες των στόχων που είχα θέσει.
Κι ακόμη κι έτσι, έχετε τον ίδιο ενθουσιασμό πάντα;
Ομολογώ πως ναι, αν δεν τον ένιωθα μάλλον θα σταματούσα, αλλά είναι ένας ενθουσιασμός που πηγάζει από το πρωταρχικό υλικό. Αν πρέπει να είμαι απόλυτα ειλικρινής μαζί σας, νομίζω ότι αυτό που κάνει κάθε σκηνοθέτης, είναι να δημιουργεί ένα κλίμα στα γυρίσματα, ώστε όλοι να νιώθουν ελεύθεροι, ήρεμοι και άνετοι, για να δώσουν τον καλύτερο εαυτό τους. Αυτή είναι η δουλειά του σκηνοθέτη. Δεν παίζω εγώ έναν ρόλο. Δεν χειρίζομαι την κάμερα -το έχω κάνει μερικές φορές, όχι με σπουδαία αποτελέσματα. Οπότε είναι άλλοι άνθρωποι που κάνουν το μεγαλύτερο μέρος της δουλειάς. Και το να σκηνοθετείς, είναι να κατορθώνεις να επικοινωνείς τις ιδέες σου μαζί τους.
Θα λέγατε πως είναι πιο δύσκολο να κάνετε σινεμά σήμερα, σε σχέση με τη δεκαετία του 70 όταν ξεκινήσατε;
Ηταν πολύ πιο δύσκολο να κάνεις ταινίες στη δεκαετία του 70. Γιατί οι επικεφαλής των στούντιο έρχονταν από άλλες εποχές, όταν οι σκηνοθέτες ήξεραν ακριβώς τι κάνουν. Κι εμείς στη δεκαετία του 70 ήμασταν όλοι πολύ νέοι και άπειροι. Αλλά η ιδέα ήταν πως αν είσαι νέος, θα προσλάβουν εσένα να γυρίσεις μια ταινία κι όχι κάποιον που έχει δουλέψει ήδη σε εκατόν πενήντα, γιατί τους ενδιέφερε το νεανικό κοινό. Κι έτσι γίνεται και σήμερα. Οσο πιο πολλά ξέρεις κι όσο καλύτερος γίνεσαι σαν σκηνοθέτης, τόσο λιγότερο επιθυμητός είσαι από τη βιομηχανία. Αυτό δεν σημαίνει ότι επειδή ήμασταν νέοι τα βρήκαμε εύκολα. Με απέλυαν κάθε μέρα στα γυρίσματα κάθε ταινίας μου. Το ίδιο και τον Κόπολα. Και σε μια ταινία που τη λένε «Οργισμένο Είδωλο», την ξέρετε ίσως, οι παραγωγοί ήθελαν να απολύσουν τον Μάρτιν Σκορσέζε. Και με ρώτησαν αν θα ήθελα να τον αντικαταστήσω. Και είπα όχι. Αλλά συνέβαινε σε όλους μας. Το ίδιο συνέβαινε με τον Κόπολα και τον «Νονό». Κάθε βράδυ που έβλεπαν τις σκηνές που είχε γυρίσει, το μόνο που άκουγε ήταν παράπονα: «είναι πολύ σκοτεινό». «Δεν καταλαβαίνουμε τι γίνεται». Οταν γύριζα τον εξορκιστή, κανείς από τους παραγωγούς του στούντιο δεν μπορούσε να αντιληφθεί τι ήθελα να κάνω. Μέχρι που τελείωσα και μετά χάρηκαν για την επιτυχία, το φιλμ ήταν ένας καθημερινός αγώνας. Στον «Ανθρωπο από τη Γαλλία» τα ίδια. Θυμάμαι να είμαι στη Μασσαλία στο γραφείο του παραγωγού. Υποτίθεται ότι θα είμαστε εκεί για τέσσερις μέρες γυρισμάτων, αλλά ο παραγωγός δέχτηκε ένα τηλεφώνημα από το στούντιο την τέταρτη μέρα ρωτώντας, αν τελειώσαμε τα γυρίσματα. Είχαμε μια σκηνή να κάνουμε ακόμη, έπρεπε να πυροβολήσουμε κάποιον στο πρόσωπο και δεν μπορούσαμε να πετύχουμε το εφέ. Κι ο παραγωγός κράτησε το ακουστικό του τηλεφώνου κοντά σε μένα κι άκουγα τον επικεφαλής να φωνάζει «απέλυσε τον το μαλάκα, διώξτον από την ταινία, τώρα». Ευτυχώς δεν το έκανε.
Τα '70ς το σινεμά και οι δημιουργοί εκείνης της εποχής έχουν αποκτήσει μια μυθική διάσταση στις μέρες μας. Ηταν όντως μια τόσο δημιουργικά χαώδης περίοδος;
Μάλλον ρωτάτε τον λάθος άνθρωπο. Ημουν πάντα συγκροτημένος. Δεν έχω δοκιμάσει ποτέ ναρκωτικά, τίποτα χημικό εκτός απ' ότι πουλιέται στο φαρμακείο με συνταγή. Δεν κάπνισα ποτέ χόρτο, σταμάτησα να καπνίζω στα δώδεκά μου γιατί άκουσα ότι θα εμποδίσει την ανάπτυξή μου και ήθελα να παίξω μπάσκετ. Δεν δοκίμασα ποτέ κοκαΐνη ή ηρωίνη, ή τίποτα τέτοιο. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν έχω δει μεγάλες ποσότητες κι από τα δύο. Υπήρχαν πολλά πάρτι στο Χόλιγουντ εκείνες τις μέρες, στα οποία συχνά βρισκόμουν καλεσμένος και στο τραπέζι του σαλονιού, θα υπήρχε ένα βουναλάκι από κοκαΐνη. Οταν έβλεπα κάτι τέτοιο, απλά έφευγα. Είδα ανθρώπους να καταστρέφονται από αυτές τις υπερβολές. Για να χρησιμοποιήσω τα λόγια του Γκίνσμπεργκ «είδα τα καλύτερα μυαλά της γενιάς μου πεινασμένα, υστερικά γυμνά». Και δεν ήθελα να καταλήξω έτσι. Έχω μια μεγάλη αγάπη για τη ζωή.
Με τον Τρέισι Λετς
Μιλώντας για μύθους, το «Killer Joe» μοιάζει να έχει κερδίσει ήδη την κινηματογραφική αθανασία, αν όχι για οτιδήποτε άλλο, σίγουρα για εκείνη τη σκηνή με το τηγανητό κοτόπουλο. Είχατε καθόλου αμφιβολίες για το πόσο μακριά μπορείτε να την φτάσετε; πόσο σκληρή μπορεί να γίνει;
Καμία. Απλά την γυρίσαμε. Σε μία λήψη. Δεν το κουβεντιάσαμε ποτέ με τους ηθοποιούς, απλά ρώτησα τη Τζίνα Γκέρσον, ποια μάρκα τηγανητό κοτόπουλο προτιμά. Και δεν ήταν Kentucky Fried Chicken. Νομίζω ήταν Poppey's.
Κάποιοι ίσως βρουν τη βία του φιλμ υπερβολική. Σας προβληματίζει μια τέτοια αντίδραση;
Η ταινία δεν έχει περισσότερη βία απ οποιαδήποτε άλλη που μπορείτε να δείτε αυτή τη στιγμή, κατάλληλη για όλους σε οποιαδήποτε αίθουσα. Μόνο που στην περίπτωση του «Killer Joe» η βία δεν μοιάζει βγαλμένη από κόμικ. Ο Τρέισι αφηγείται μια ιστορία που φέρνει την σκληρότητα στην καρδιά της οικογένειας κι αυτό είναι που την κάνει αληθινά επώδυνη,
Αυτή είναι η δεύτερη ταινία που κάνετε πάνω σε ένα θεατρικό του Τρέισι Λετς. Τι βρίσκετε τόσο ενδιαφέρον στο έργο του;
Ξέρετε τι αγαπώ στη δουλειά του; Σε όλα του τα έργα; Για να χρησιμοποιήσω τα λόγια του Χαρούκι Μουρακάμι, ο οποίος γράφει σε ένα σημείο στο «Κουρδιστό Πουλί»: «Ποιος μπορεί στ΄ αλήθεια να καταλάβει έναν άλλο άνθρωπο». Ξέρουμε ποτέ, ή καταλαβαίνουμε τι συμβαίνει στο μυαλό ενός άλλου ανθρώπου; Είναι κάτι που βρίσκω τρομερά ενδιαφέρον να εξερευνώ σαν σκηνοθέτης. Κι αυτή η σκέψη είναι κάτι που ισχύει απόλυτα για τους χαρακτήρες στα έργα του Τρέισι, ειδικά στο «Killer Joe». Νομίζεις ότι ξέρεις τους χαρακτήρες του. Υποθέτω ότι οι θεατές, την πρώτη φορά που βλέπουν την Ντότι, νομίζουν ότι είναι τρελή ή καθυστερημένη,σίγουρα προβληματική. Αλλά είναι πολύ έξυπνη, καταλαβαίνει τα πάντα και έχει όλη αυτή την καταπιεσμένη οργή και τον θυμό, που τελικά ξεσπά και μόνο τότε αντιλαμβάνεσαι ποια είναι. Στο τέλος του φιλμ, μαζί με την ίδια. Το κοινό και ο χαρακτήρας ανακαλύπτουν μαζί την αλήθεια για τον πραγματικό εαυτό της.
Και οι δυο συνεργασίες σας με τον Τρέισι Λετς είναι βασισμένες σε θεατρικά έργα. Εχετε σκεφτεί να συνεργαστείτε σε ένα πρωτότυπο σενάριο;
Τώρα που το αναφέρετε, δεν το έχουμε συζητήσει ποτέ. Ισως θα έπρεπε να το κάνουμε. Ασφαλώς, πρέπει να το κουβεντιάσουμε! Αν και δεν ξέρω που αλλού μπορείς να πάει ο Τρέισι μετά από το «Bug» και το «Killer Joe», δυο έργα που μιλούν για τα πιο χαμηλά ένστικτα της ανθρώπινης φύσης, τα σαθρά θεμέλιά της. Τι άλλο μπορείς να κάνεις;
Ισως κάτι χαρούμενο;
Μα νομίζω ότι το «Killer Joe» είναι χαρούμενο. Εχει κάτι σαν χάπι εντ.
Ισως θα είχε ενδιαφέρον να δούμε τι ακολουθεί. Ποια είναι η συνέχεια της ιστορίας τους, οπότε ίσως θα μπορούσατε να κάνετε μια σίκουελ.
Ομολογώ ότι για τους χαρακτήρες του «Killer Joe» θα μπορούσα να μπω στον πειρασμό, αλλά ποτέ δεν θέλησα να κάνω ένα σίκουελ ήταν κάτι που με ενδιέφερε. Δεν θα ήξερα ούτε από που ν΄ αρχίσω Για μένα οι χαρακτήρες έχουν τελειώσει όταν τελειώνει η ταινία. Δεν με ενδιαφέρει ούτε μια ώρα από την υπόλοιπη ζωή τους.
Παρ ότι υποθέτω ότι θα σας έδωσαν την ευκαιρία να γυρίσετε τη συνέχεια μιας από τις ταινίες σας.
Φυσικά. Αλλά δεν έβλεπα τον λόγο να το κάνω. Δεν είδα καν τις συνέχειες. Ξέρεις τι; Αν μου έλεγες αυτή τη στιγμή ότι έξω από το δωμάτιό μας έχει συμβεί ένα ατύχημα με πενήντα αυτοκίνητα, δεν θα σηκωνόμουν να πάω να κοιτάξω. Γιατί ξέρω ακριβώς τι πρόκειται να δω. Και με τη συνέχεια μιας ταινίας, συμβαίνει το ίδιο. Ξέρεις τι θα δεις. Τα σίκουελ είναι σκατά. Φρικτά. Δεν υπάρχει κανένας λόγος να τα κάνεις, εκτός από το να βγάλεις πολλά λεφτά. Υπάρχει μια ατάκα στον «Πολιτη Κέιν» που λέει «well, it's no trick to make a lot of money... if what you want to do is make a lot of money.»
Με τον Μάθιου ΜακΚόναχι
Πως διαλέξατε τον Μάθιου ΜακΚόναχι για τον ρόλο του Τζο. Δεν ήταν μια ακριβώς προφανής επιλογή.
Κατ αρχήν ήταν μια επένδυση. Το όνομά του μας βοήθησε να κάνουμε την ταινία. Αλλά φυσικά δεν είναι μόνο αυτό. Είναι ένας σπουδαίος ηθοποιός που μέχρι σήμερα είχε ρόλους κυρίως σε ελαφριές κωμωδίες. Δεν είχε την ευκαιρία να δοκιμαστεί στο δράμα, αλλά είναι ένας ηθοποιός με βάθος. Κι όπως έχει πει ο Τρέισι κάποτε, όταν γίνεις movie star δεν περιμένουν από σένα μια ερμηνεία. Περιμένουν απλά να εμφανίζεσαι. Συν τοις άλλοις ο Μάθιου είναι από εκείνο το μέρος του Τέξας, έχει την κατάλληλη προφορά, καταλάβαινε τους χαρακτήρες σε ένα βαθύτερο επίπεδο, δεν χρειάστηκε ιδιαίτερη καθοδήγηση. Και ναι, ίσως το ότι είναι όμορφος να λειτουργούσε εναντίον του αν δεν ήταν πρόθυμος να πάει στη σκοτεινή πλευρά. Αν ήθελε να προστατεύσει την εικόνα του. Για μένα οι βίαιες σκηνές που έχει στην ταινία, συγκρίνονται μόνο με αυτές του Ρόμπερτ Μίτσαμ στη «Νύχτα του Κυνηγού». Εχετε δει αυτή την ταινία; Αν όχι θα σας παρακαλούσα να φύγετε από το δωμάτιο. (Γέλια). Και ναι, μπορεί να θυμάστε την σκηνή με το κοτόπουλο, αλλά θα την θυμάστε για την ερμηνεία των ηθοποιών και για τον διάλογο του Τρέισι.
Και οι υπόλοιποι ηθοποιοί του φιλμ;
Ολοι λίγο πολύ, ήταν αυτοί που ήθελα, η μόνη έκπληξη, ήταν η Τζούνο Τεμπλ, την οποία δεν ειχα ακούσει ποτέ στη ζωή μου πριν, δεν την είχα δει ποτέ στο σινεμά. Μου έστειλε με email μια οντισιόν, όπου έπαιζε κάποιες σκηνές του έργου, με τον δεκάχρονο αδελφό της, δεν έχω ιδέα πως έμαθε ότι κάνω αυτό το φιλμ, αλλά κατάλαβα αμέσως ότι μου κάνει. Κατάλαβα ότι καταλαβαίνει τον ρόλο απόλυτα.
Μοιάζει μάλλον ριψοκίνδυνος τρόπος για να δώσετε σε μια ηθοποιό έναν τόσο σημαντικό ρόλο.
Εχει να κάνει με το ένστικτό σου. Και μόνο με αυτό. Οταν ψάχναμε την Ρέγκαν στον «Εξορκιστή» είχαμε δει δυο χιλιάδες κορίτσια κι όταν τελικά ετοιμαζόμουν να εγκαταλείψω την προσπάθεια, σκεπτόμενος ότι δεν μπορώ να βρω ηθοποιό για τον ρόλο, ήρθε ένα κοριτσάκι με την μητέρα του. Δίχως ραντεβού, γιατί παρ ότι ήταν σε ένα πρακτορείο για παιδιά ηθοποιούς, μας είχαν στείλει άλλα είκοσι κορίτσια, αλλά όχι την Λίντα Μπλερ. Η μητέρα της την έφερε με δική της πρωτοβουλία και από την πρώτη στιγμή που την είδα, ήξερα ότι βρήκα την Ρέγκαν. Και δεν ήταν καν ηθοποιός, δούλευε σαν μοντέλο. Δεν της ζήτησα να διαβάσει κάτι από τον ρόλο, την ρώτησα απλά μερικά πράγματα και μου απάντησε. Θα σας πω τι την ρώτησα και τι μου απάντησε και γιατί της έδωσα τον ρόλο. Η μητέρα της ήταν στο δωμάτιο όπως εσείς τώρα, όχι ότι μοιάζετε με την μητέρα της Λιντα (γέλια). Την ρώτησα λοιπόν, «Λίντα ξέρεις τίποτα για τον 'Εξορκιστή'» και μου είπε «βεβαίως έχω διαβάσει το βιβλίο». «Ποιο είναι το θέμα του»; «Είναι για ένα κορίτσι που κάνει πολλά άσχημα πράγματα, γίνεται πολύ κακή με τους ανθρώπους και βίαιη». Ηταν μόλις δώδεκα χρονών τότε. Της λέω, «τι είδους άσχημα πράγματα κάνει;» και μου απαντά: «σπρώχνει κάποιον από το παράθυρο, χτυπά τη μητέρα της στο πρόσωπο και αυνανίζεται με έναν σταυρό». «Ξέρεις τι σημαίνει αυτό;» «ποιο αυτό;», «η λέξη 'αυνανίζεται'». «Ειναι κάτι σαν να τραβάς μαλακία δεν είναι;». Και τη ρώτησα «το έχεις κάνει ποτέ;» και η απάντησή της ήταν: «ασφαλώς, εσύ δεν το 'χεις κάνει;». Κι έτσι είπα στην μητέρα της, αν εσύ είσαι εντάξει, προσλαμβάνεται!
Πριν πούμε αντίο, μια απορία: Πως γίνεται να θυμάστε με τόσες λεπτομέρειες όλα αυτά τα περιστατικά, ή τις ατάκες από ταινίες και βιβλία που χρησιμοποιείτε συχνά;
Πράγματα που με ενδιαφέρουν μένουν στο μυαλό μου. Οπως οι πρώτες σελίδες της «Λολίτα» του Ναμπόκοφ. Στην πραγματικότητα, έχω αποστηθίσει ολόκληρο το βιβλίο. Χωρίς να προσπαθήσω. Θα σας απαγγέιλω την πρώτη παράγραφο: «Lolita, light of my life, fire of my loins. My sin, my soul. Lo-lee-ta: the tip of the tongue taking a trip of three steps down the palate to tap, at three, on the teeth. Lo. Lee. Ta. She was Lo, plain Lo, in the morning, standing four feet ten in one sock. She was Lola in slacks. She was Dolly at school. She was Dolores on the dotted line. But in my arms she was always Lolita.» Δεν ξέρω πως κανείς μπορεί να ξεχάσει ποτέ κάτι τέτοιο. Είναι τόσο αριστοτεχνικό, σαν το ρεφρέν από ένα σπουδαίο τραγούδι.
To «Killer Joe» προβάλλεται από τις 20 Σεπτεμβρίου στις Ελληνικές αίθουσες.
Διαβάστε την κριτική του Flix και δέιτε πιο κάτω το τρέιλερ και μια σειρά αποσπάσματα από την ταινία.
