Μιλάμε για το κράτος και τον κινηματοyράφο.
Μιλάμε για το πώς το κράτος μπορεί να λύσει τα προβλήματα του κινηματοyράφου στήν 'Ελλάδα καl φτιάχνουμε προτάσεις προς το Κράτος τούτο με μια σιγουριά ζηλευτή και για τις πιο προοδευτικές και φιλελεύθερες χώρες.
Εμένα όλα τούτα μου φαίνονται παράδοξα. Ζητω από τό κράτος να μου λύσει τα προβλήματα που το ίδιο μου δημιουργεί. Είναι τουλάχιστον αστείο να περιμένω ουσιαστική βοήθεια. Μπορεί συμπτωματικά να μου δώσει ορισμένα λεφτά, μπορεί και να κάνει και άλλες χειρονομίες καλής θέλησης. Ποτέ όμως δεν θα γίνουν οι χειρονομίες ουσιαστικές και μόνιμες πράξεις.
Καί δεν εϊναι μόνον τοϋτο τό παράδοξο. Παράδοξο είναι το ότι κάποιος ζητά κάτι από κάποιον άλλον. Κάτι που έπρεπε να του ανήκει αφού αυτός ο κάποιος, ο κινηματογραφιστής, είναι και ο φορέας του άμεσα.
Τι σχέση μπορεί να έχει το κράτος στην προαyωyή της τέχνης, και είδικά στον κινηματοyράφο, λόyω των ειδικών οικονομικών προϋποθέσεων και της ειδικά τεράστιας δύναμής του;
Μόνον ανασταλτική. Από την στιγμή που ζητώ είναι φανερό ότι δεν ανήκω στην ομάδα που δίνει. Αρα εγώ δεν είμαι το κράτος, αλλά κάποιος άλλος που θα κανονίσει να μου δώσει τόσα ώστε να μην αποκτήσω ποτέ τη δύναμη να του πάρω τη θέση. Πάντα θα θέλω και πάντα θα μου δίνει όχι όσα θέλω αλλά όσα μπορεί να ανεχτεί να δώσει χωρίς να επειλεί τον εαυτό του.
Εμένα όλα τούτα μου φαίνονται παράδοξα. Ζητω από τό κράτος να μου λύσει τα προβλήματα που το ίδιο μου δημιουργεί. Είναι τουλάχιστον αστείο να περιμένω ουσιαστική βοήθεια. Μπορεί συμπτωματικά να μου δώσει ορισμένα λεφτά, μπορεί και να κάνει και άλλες χειρονομίες καλής θέλησης. Ποτέ όμως δεν θα γίνουν οι χειρονομίες ουσιαστικές και μόνιμες πράξεις.»
Τι συζητάμε λοιπόν; Να μας δώσει λεφτά να κάνουμε γλυκερές κωμωδίες; Ή να μας δώσει χρήμα για να κάνουμε κάτι που κανείς δεν θα καταλάβει το νόημά του;
Και λέω το δεύτερο γιατί ο πόλεμος του κράτους δεν περιορίζεται μόνο στην μονοπώληση του χρήματος.
Είναι πολύ πιθανό να μου δώσει λεφτά το κράτος και θα το κάνει για να διατηρήσει τη βιτρίνα της δημοκρατίας του.
Τούτη η βιτρίνα όμως είναι αλεξίσφαιρη. Δηλαδή εγώ θα κάνω μια ταινία, αλλά το κράτος έχει διαμορφώσει έτσι την αντίληψη και το γούστο του κόσμου, με την καταπιεστική εκπαίδευση, την καταπιεστική ζωή την φοβισμένη κτλ ώστε να μην καταλάβουν το νόημα ενός έργου που πράγματι και με τη μορφή και με το περιεχόμενο αγκαλιαστά απειλεί το κράτος και τη διαιώνιση του πάνω στους λαιμούς μας.
Το να κάνω ένα επαναστατικό σε περιεχόμενο έργο με συντηρητική, συμβατική μορφή δεν ενοχλεί. Δεν ενοχλεί, γιατί προσαρμόζω το περιεχόμενό μου στην εγκεκριμένη από το κράτος διαλεχτική μέθοδο. Και τούτη η μέθδος είναι εγκεκριμένη στην τύχη. Διαιωνίζω τις ηθικές αξίες που κουβαλά η απαρχαιωμένη μορφή που είναι και οι αξίες του κράτους. Ενα χοντροκομμένο παράδειγμα πάνω σ' αυτό που λέω. Ας πούμε ότι παρουσιάζω έναν επαναστάτη. Για να δείξω τη θέση του θέλω να περάσει στους θεατές τον βάζω να ερωτεύεται με αστικό τρόπο ένα κορίτσι με αστική γοητεία. Πόσ θα μείνει από τη θέση που θέλω να περάσω και πόσο από την αστική ηθική που προπαγανδίζω παράλληλα; Μάλλον νομίζω ότι θα υπερισχύσει το δεύτερο αποδυναμώνοντας το πρώτο ενάντια σε όλες τις καλοπροαίρετες προσπάθειές μου.
Εγώ λοιπόν θα πειραματίζομαι και πέρα βρέχει; Ο αγώνας δεν εξειδικεύεται λοιπόν μονάχα στον κινηματογράφο. Αγκαλιάζει και άλλα λειτουργήματα όπως του εκπαιδευτού. Και τώρα πια εδώ που φτάσαμε τι μπορούμε να ζητήσουμε από το Κράτος; Μονάχα να αυτοκτονήσει και δεν νομίζω ότι θα είναι ποτέ πρόθυμο να μου προσφέρει το πτώμα του.
Ζητώ λοιπόν, φτιάχνω υπομνήματα κτλ. Κάποιος θα μου πει ναι μέν έχω δίκιο αλλά είμαι απότομος και βιαστικός. Οχι δεν είμαι. Γνωρίζω ότι χρειάζεται κάποια διαδικασία και προσπαθώ με όλα τούτα να την βρω και δεν αφήνω τον απρόσωπο γίγαντα, το Κράτος, να μου την υποδείξει. Ξέρω με μαθηματική σιγουριά ότι θα με βάλει σε λάθος δρόμο και θα αποπροσανατολίσει τον αγώνα μου.
Την διαδικασία ψάχνω και μόνο μέρος, ελάχιστο μάλλον, είναι η συμβατική συνεννόηση με το κράτος και η προσπάθεια απόκτησης μικρών δικαιωμάτων.
Ο κινηματογράφος δεν είναι το μαγικό ραβδί που τα κάνει όλα. Ο αγώνας απλώνεται και συγχρόνως με αυτούς τους μικροεκβιασμούς ο αγώνας συνδυάζεται με άλλους φορείς και νικά. Το κύριο μέρος δεν είναι τούτο, οι εκβιασμοί στους οποίους το κράτος υποκύπτει για να διατηρήσει τη βιτρίνα του όπως είπα. Πρέπει να συνδεθεί με τον αγώνα για το θρυμάτισμα τούτης της αλεξίσφαιρης βιτρίνας.
Το κείμενο «Κινηματογράφος και Κράτος» του Μανούσου Μανουσάκη δημοσιεύθηκε στο τεύχος 3 του περιοδικού «Φιλμ», 1974
