Το περίπτερο της Ενωσης Ελλήνων Κινηματογραφιστών στο 60ό Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης είναι από τα πιο δραστήρια.
Με μια σειρά από workshops και συζητήσεις που φιλοδοξούν να «φωτίσουν» ένα μάλλον παρεξηγημένο (ειδικά στην Ελλάδα) επάγγελμα, οι Ελληνες κινηματογραφιστές αναλαμβάνουν δράση εκπαιδεύοντας φιλόδοξους νέους διευθυντές φωτογραφίας αλλά και όλους όσους μπέρδευαν πάντοτε τα ωραία χρώματα με την ωραία φωτογραφία.
Το Flix συνάντησε στην Αποθήκη Γ' του Λιμανιού τον Γιώργο Φρέντζο (ανάμεσα σε άλλα «Ονειρεύομαι τους Φίλους Μου» του Νίκου Παναγιωτόπουλου, «Ολα Είναι Δρόμος» του Παντελή Βούλγαρη, «J.A.C.E.» του Μενέλαου Καραμαγγιώλη) και τον Παντελή Μαντζανά (ανάμεσα σε άλλα «Χώρα Προέλευσης» και «Εκρηξη» του Σύλλα Τζουμέρκα) και έλυσε μερικές παρεξηγήσεις...
Διευθυντής φωτογραφίας είναι…
Παντελής Μαντζανάς Ο στόχος της Ενωσης είναι η διάδοση και η προβολή της δουλειάς του διευθυντή φωτογραφίας και, γενικότερα, της φωτογραφίας του κινηματογράφου προς τα έξω, προς το ευρύ κοινό, προς όλη την κοινότητα, για να καταλάβουν οι πάντες τι σημαίνει η διεύθυνση φωτογραφίας. Να καταλάβουν όλοι ότι η φωτογραφία είναι πριν από οτιδήποτε αφηγηματικό εργαλείο. Θεωρητικά – και πρακτικά, σε μεγαλύτερες βιομηχανίες – είναι ο σκηνοθέτης που ασχολείται με τους ηθοποιούς και ο διευθυντής φωτογραφίας που στήνει το τι βλέπουμε. Είναι αυτός που σε συνεργασία με όλη τη δημιουργική ομάδα της ταινίας και σε συνάρτηση με το budget, φυσικά, προτείνει τον τρόπο κινηματογράφησης. Είναι, ουσιαστικά, ο πρώτος θεατής. Στην Ελλάδα υπάρχει, δυστυχώς, ένα μοντέλο παραγωγής, το οποίο ξεκινάει από τον σεναριογράφο, παραγωγό, σκηνοθέτη, διανομέα, μοντέρ πολλές φορές κι επίσης συχνά διευθυντή φωτογραφίας, έναν άνθρωπο, τον ίδιο. Αυτό οφείλεται αφενός στη μορφή της βιομηχανίας στην Ελλάδα κι αφετέρου στο ότι στις σχολές μεγαλώσαμε με την ιδέα του σκηνοθέτη – auteur. Οι μεγάλοι auteurs είναι λίγοι, το σινεμά είναι ομαδική δουλειά και δεν μπορεί κάποιος να ξέρει τα πάντα. Βοηθάει να υπάρχει αλληλεπίδραση μεταξύ των ειδικοτήτων.
DoP δεν είναι οπερατέρ – αν δεν ζεις στη Γαλλία
Γιώργος Φρέντζος Πολύς κόσμος πιστεύει ότι ο διευθυντής φωτογραφίας είναι ο «οπερατέρ», ο χειριστής της κάμερας κι όχι ο επαγγελματίας που αναλαμβάνει να μεταφέρει συναίσθημα με την εικόνα. Βρίσκομαι με παρέες, λέει ο ένας, εγώ είμαι δικηγόρος. Αν πω εγώ είμαι κινηματογραφιστής, αρχίζει το χάος, συνήθως σε ρωτούν ποιο σινεμά έχεις και τι παίζεις. Ο φωτογράφος είναι ο άνθρωπος που βρίσκεται κοντά στο σκηνοθέτη από την αρχή, μέχρι την κόπια, το dcp. Κι αναλόγως του σκηνοθέτη, θα του κρατάς ή θα σου κρατάει το χέρι.
Π.Μ. Το θέμα δεν είναι ν’ αποτυπώσεις μια εικόνα, είναι η εικόνα να γίνει αφηγηματικό μέσο.
Γ.Φ. Στο φιλμ υπήρχε ένα μυστήριο, κανείς δεν ήξερε τι τραβάει και τι θα βγει, πλην του φωτογράφου. Τώρα, με τη χρήση του ψηφιακού, ως το σημείο που ο καθένας κρατάει ένα κινητό και τραβάει, όλοι έχουν μια άποψη.
Ο Γιώργος Αρβανίτης με τον Γιώργο Φρέντζο
Πολύς κόσμος πιστεύει ότι ο διευθυντής φωτογραφίας είναι ο «οπερατέρ», ο χειριστής της κάμερας κι όχι ο επαγγελματίας που αναλαμβάνει να μεταφέρει συναίσθημα με την εικόνα. Ο φωτογράφος είναι ο άνθρωπος που βρίσκεται κοντά στο σκηνοθέτη από την αρχή, μέχρι την κόπια, το dcp. Κι αναλόγως του σκηνοθέτη, θα του κρατάς ή θα σου κρατάει το χέρι.» - Γιώργος Φρέντζος
Αφανείς αντιήρωες
Π.Μ. Οταν βλέπω μια ταινία, χαίρομαι όταν δεν σκέφτομαι, «έχει κάνει αυτό, έχει κάνει το άλλο». Οταν η ταινία είναι καλή, η φωτογραφία προχωράει τον χαρακτήρα, δημιουργεί συναίσθημα, γιατί μόνο αυτό υπάρχει – δεν υπάρχει «καλή» φωτογραφία που να είναι άσχετη με το σενάριο, με το χαρακτήρα, με το χώρο. Δεν μπορεί να υπάρχει μια στιγμή φόρτισης στην ταινία κι εσύ να είναι σ’ ένα γενικό, να μην βλέπεις το πρόσωπο.
Γ.Φ. Υπάρχει ένας πάρα πολύ απλός τρόπος να συνειδητοποιήσεις τι είναι η φωτογραφία. Δες το making of μιας ταινίας. Δες το πλάνο μιας ταινίας, δες το πλάνο του making of που τραβά το γύρισμα αυτής της σκηνής. Σύγκρινε το τελικό αποτέλεσμα.
Τι είναι καλή φωτογραφία για ένα Διευθυντή Φωτογραφίας;
Γ.Φ. Το πρώτο που θα δω σε μια ταινία είναι η φωτογραφία, η εικόνα. Για μένα καλή φωτογραφία είναι, πρώτον, εκείνη που υπηρετεί το σενάριο. Κι ο σκηνοθέτης εκείνο πάει να υπηρετήσει. Εμένα με γοητεύει, επιπλέον, πάρα πολύ όταν, σαν επαγγελματίας φωτογράφος, βλέπω δουλειά συναδέλφου και δεν μπορώ να καταλάβω, για παράδειγμα, αν έχει βάλει φώτα ή αν τραβάει με φυσικό φως, αν δεν καταλαβαίνω τι έχει κάνει και κυρίως το πώς το έχει κάνει.
Π.Μ. Για μένα η πρώτη ανάγνωση είναι πάντα ως θεατής. Αν καταλάβω ότι κάνω την πρώτη ανάγνωση ως διευθυντής φωτογραφίας, έχει αποτύχει αυτός που τραβάει την ταινία. Μπορεί κάποια στιγμή να κάνω μια παύση, να μελετήσω κάτι, αλλά το επιτυχημένο για μένα είναι να μην το σκέφτεσαι, να το προσλαμβάνεις και να λες, αυτό είναι, δεν θα μπορούσε να είναι αλλιώς, να μην φεύγεις από το συναίσθημα.
Γ.Φ. Από εκεί και πέρα θα κοιτάξω, σίγουρα, κάδρο, κίνηση – ή ακινησία. Αυτά είναι τα βασικά για μένα.
Π.Μ. Εγώ κοιτάω πάρα πολύ, από την αρχή της ταινίας, τι επιλογές έχουν γίνει στους φακούς, πόσο κοντά θα πάνε στα πρόσωπα, τι κινήσεις θα κάνουν, προφανώς στο χρώμα αλλά και στο φορμά. Γιατί το κάνει scope, γιατί τετράγωνο, αν ταιριάζει στην αφήγηση. Ολο και περισσότερο υπάρχουν μόδες: το ασπρόμαυρο, το τετράγωνο, πιο παλιά το ξεπλυμένο, ακόμα πιο παλιά το bleach bypass, με τους ζουμ φακούς… Ολες οι τεχνικές έχουν ενδιαφέρον, αλλά η καθεμιά ταιριάζει με μια αφήγηση κι αυτό πρέπει να είναι πετυχημένο, να έχει πυρήνα αυθεντικότητας, γιατί αλλιώς δεν συγκινεί.
Ο Παντελής Μαντζανάς σε workshop στο 60ό Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης
Οταν η ταινία είναι καλή, η φωτογραφία προχωράει τον χαρακτήρα, δημιουργεί συναίσθημα, γιατί μόνο αυτό υπάρχει – δεν υπάρχει «καλή» φωτογραφία που να είναι άσχετη με το σενάριο, με το χαρακτήρα, με το χώρο» - Παντελής Μαντζανάς
Η Ενωση Ελλήνων Κινηματογραφιστών
Π.Μ. Η Ενωση αποτελείται από 43 ενεργά μέλη και τα κριτήρια επιλογής μελών είναι ποιοτικά. Μαζί με άλλες αντίστοιχες ενώσεις, διεθνώς, ανήκουμε στην Imago. Υπάρχει ανοιχτός δίαυλος επικοινωνίας μεταξύ μας, αλληλεπίδραση, κουβεντιάζουμε για τα πάντα και συναποφασίζουμε για πάρα πολλά πράγματα. Ενημερωνόμαστε για τεχνολογίες, επηρεάζουμε τις τεχνολογίες, για παράδειγμα ζητάμε από τις εταιρίες να φτιάξουν τη νέα κάμερα τους με συγκεκριμένο τρόπο. Μιλάμε για τη δουλειά, τη διαδικασία, την ασφάλεια πολλές φορές. Είναι καλλιτεχνική ένωση, δεν είναι συνδικάτο, είναι μια πρόταση επαγγελματιών που αποδέχονται ο ένας τον άλλον κι έχουν κάποιο έργο. Και μοιραζόμαστε όλοι μαζί εμπειρία και ιδέες. Είναι διαφορετικό να μάθεις κάτι στη σχολή, από το να το μάθεις από κάποιον που το έχει δοκιμάσει, έχει φάει τα μούτρα του κι έχει, τελικά, απελευθερωθεί από κάποια πράγματα. Στα νέα παιδιά εμείς έχουμε να προσφέρουμε μια τεχνογνωσία και μια εμπειρία και τη διάθεση να πάνε τα πράγματα παραπέρα. Αυτό που θέλουμε είναι να δημιουργηθεί μια δυναμική κοινότητα, πάντα με διεθνές ενδιαφέρον, ν’ ανοίξουμε ένα διάλογο με όλους τους εμπλεκόμενους κι αυτό συμπεριλαμβάνει και το κοινό ώστε να προχωρήσει η ιστορία με την εικόνα.
Φωτογράφοι + σκηνοθέτες = love?
Π.Μ. Είναι μια καλλιτεχνική δουλειά, υπάρχουν διαφωνίες. Μπορεί ο σκηνοθέτης να θέλει κάτι, που έχει σχέση με τους ηθοποιούς και που να μην το καταλαβαίνεις καν, γιατί το μυαλό σου είναι σε άλλη σφαίρα. Θα πρέπει να το καταλάβεις και να κάνεις πίσω ή, άλλες φορές, θα επιμείνεις γι’ αυτό που πιστεύεις.
Γ.Φ. Θέλω να βάζω από την αρχή την κοινή συνισταμένη μας. Μ’ αρέσει να μου πει ο σκηνοθέτης «εγώ θα ασχοληθώ με τους ηθοποιούς μου κι εσύ ανάλαβε όλη την τεχνική σκηνοθεσία». Ο Παντελής Βούλγαρης, ας πούμε, είναι τέτοιος. Ο Νίκος Παναγιωτόπουλος, αντίστροφα, που είχε και σχέση με τη φωτογραφία, ήταν απόλυτα συγκεκριμένος στο τι ήθελε – κι όλοι οι φωτογράφοι του είχαν πάρει βραβεία. Εκτός απ’ τον Γιώργο Φρέντζο!
Π.Μ. Ολοι, όταν κάνουμε ένα βήμα πίσω κι ακούσουμε τη γνώμη κάποιου ανθρώπου ο οποίος έχει ασχοληθεί μ’ αυτό σε όλη του τη ζωή, ή απλώς έχει μια άλλη οπτική, μπορεί να αποκομίσουμε το καλύτερο.
Ελλάδα, σήμερα
Π.Μ. Η σημερινή κατάσταση στην Ελλάδα, φυσικά επηρεάζει και τη δική μας δουλειά – και κυρίως το κλίμα. Δηλαδή μπορεί να πας να κάνεις μια ταινία και να νιώσεις ότι υπάρχει μια ωραία προοπτική, κάτι ιδιαίτερο και λόγω χαμηλών προϋπολογισμών και δυσκολιών στη χρηματοδότηση μπαίνεις σε μια διαδικασία συζητήσεων για το πόσο να μαζευτεί, πόσο να μικρύνει και φτάνεις να έχεις αδειάσει πριν ξεκινήσεις. Είναι πολύ δυσάρεστο αυτό. Είναι πιο ευτυχισμένα τα παιδιά που λένε, πάμε με μια κάμερα για το τίποτα και κάνουν κάτι, παρά να πεις ότι πάω με κάποιες προσδοκίες οι οποίες είναι δέκα φορές πάνω από το budget και πρέπει να τις κατεβάσουμε.
H Ενωση Ελλήνων Κινηματογραφιστών στο 60ό Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης: Την Παρασκευή 8 Νοεμβρίου, στις 14:00, στην αίθουσα Τάκης Κανελλόπουλος θα πραγματοποιηθεί συνάντηση και συζήτηση με τους διευθυντές φωτογραφίας των ελληνικών ταινιών που συμμετέχουν στο διεθνές διαγωνιστικό πρόγραμμα (Ζωή Μαντά, Χριστίνα Μουμούρη, Χρήστο Καραμάνη GSC). Τη συζήτηση θα συντονίσει ο διευθυντής φωτογραφίας Παναγιώτης Σαλαπάτας GSC.
Αναζητήστε περισσότερες πληροφορίες στο επίσημο site της Ενωσης Ελλήνων Κινηματογραφιστών και στην επίσημη σελίδα τους στο Facebook.
