«Η πιο ευγενής αισθητική απόλαυση είναι η ανακάλυψη της αλήθειας», είχε δηλώσει σε μία συνέντευξή του ο Μίκλος Γιάντσο, ένας από τους πιο διάσημους σκηνοθέτες της Ουγγαρίας, γνωστός για το χαρακτηριστικό του στιλ και τις πολιτικοκοινωνικές του αλληγορίες που τον έκαναν να βρεθεί στην πρώτη γραμμή του διεθνούς σινεμά τις δεκαετίες του '60 και του '70.
Ο Μίκλος Γιάντσο γεννήθηκε το 1921 και μετά την αποφοίτησή του σπούδασε νομικά, παίρνοντας ταυτόχρονα και μαθήματα ιστορίας της τέχνης και εθνογραφίας, πριν υπηρετήσει στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Μετά τον Πόλεμο και επίσημο πλέον μέλος του Κομμουνιστικού Κόμματος, ο Γιάντσο γράφτηκε στην Ακαδημία Θεάτρου και Κινηματογράφου στη Βουδαπέστη και αποφοίτησε το 1950.
Η κινηματογραφική του καριέρα ξεκίνησε το 1954 στη Ρουμανία με την κινηματογράφηση επικαίρων και το 1958 ολοκλήρωσε την πρώτη του ταινία μυθοπλασίας «The Bells Have Gone to Rome» που αργότερα αποκήρυξε. Το 1962 σκηνοθέτησε το «Cantata», την ταινία που του χάρισε το βραβείο κριτικών της Ουγγαρίας και το 1964 σκηνοθέτησε το «My Way Home» που άρχισε να κάνει το όνομά του γνωστό διεθνώς.
The Round-Up
Το «The Round-Up» του 1965, η ιστορία της εξέγερσης της Ουγγαρίας κατά της Αυστριακής κατοχής, καταχωρημένο ήδη στην ιστορία του σινεμά ως μια από τις σημαντικότερες ουγγρικές ταινίες όλων των εποχών και ως ένα από τα μεγάλα αριστουργήματα του σινεμά, έφτασε μέχρι το Φεστιβάλ των Καννών και έγινε μια από τις μεγαλύτερες εμπορικές επιτυχίες στη χώρα του και η αφετηρία μιας χρυσής δεκαετίας για τον Γιάντσο. Θα ακολουθούσε το «The Red and the White» του 1967, μια ακόμη μεγαλύτερη εμπορική επιτυχία που κέρδισε το βραβείο των Γάλλων κριτικών, το «Silence and Cry» του 1968, το έγχρωμο «Confrontation» του 1969 και το «Sirokkó» του 1969.
Αργές λήψεις, χορογραφημένη δράση, μονοπλάνα και μια συμβολική χρήση της ιστορικής μνήμης ήταν μόνο λίγα από τα στοιχεία που έκαναν το έργο του Γιάντσο εμβληματικό σε μια έντονη πολιτικοποιημένη εποχή, πολύ πριν ο χάρτης της Ευρώπης θα άρχιζε να αλλάζει, με κεντρικά θέματα του έργου του Γιάντσο τη ματαιότητα της επανάστασης, τη ζωή των απλών ανθρώπων της επαρχίας της Ουγγαρίας και την φορτωμένη από τραύματα Ιστορία ενός κομματιού πάνω στο χάρτη που φλεγόταν από την ανάγκη της αλλαγής.
O Κόκκινος Ψαλμός
Το 1971, ο Γιάντσο βραβεύθηκε στις Κάννες με το βραβείο σκηνοθεσίας για τον «Κόκκινο Ψαλμό», πριν ο σκηνοθέτης μοιράσει το χρόνο του ανάμεσα στην Ουγγαρία και την Ιταλία, όπου και γύρισε μια σειρά ταινιών που δεν εκτιμήθηκαν από την κριτική και παραμένουν μια άγνωστη πτυχή της φιλμογραφίας του.
Το ίδιο συνέβη και σε όλη τη δεκαετία του '80, όταν ο Γιάντσο άρχισε να εγκλωβίζεται μέσα στο προσωπικό του στιλ που πλέον άρχισε να μοιάζει ξεπερασμένο, πριν επανακάμψει πάλι στα τέλη της δεκαετίας του '90 με το «The Lord's Lantern in Budapest» και μια σειρά από χαμηλου προϋπολογισμού ταινίες (ανάμεσά τους και η cult σειρά ταινιών με ήρωες τον Κάπα και τον Πέπε, δύο αντι-ήρωες) που επένδυσαν πάνω στις γνωστές θεματικές του: την πτώση του κομμουνισμού και τις εμβληματικές ιστορικές περιόδους της χώρας του πάντα κάτω από το πρίσμα ενός σινεμά ποιητικού και ταυτόχρονα πολιτικού με επίκεντρό του τον άνθρωπο.
Κατηγορούμενος από το κομμουνιστικό κόμμα ότι απαρνήθηκε τις αρχές του σοσιαλισμού για να ενστερνιστεί το φιλελευθερισμό και πιθανά περισσότερο γνωστός στη νεολαία της Ουγγαρίας ως μια έντονα αμφιλεγόμενη προσωπικότητα αλλά και για τη δημόσια υποστήριξή του στην αποποινικοποίηση της κάνναβης, ο Γιάντσο βραβεύθηκε για τη συνολική του καριέρα στις Κάννες το 1979 και στη Βενετία το 1990, ενώ υπήρξε ενεργός ακόμη και λίγο πριν το θανατό του.
«Η μητέρα μου ήταν Ρουμάνα. Στην καθημερινή μας ζωή, τα μέλη της οικογένειάς μας ήταν φίλοι, αλλά πολιτικά βρίσκονταν σε αντίθετα στρατόπεδα. Για μένα αυτό ήταν ένα μεγάλο μάθημα: η σύγκρουση - πόσο μάλλον η βία - δεν θα λύσει ποτέ τα προβλήματα των Εθνών.»
Δείτε εδώ ολόκληρο το «The Round-Up» του 1965:
Tags: ΜΙΚΛΟΣ ΓΙΑΝΤΣΟ
