Το να προγραμματίζεις για ένα φεστιβάλ είναι κάτι περισσότερο από το να «επιλέγεις μια σειρά από ταινίες». Μοιάζει την ίδια στιγμή με την επιμελή εργασία ενός μελετητή, με την ερευνητική μέθοδο ενός ντετέκτιβ και τη θαρραλέα ελπίδα ενός εξερευνητή. Για να κάνεις τη δουλειά σου σωστά, δεν αρκεί να προσθέτεις ταινίες σε μια λίστα· οφείλεις να ανακαλύπτεις και να αποκαλύπτεις, να αναγνωρίζεις τη λάμψη ενός κινηματογραφικού θησαυρού μέσα σε τόνους από «κάρβουνο». Κι όταν προγραμματίζεις ένα φεστιβάλ ντοκιμαντέρ, υπάρχει μια ακόμη σειρά από παράγοντες που παίζουν τον δικό τους ρόλο, με την αλήθεια και την πραγματικότητα να είναι πρώτες στη λίστα αυτή. Το ντοκιμαντέρ είναι η πιο καθαρή, η πιο ευθεία ματιά του σινεμά πάνω στον κόσμο, στην ανθρώπινη φύση, σε εμάς τους ίδιους – και γι’ αυτό κατά τη γνώμη μου και η πιο ενδιαφέρουσα.
Σ' αυτό το νέο κεφάλαιο του Φεστιβάλ, στη 19η διοργάνωσή του, μου ζητήθηκε από τη νέα του διεύθυνση να Κάνω μια επιλογή δέκα ταινιών που προβλήθηκαν στο Φεστιβάλ τα τελευταία δέκαχρόνια και τις οποίες ξεχωρίζω. Οφείλω να ομολογήσω ότι ήταν ένα δύσκολο έργο. Στον πλούτο των φιλμ που προβλήθηκαν στις προηγούμενεςδιοργανώσεις του Φεστιβάλ υπάρχουν δεκάδεςταινίες που θα άξιζαν μια θέση σ' αυτή τη δεκάδα.
Μπορεί σε κάποιους να ακούγεται λίγο, μα για μένα είναι αρκετό. Ναι, μια ταινία δεν μπορεί ν’ αλλάξει τον κόσμο, αλλά είμαι σίγουρος ότι μπορεί να κάνει τη διαφορά – μια ταινία ή έναν θεατή τη φορά.»
Ταινίες οι όποιες έχουν γίνει κομμάτι και της δικήςμου προσωπικής ιστορίας και που δεν ήθελα νααδικήσω. Προσπαθώντας λοιπόν να καταρτίσωαυτή τη λίστα, ακολούθησα την ίδια μέθοδο πουακολουθούσα πάντα: ψάχνοντας φιλμ που θα με εξέπλητταν —ακόμη κι σ' αυτήν την περίπτωσηπου τα ήξερα ήδη—, ΤΤOΙ) έχουν ακόμη Κάτι ουσιαστικό να πουν και επιτρέπουν πολλά επίπεδα ανάγνωσης και σε δεύτερη ή πολλαπλή θέαση. Ντοκιμαντέρ με θεματική ή απρόβλεπτη προσέγγιση, ταινίες με δομημένη κινηματογραφική γλώσσα, με αμεσότητα και αντίκτυπο.
Οχι απαραίτητα ντοκιμαντέρ που θα αλλάξουν τον κόσμο –είναι άδικο να ζητάς κάτι τέτοιο από ένα φιλμ– μα που είμαι σίγουρος πως μπορούν να αλλάξουν κάποιους από τους θεατές τους: τον τρόπο που βλέπουμε τη ζωή, το περιβάλλον, τους άλλους, τον εαυτό μας. Μπορεί σε κάποιους να ακούγεται λίγο, μα για μένα είναι αρκετό. Ναι, μια ταινία δεν μπορεί ν’ αλλάξει τον κόσμο, αλλά είμαι σίγουρος ότι μπορεί να κάνει τη διαφορά – μια ταινία ή έναν θεατή τη φορά.
Και στην επιλογή που ακολουθεί, θα βρείτε δέκα τέτοιες ταινίες. Φιλμ που «έκαναν την διαφορά», αρχικά σε μένα, και, είμαι σίγουρος, σε πολλούς από τους θεατές που τις είδαν στην πρώτη τους προβολή ή που θα τις δουν τώρα, σε τούτο το μικρό αφιέρωμα στο δικό μου ταξίδι σ' αυτό το φεστιβάλ.
Διαβάστε ακόμη: Αντίο στον Δημήτρη Εϊπίδη που άνοιξε νέους ορίζοντες στον τρόπο που βλέπουμε σινεμά
Ακολουθούν οι δέκα ταινίες που επέλεξε ο Δημήτρης Εϊπίδης για το αφιέρωμα του 19ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης, μοιάζουν ήδη από τότε σαν οδηγός επιβίωσης σε έναν μπερδεμένο, δύσκολο, σκοτεινό, συναρπαστικό κόσμο.
Αποκλεισμός του Σεργκέι Λοζνίτσα (Blokada, 2005, Ρωσία) | Λένινγκραντ, Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος. Η πολιορκία μιας πόλης που αργοπεθαίνει, αποτυπώνεται χωρίς λόγια. Εικόνες συγκλονιστικές που αντηχούν το σήμερα.
Η Μητέρα του Αντουάν Κατέν (The Mother, 2007, Ελβετία) | Ο αγώνας μιας γυναίκας να επιβιώσει μαζί με τα εννιά παιδιά της. Ενα σκληρό αλλά και ποιητικό πορτρέτο μιας μάνας που υπομένει τις αντιξοότητες.
Μουσικοί Παρτιζάνοι του Μίροσλαβ Ντεμπίνσκι (Music Partisans, 2007, Πολωνία) | Ροκ και επανάσταση. Συχνά πάνε μαζί, όπως στη Λευκορωσία. Οι ροκ μουσικοί της χώρας αντιστέκονται στο καθεστώς, εκφράζοντας τις αγωνίες της νέας γενιάς.
Οι Τελευταίες Μέρες του Σισμαρέφ του Γιαν Λάουτερ (The Last Days of Shishmaref, 2008, Ολλανδία) Οι πάγοι λιώνουν. Στην άλλη άκρη του κόσμου, στην Αλάσκα, οι ωκεανοί απειλούν να καταπιούν τον οικισμό Σισμαρέφ, που βυθίζεται ολοένα και περισσότερο στο νερό. Το ντοκιμαντέρ του Γιαν Λάουτερ καταγράφει το χρονικό μιας καταστροφής.
«Κινμπάκου - Η Τέχνη του Δεσίματος» του Γιόουνι Χόκανεν (Kinbaku – Art of Bondage, 2009, Φινλανδία) | Κινμπάκου ή αλλιώς «σφιχτό δέσιμο». Ενας ερωτικός, πνευματικός και καλλιτεχνικός δεσμός με ρίζες από την Ιαπωνία.
«Ο Κόσμος Σύμφωνα με τον Ιον Μπ.» του Αλεξάντερ Νανάου (The World According to Ion B., 2009, Ρουμανία)** | Από τους δρόμους όπου ζούσε ως άστεγος, ο Ιον Μπ. αναγνωρίστηκε ως ένας από τους σημαντικότερους σύγχρονους Ρουμάνους καλλιτέχνες, όταν ένας ιδιοκτήτης γκαλερί ανακάλυψε τα αμέτρητα κολάζ του. Μια απίστευτη κι όμως αληθινή ιστορία.
Ο Ατμός της Ζωής των Γιόονας Μπέργκχαλ και Μίκα Χότακαϊνεν (Steam of Life, 2010, Φινλανδία- Σουηδία) Ανδρικές εξομολογήσεις μέσα σε σάουνες στη Φινλανδία. Μια κάθαρση σωματική και ψυχική, με λόγια από καρδιάς.
Καναρίνι Μου Γλυκό του Ρόι Σερ (My Sweet Canary, 2011, Ισραήλ-Γαλλία-Ελλάδα) Η θρυλική ρεμπέτισσα Ρόζα Εσκενάζι έζησε και τραγούδησε με απαράμιλλο πάθος. Τρεις μουσικοί ακολουθούν τα χνάρια και τα αξέχαστα τραγούδια της σε Κωνσταντινούπολη, Θεσσαλονίκη και Αθήνα, στο ντοκιμαντέρ «Καναρίνι Μου Γλυκό» του Ρόι Σερ (2011, Ισραήλ-Γαλλία-Ελλάδα).
Ο Απατεώνας του Μπαρτ Λέιτον (The Imposter, 2011, Μεγάλη Βρετανία-Ισπανία-ΗΠΑ) | Ενα 13χρονο αγόρι εξαφανίζεται μυστηριωδώς. Εντοπίζεται μετά από τρία χρόνια, αλλά δεν είναι πλέον ο ίδιος. Οι έρευνες για την υπόθεση παίρνουν μια αναπάντεχη τροπή, σε ένα ντοκιμαντέρ γεμάτο σασπένς που μοιάζει με ταινία θρίλερ
Πού Είναι ο Γιος Μου; του Τσαϊμίν Αν (Where Ιs Μy Son?, 2013, Νότια Κορέα)** | Ο γιος επιστρέφει στη γενέτειρά του και ξανασυναντά τη μητέρα του έπειτα από 50 χρόνια. Θέλει να ξανακερδίσει τη σχέση του μαζί της, να την κάνει ευτυχισμένη στα τελευταία της χρόνια. Το ρολόι μετρά αντίστροφα...
Διαβάστε ακόμη: O Δημήτρης Εϊπίδης μιλάει στο Flix: «Είμαι ένας παλιός ψιλοαναρχικός»
