Αντίο, Τζούλια Ράιχερτ. H ντοκιμαντερίστας της εργατικής τάξης και των γυναικείων αγώνων έφυγε από τη ζωή

Χθες, Πέμπτη 1η Δεκεμβρίου, η Τζούλια Ράιχερτ, μία πολύ σπουδαία σκηνοθέτης, μία πολύ σπουδαία ακτιβίστρια, μία πολύ σπουδαία γυναίκα, έφυγε από τη ζωή - στα 76 της χρόνια, από καρκίνο.

Οταν ήταν ακόμα φοιτήτρια παρέδωσε ως εργασία το «Growing up Female» - ένα ντοκιμαντέρ για την στερεοτυπική αποτύπωση της γυναίκας από τα media και τη διαφήμιση, αλλά και το πώς αυτά τα κλισέ επηρρεάζουν με τη σειρά τους την κοινωνικοποίηση και την ενηλικίωση των κοριτσιών. Μέχρι σήμερα, που το ντοκιμαντέρ αυτό κρίθηκε διατηρητέο ( Library of Congress) ως ένα σημαντικό έργο τέχνης, ιστορικά και κοινωνικοπολιτικά, 5 δεκαετίες ντοκιμαντεριστών το ξεχωρίζουν ως αναφορά τους και στην δική τους καριέρα.

Πενήντα χρόνια μετά θα κέρδιζε Οσκαρ για το «American Factory», ένα ντοκιμαντέρ για ένα εργοστάσιο που άνοιξαν Κινέζοι εκατομμυριούχοι, στη θέση του εγκαταλειμένου εργοστάσιο της General Motors, επαναπροσλαμβάνοντας 2000 εργάτες. Πόσο διαφορετικοί είναι οι Κινέζοι από τους Αμερικανούς εργάτες; Και ποιοι είναι όσοι καρπώνονται των εντάσεων που δημιουργούνται;

Αυτά τα δύο κομβικά σημεία της καριέρας της Ράιχερτ συμβολίζουν και τις δύο θεματικές που πάντα την απασχολούσαν: το δίκαιο του εργάτη και η θέση της γυναίκας μέσα στον εργασιακό (κι όχι μόνο) κόσμο [ με παραδείγματα όπως τα «Union Maids» (1977), «Seeing Red: Stories of American Communists» (1984), «The Last Truck: Closing of a GM Plant» (2010) ]

Κόρη ενός κρεοπώλη και μίας καθαρίστριας (και μετέπειτα νοσοκόμας) η Ράιχερτ γεννήθηκε το 1946 σ' ένα προάστιο του Νιου Τζέρσεϊ και μεγάλωσε σ' ένα συντηρητικό σπίτι Ρεπουμπλικάνων. Κατά τη διάρκεια των σπουδών της όμως στο κολλέγιο Antioch του Οχάιο, η Ράιχερτ βρήκε την ακτιβιστική και πολιτική της ταυτότητα στο δημοκρατικό κόμμα. Στήριξε ως εθελόντρια την εκλογική καμπάνια του Λίντον Μπ. Τζόνσον το 1964, ενώ ταυτόχρονα έκανε μία φεμινιστική εκπομπή στον ραδιοφωνικό σταθμό του πανεπιστημίου της με τίτλο «The Single Girl».

Αργότερα θα ομολογούσε ότι αυτές οι ραδιοφωνικές εκπομπές την εκπαίδευσαν στην τέχνη του «να αφηγείσαι σωστά μία ιστορία». «Το ραδιόφωνο με εκπαίδευσε στο να παίρνω συνεντεύξεις από ανθρώπους, να κάνω σωστή έρευνα, να μοντάρω της απαντήσεις τους με αρχή μέση και τέλος».

Στο Antioch γνώρισε και τον πρώτο της σύζυγο, τον συμφοιτητή της Τζιμ Κλάιν, με τον οποίο έκανε τα πρώτα της ντοκιμαντέρ. Μαζί ίδρυσαν και την εταιρία παραγωγής και διανομής ντοκιμαντέρ, την New Day Films, με σκοπό να δείχνουν ντοκιμαντέρ σε σχολεία, συνδικάτα και κοινότητες.

Με τον δεύτερο σύζυγό της, Στίβεν Μπόνιαρ, υπογράφει επίσης μερικά από τα ντοκιμαντέρ της - όπως το οσκαρικό «American Factory», αλλά και το πιο προσωπικό της φιλμ «A Lion in the House», που ακολουθεί πέντες οικογένειες και την καθημερινή πάλη -όλων- καθώς ένα μέλος πάσχει από καρκίνο. Αυτό το ντοκιμαντέρ το δούλευε 10 χρόνια και κυκλοφόρησε το 2006, κερδίζοντας πολλαπλά βραβεία, ανάμεσα στα οποία και το ΕΜΜΥ.

Η ειρωνία: το ξεκίνησε γιατί η κόρη της διεγνώσθη με καρκίνο. Η κόρη της το ξεπέρασε και αμέσως μετά διεγνώσθη η ίδια η Ράιχερτ.

Η κληρονομιά που άφησε πίσω της είναι μεγάλη. Οχι μόνο για τις ταινίες της αλλά για το εργασιακό και προσωπικό της ήθος. Από τους μαθητές της στο Wright State University, μέχρι τη γειτονιά της στο προάστιο του Ντέιτον του Οχάιο μιλούν για μία γυναίκα που «ζούσε όπως δίδασκε».

Δεν υπάρχει επίλογος σε αυτό το κείμενο. Οχι καλύτερος από τον ευχαριστήριο λόγο της ίδιας της Ράιχερτ στα Οσκαρ του 2019.

«Το ντοκιμαντέρ μας δεν αφορά μόνο το συγκεκριμένο εργοστάσιο. Το αφιερώνουμε σε όσους ξυπνούν κάθε πρωί, βάζουν τη φόρμα τους, χτυπάνε κάρτα και προσπαθούν να κάνουν τη ζωή τους και τη ζωή των οικογενειών τους καλύτερη. Τα πράγματα γίνονται όλο και πιο δύσκολα για τους εργάτες παγκοσμίως. Κι εγώ πιστεύω ότι όλα θα καλυτερέψουν όταν οι εργάτες σε όλο τον κόσμο ενώσουν τις φωνές τους...»