Το ντοκουμέντο, «τεκμήριο μοναδικής αξίας», όπως το ονομάζει η ομάδα του αρχείου της ΕΡΤ, καταγράφει εικόνες από τις αθηναϊκές συνοικίες – Θησείο, Κυψέλη, Μακρυγιάννη, Παγκράτι, Αμπελόκηποι– και τα περίχωρα, αποτυπώνοντας σκηνές της καθημερινής ζωής. Πρόκειται για κινηματογραφικά επίκαιρα από την τελευταία κυβερνητική περίοδο του Ελευθέριου Βενιζέλου (1928-1932) με θέμα τα εγκαίνια της λειτουργίας των λαϊκών αγορών το 1929, στην Αθήνα.
Η ταινία, όπως αναδεικνύεται και από τους μεσότιτλους, προπαγάνδιζε την επίσημη κρατική πολιτική στον τομέα της αγροτικής οικονομίας που με τον θεσμό των λαϊκών αγορών επεδίωκε την πάταξη της κερδοσκοπίας και τη μη παρέμβαση των μεσαζόντων μεταξύ παραγωγών και καταναλωτών, που οδηγούσε σε αδικαιολόγητη υπερτίμηση των τροφίμων, διασφαλίζοντας την πρόσβαση για τα λαϊκά στρώματα σε φθηνά καταναλωτικά προϊόντα. Είναι η εποχή της ίδρυσης της Αγροτικής Τράπεζας και της ώθησης των αγροτικών συνεταιρισμών για την προστασία των μικροϊδιοκτητών σε συνδυασμό με την εφαρμογή ρυθμίσεων για την αντιμετώπιση της οικονομικής κρίσης του ’29, όπως η ενσωμάτωση της γεωργίας στις ανάγκες της εγχώριας κατανάλωσης και η ενθάρρυνση των παραγωγών ως προς τη διάθεση των προϊόντων τους.
Περιέχονται πλάνα από τα επίσημα εγκαίνια της πρώτης λαϊκής αγοράς που έγινε στην πλατεία του Θησείου, με την παρουσία του πρωθυπουργού Ελευθέριου Βενιζέλου, στις 18 Μαΐου 1929. Σύμφωνα με τον ημερήσιο τύπο της εποχής, από τις 6 το πρωί κατέφθασαν οι λαχανοπαραγωγοί Κολοκυνθούς, Αγ. Άννης, Αγίου Σάββα, Ασπροπύργου κ.ά. ώσπου η πλατεία καταλήφθηκε από τους πωλητές και τα πρόχειρα παραπήγματα γεμάτα με ποικίλα εμπορεύματα: είδη κηπουρικής, οπωρολαχανικά και εδώδιμα είδη, σταφίδες, ζυμαρικά, ζάχαρη, τυριά, αυγά, λάδι, κάσες με σαπούνι κ.ά. Παρουσιάζονται εικόνες από το συγκεντρωμένο πλήθος και την προσέλευση των επισήμων, μεταξύ των οποίων παρίστανται ο δήμαρχος της Αθήνας Σπυρίδων Πάτσης με το δημοτικό συμβούλιο και ο υπουργός Εθνικής Οικονομίας Παν. Βουρλούμης, που διακρίνονται στα πλάνα, επίσης οι υπουργοί Εσωτερικών Κων. Ζαβιτσιάνος και Γεωργίας Ιω. Κανναβός, οι διευθυντές των Αστυνομιών Αθηνών και Πειραιώς και τα συμβούλια των Επαγγελματικών και Εμπορικών Επιμελητηρίων.
Κάτω από ένα πρόχειρο κιόσκι τελείται η δοξολογία του αγιασμού την οποία έψαλαν οι ιερείς Αγίας Μαρίνας, Αγίων Ασωμάτων και Βλασσαρούς (Εφημ. Εμπρός, 19-5-1929), χοροστατούντος του μητροπολίτη Αργυροπόλεως Γερμανού (Εφημ. Βραδυνή, 19-5-1929). Κατά τη διάρκεια των εγκαινίων, που είχαν λάβει πανηγυρικό χαρακτήρα, παιάνιζε εμβατήρια και βαλς η Φιλαρμονική του Δήμου της Αθήνας (Εφημ. Ακρόπολις, 19-5-1929) -αλλού αναφέρεται ως η μουσική μπάντα του Ορφανοτροφείου Χατζηκώστα (Εφημ. Πατρίς, 18-5-1929). Ο Βενιζέλος και ο Ζαβιτσιάνος έδωσαν το παράδειγμα πρώτοι, ψωνίζοντας στην αγορά προτρέποντας τον κόσμο να αγοράσει από τα είδη των λαχανοπαραγωγών, ενώ ακολούθησαν κι άλλοι επίσημοι.
Ο κινηματογραφικός φακός καταγράφει τοπία από την αττική ύπαιθρο, κτήματα και περιβόλια ιδιοκτητών στα Πατήσια και στις Τρεις Γέφυρες. Ακολουθούν αποσπάσματα κινηματογραφικών λήψεων από τις λαϊκές αγορές των επόμενων ημερών που πραγματοποιήθηκαν για πρώτη φορά στην πλατεία Κολιάτσου δίπλα στο Λυσσιατρείο, στο τέρμα της οδού Βεΐκου της συνοικίας Μακρυγιάννη, στο Παγκράτι και στη Λεωφόρο Αλεξάνδρας, παραπλεύρως των φυλακών Αβέρωφ. Προοδευτικά η λειτουργία των λαϊκών αγορών θα επεκτεινόταν και σε άλλες αθηναϊκές συνοικίες και στον Πειραιά.
Παρακολουθούμε εικόνες από την προετοιμασία της αγοράς τις πολύ πρωινές ώρες, την άφιξη των εμπόρων και των παραγωγών με κάρα, καρότσια, “σούστες” φορτωμένες με την πραμάτεια τους, το στήσιμο των αυτοσχέδιων πάγκων, το ξεφόρτωμα των εμπορευμάτων, τις πυραμίδες που σχημάτιζαν τα φορτία σε διάφορες μεριές, τις πινακίδες των προς πώληση τροφίμων. Ιδιαίτερος χώρος έχει προβλεφθεί για τα οχήματα και τα ζώα ενώ αστυφύλακες, καθένας με την ειδικότητά του, φροντίζουν για την διευθέτηση όλης της εγκατάστασης. Λίγο αργότερα, καταγράφεται η κίνηση της αγοράς, τα τραμ στην οδό Πατησίων που μεταφέρουν κόσμο και τους κατοίκους της Αθήνας που προσέρχονται με κάθε μέσο κρατώντας καλάθια ή ζεμπίλια για να ψωνίσουν. Διαφορετικές κοινωνικές ομάδες, απλοί άνθρωποι της βιοπάλης αλλά και των ανώτερων κοινωνικών στρωμάτων δίνουν το παρών στη λαϊκή αγορά. Ο φακός “συλλαμβάνει” χαρακτηριστικές κοσμικές φυσιογνωμίες της εποχής, μέλη εύπορων αθηναϊκών οικογενειών, την ώρα που ψωνίζουν όπως, την Ανδρομάχη Μελά (το γένος Σλήμαν) και τη Λαίδη Λω (Αικατερίνη Χατζοπούλου). Ακόμη, τον υπουργό Εσωτερικών με τη συζυγό του μπροστά στους πάγκους με τα εμπορεύματα.
Από τις λαϊκές αγορές της πρώτης εβδομάδας δεν λείπουν τα όργανα της αγορανομικής υπηρεσίας υπό τον διευθυντή της Αγορανομίας Γεώργιο Πειρουνάκη -ο οποίος ήταν και ο οργανωτής των αγορών- που εποπτεύουν την τήρηση της τάξης και την παροχή κάθε διευκόλυνσης στο κοινό. Χαρακτηριστικές σκηνές, το περίπτερο του σταθμού της αγορανομίας με τη ζυγαριά για τον έλεγχο των ζυγίσεων, τη λήψη από χημικό δείγματος γαλακτομικών προϊόντων προς εξέταση, και η αστιατρική επιθεώρηση μπακαλιάρου και ψαριών. Εύθυμη νότα, η φιγούρα του πωλητή σαπουνιού που διαφημίζει ζωντανά το προϊόν του κοιτώντας απευθείας στον φακό.
Τέλος, με ενδιαφέρον παρατηρεί κανείς, τις εκφράσεις των ανθρώπων της εποχής και τα βλέμματά τους απέναντι στην κάμερα, τις έκπληκτες αντιδράσεις του κόσμου που ποζάρει ή χαιρετά, τις αυθόρμητες χειρονομίες των παιδιών μπροστά στον φακό.
Η ταινία, διάρκειας 15', αποκαταστάθηκε και ψηφιοποιήθηκε στα εργαστήρια του Αρχείου της ΕΡΤ, από τις κόπιες 35mm που βρίσκονται στις συλλογές του.
