Λίγες μόνο εβδομάδες μακριά από την έναρξη του 9ου Beyond Borders - Διεθνούς Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Καστελλορίζου που διεξάγεται φέτος από τις 25 Αυγούστου μέχρι και την 1η Σεπτεμβρίου και μια ματιά στη λίστα των ελληνικών ταινιών που θα προβληθούν κάνει το βλέμμα να σταματήσει σε δύο τίτλους δύο ταινιών τεκμηρίωσης που «επιστρέφουν» με τον δικό τους τρόπο στο Καστελλόριζο.
Το πρώτο είναι το «Καστελλόριζο - Στην Ακρη του Αιγαίου», το ντοκιμαντέρ που συνυπογράφουν η Ειρήνη Σαριόγλου και ο Αγγελος Κοβότσος και έρχεται από το 2016 για να θυμίσει την ανάδυση του νησιού μέσα από ιστορικό και αρχειακό υλικό που υπήρξε καθοριστικό για την ορατότητα του, αλλά τελικά και για τη γέννηση του ίδιου του Φεστιβάλ.
Η Ειρήνη Σαριόγλου, καλλιτεχνική διευθύντρια του Φεστιβάλ μοιράζεται με το Flix τη διαδρομή από τη δημιουργία του ντοκιμαντέρ μέχρι και τη φετινή προβολή του στο Φεστιβάλ.
Τι είναι το Καστελλόριζο - Στην Ακρη του Αιγαίου;
Για μένα προσωπικά το συγκεκριμένο ντοκιμαντέρ αποτελεί μια από τις σημαντικότερες και πιο φορτισμένες δουλειές της ζωής μου και σημάδεψε την πορεία μου με ένα διττό τρόπο: αφενός αποτέλεσε την εκπλήρωση της διακαούς μας επιθυμίας, να φέρουμε στην επικαιρότητα το ιδιαίτερο αυτό νησί, με το οποίο με συνδέσουν συναισθηματικοί δεσμοί δεκαετιών, καθώς από τις αρχές των 90 παραθερίζαμε οικογενειακά κάθε καλοκαίρι στο εξοχικό μας. Επιπλέον, το συγκεκριμένο έργο (η αυτούσια παρουσίαση καθ’αυτού) έγινε η αφορμή για την ίδρυση και την θεσμοθέτηση του Beyond Borders, του Διεθνούς Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Καστελλορίαζου. Από εκεί κι έπειτα τα υπόλοιπα είναι ιστορία!
Τι αρχειακό υλικό χρησιμοποιήθηκε για την αναδρομή στην ιστορία του νησιού; Πόσο εύκολο ήταν να συγκεντρωθεί;
Για την αναδρομή στην ιστορία του νησιού χρησιμοποιήθηκε πλούσιο αρχειακό υλικό, συμπεριλαμβανομένων ιστορικών εγγράφων, παλιών φωτογραφιών, χειρόγραφων, εφημερίδων και προφορικών μαρτυριών από κατοίκους.
Η συγκέντρωση αυτού του υλικού δεν ήταν εύκολη διαδικασία. Απαιτήθηκε σημαντικός χρόνος και προσπάθεια για να εντοπιστούν και να συλλεχθούν οι πηγές από διάφορες τοποθεσίες, όπως τοπικά αρχεία, βιβλιοθήκες, ιδιωτικές συλλογές και μουσεία. Η συνεργασία με τους ντόπιους και τις οικογένειες που κατέχουν ιστορικά αντικείμενα ήταν κρίσιμη, καθώς και η αναζήτηση σε εθνικά αρχεία και πανεπιστημιακές βιβλιοθήκες.
Ωστόσο, παρά τις δυσκολίες, το αποτέλεσμα ήταν εξαιρετικό, νομίζουμε, προσφέροντας μια ολοκληρωμένη και λεπτομερή εικόνα της ιστορίας του νησιού, συνδυάζοντας τον επιμορφωτικό χαρακτήρα με την συναισθηματική διέγερση.
Πόσο σημαντικό είναι να διασώζεται η ιστορική μνήμη;
Το σήμα κατατεθέν του Ελληνικού Ιδρύματος Ιστορικών Μελετών (ΙΔΙΣΜΕ), που είναι και ο φορέας διοργάνωσης του Beyond Borders, είναι ο σπουδαίος στίχος του Μανώλη Αναγνωστάκη «Θυμάμαι, άρα υπάρχω». Νομίζω σε αυτές τις τρεις λέξεις αποκρυσταλλώνεται η αντίληψη που μοιράζομαι εγώ και η ομάδα μου διαχρονικά: η ιστορική μνήμη είναι το παν και οφείλει να είναι ανοιχτή στο ευρύ κοινό και όχι μαντρωμένη εντός εξειδικευμένων και αποστειρωμένων θυρών. Μέσω αυτής (ξανά)ανακαλύπτουμε εποικοδομητικά το παρελθόν μας και μπορούμε να αναδιαμορφώσουμε με πραγματικά δημοκρατικούς και οριζόντιους όρους το παρόν και το μέλλον μας.
Τι είναι αυτό που δεν ο κόσμος δεν γνωρίζει καθόλου για το Καστελλόριζο; Και ποιο είναι το μεγαλύτερο κλισέ για το νησί;
Ενα από τα πράγματα που πολλοί δεν γνωρίζουν για το Καστελλόριζο είναι η πλούσια και πολυδιάστατη ιστορία του. Παρότι το νησί είναι μικρό, έχει διαδραματίσει σημαντικό ρόλο σε διάφορες ιστορικές περιόδους, ενώ μόνο μέσα στον 20ο αιώνα διεκδικήθηκε και κατακτήθηκε από 5 διαφορετικές εθνικότητες: Οθωμανοί, Γάλλοι, Ιταλοί, Άγγλοι και Έλληνες. Επιπλέον, σαν τουριστική συμβουλή, το Καστελλόριζο φιλοξενεί το εντυπωσιακό Μπλε Σπήλαιο, ένα από τα μεγαλύτερα και πιο όμορφα θαλάσσια σπήλαια στον κόσμο, το οποίο παραμένει άγνωστο σε πολλούς!Το μεγαλύτερο κλισέ νομίζω είναι η «εξωτικοποίηση» και μια στερεοτυπική ρομαντικοποίηση που συχνά ακούω να συνοδεύει το άκουσμα της λέξης Καστελλόριζο: πολλοί, που δεν έχουν επισκεφθεί ποτέ το νησί, έχουν στο μυαλό τους έναν κόσμο και μια κοινότητα βγαλμένη από το Mediteranneo, το οποίο είχε πράγματι παγκόσμια απήχηση και επιτυχία. Αναμένουν να αντικρύσουν μαυροφορεμένες γυναίκες και ηλιοκαμένους ψαράδες, ενώ η αλήθεια είναι ότι το νησί και οι κάτοικοί του πλέον έχουν αποκτήσει έναν πραγματικά κοσμοπολίτικο χαρακτήρα, αντίστοιχο κορυφαίων προορισμών παγκοσμίως.
Το Φεστιβάλ στο Καστελλόριζο που θα γίνει και η προβολή της ταινίας πόσο σημαντικό είναι για την ιστορία και την ορατότητα του νησιού;
Στην 9η πλέον χρονιά, πιστεύω είναι ασφαλές να πούμε ότι το Beyond Borders, έχει ξεπεράσει κάθε προσδοκία (και σίγουρα κάθε φαντασία μας, κοιτώντας πίσω στην αφετηρία) και έχει αναγνωριστεί ως ένας αυτόφωτος αστέρας στο πολιτιστικό σύμπαν της Ελλάδας, αλλά και της Ευρώπης γενικά. Ως εκ τούτου το Καστελλόριζο έχει γίνει ένα παγκόσμιο brand, ταυτιζόμενο με τις τέχνες και τον πολιτισμό με συχνές αναφορές στα μεγαλύτερα ειδησεογραφικά μέσα του κόσμου, όπως το BBC, το RAI TV, το CNN, το Cineuropa κ.ά. Δεν είναι λίγο πράγμα κάθε Αύγουστο το ακριτικό μας νησί να γίνεται σημείο αναφοράς και φυσιογνωμίες της παγκόσμιας κινηματογραφικής/τηλεοπτικής βιομηχανίας να το επισκέπτονται. Χαρακτηριστικά μόνο θα αναφέρω ότι πέρσι είχαμε Πρόεδρο της Κριτικής Επιτροπής, στο Κυρίως Διαγωνιστικό Τμήμα, τον Wolfgang Bergmann (CEO ARTE Germany), ενώ φέτος θα μας τιμήσει στην ίδια θέση η Mitzi Goldman (CEO Documentary Australia).Μέσω ενός σταθερά ποιοτικού και όλο και πιο αναβαθμισμένου καλλιτεχνικού προγράμματος, κάθε χρόνο επιδιώκουμε να διευρύνουμε τον πολιτιστικό τουρισμό στην χώρα μας, να τονώσουμε την τοπική οικονομία, αλλά κυρίως, να διευρύνουμε ορίζοντες και αντιλήψεις. Να φέρουμε τον κόσμο στο Καστελλόριζο και να μεταφέρουμε το Καστελλόριζο στον κόσμο!
Ο Νίκος Καρακώστας γύρισε πριν 40 χρόνια την ταινία «Το Μικρό μου Καστελλόριζο» και επέστρεψε ξανά το 2020 για να ολοκληρώσει τον «Γυρισμό», την ιστορία της επιστροφής ενός ανθρώπου στο Καστελλόριζο, μετά από χρόνια ο οποίος με τη νοσταλγία που έχει για το μέρος και την ανησυχία του για το τι συνέβη με αυτήν την ιστορία, προσπαθεί και αναζητά να μάθει νέα για τους δύο φίλους του, ψαράδες που χάθηκαν.
Οπως αναφέρει ο Νίκος Καρακώστας στο Flix για τον «Γυρισμό» που θα προβληθεί φέτος στο Φεστιβάλ:
«Πρόκειται για τη συγκίνηση της επιστροφής, και της δικής μου επιστροφής, στο Καστελλόριζο όπου πίσω από την όμορφη πρόσοψη του νησιού κοιμάται το μαρτυρικό και ένδοξο παρελθόν.»
«Πριν 40 χρόνια έκανα την ταινία "Το μικρό μου Καστελλόριζο", και μου πήρε 7 χρόνια να τη γυρίσω. Εκτοτε πάντοτε είχα επαφή με το Καστελλόριζο, πήγα στην Αυστραλία με τον πάπα Γιώργη και προβάλαμε την ταινία και το βιβλίο σε πόλεις της Αυστραλίας. Και στον απόηχο αυτών είχα την ευκαιρία να προλάβω τη μαρτυρία του Καραβέλατζη και κατάφερα να καταγράψω κάτι σημαντικό για το Καστελλόριζο. Πιο συγκεκριμένα, όταν πριν χρόνια είχε γίνει το Φεστιβάλ όπου και έδειξα την ταινία μου ‘Το μικρό μου Καστελλόριζο’, ήταν τότε που ο Καραβέλατζης, που είναι κουμπάρος μου και τον ξέρω πολλά χρόνια, που μου μοιράστηκε αυτήν την συνταρακτική ιστορία και είπαμε ότι δεν πρέπει να χαθεί. Η ιστορία αυτή λοιπόν αποτελεί την καρδιά της ταινίας. Επιστρέφοντας στο νησί εγώ -είχα πάει τον Οκτώβριο του 2020 μετά τον κορονοϊό στο Καστελλόριζο όπου τα πράγματα ήταν ήσυχα- ένιωσα πάλι την ίδια συγκίνηση όπως όταν είχα πάει χρόνια πριν μετά από χρόνια, ανακάλυψα να είναι πολύ ευχάριστα αλλαγμένο και με συγκίνησε αυτή η διαφορά. Και αυτό ήταν ένα μέτρο σύγκρισης μεταξύ του παρελθόντος και του παρόντος. Κάθισα και εκεί και κατέγραψα ότι μπορούσα να καταγράψω από το τωρινό Καστελλόριζο σε σύγκριση με το παλιό. Βεβαίως το παλιό Καστελλόριζο με το μαρτύριο του, πάντοτε ξαναγυρίζει στη μνήμη και κάθε φορά κάπου θα βρεις κάποιο ερείπιο, κάποιου είδος πειστήριο που θα λειτουργεί ως ενθύμηση ότι πίσω από την όμορφη πρόσοψη του νησιού που είναι πάντοτε εντυπωσιακή, κοιμάται το παρελθόν, ένα ένδοξο και μαρτυρικό παρελθόν, το οποίο αυτό δεν πεθαίνει και είναι ο ηρωισμός των κατοίκων να επιβιώσουν μετά από όλα αυτά, και όταν πήγα εκεί χάρηκα γιατί όλοι με θυμόντουσαν, και κατάφερα να πάρω αυτή την μαρτυρία από τον Καραβέλατζη πριν πάθει το εγκεφαλικό.»
Δείτε εδώ το «Μικρό μου Καστελλόριζο»:
Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με το 9ο Beyond Borders - Διεθνές Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Καστελλορίζου μπορείτε να επισκεφθείτε την ιστοσελίδα ή να επικοινωνήσετε με το Φεστιβάλ στη διεύθυνση info@beyondborders.gr. Μείνετε συντονισμένοι για όλες τις δράσεις και τα νέα του Beyond Borders, ακολουθώντας το Φεστιβάλ στο Facebook, στο Instagram, στο YouTube και στο LinkedIn.
