Ολοι τις ξέρουμε - έχουμε δει φωτογραφίες τους στον διεθνή Τύπο, μικρά ρεπορτάζ στις ειδήσεις, κάποιοι τις έχουμε πετύχει να σαμποτάρουν ένα αθλητικό αγώνα, ή το κόκκινο χαλί ενός φεστιβάλ. Οι Ουκρανές φεμινίστριες του κινήματος FEMEN είναι δίμετρες ξανθιές κούκλες, που εμφανίζονται γυμνόστηθες με συνθήματα γραμμένα με μπογιά στο κορμί τους. Συνθήματα που διεκδικούν τη γυναικεία ταυτότητα πέρα από την ανδρική ματιά που την προσδιορίζει ως αντικείμενο πόθου. Συνθήματα που κατακεραυνώνουν τις σεξιστικές πατριαρχικές κοινωνίες της ανατολικής Ευρώπης. Συνθήματα που ξεσκεπάζουν την υποκρισία της Δύσης που γίνεται αποδέκτης παράνομου trafficking και αποστολέας σεξουαλικού τουρισμού.
Πόσο κοντά και προσεχτικά όμως έχουμε κοιτάξει; Πόσα πραγματικά γνωρίζουμε για αυτές; Με αυτά τα ερωτήματα στο μυαλό η Αυστραλέζα, ουκρανικής καταγωγής, Κίτι Γκριν πιάνει για πρώτη φορά την κάμερα στο χέρι και καταθέτει το σκηνοθετικό της ντεμπούτο μ' ένα ντοκιμαντέρ που έκανε πρεμιέρα στο περσινό φεστιβάλ Βενετίας και από τότε γυρίζει τον κόσμο προκαλώντας μεγάλο θόρυβο.
Απόψε προβάλλεται στο 16ο Διεθνές Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης σε μία βραδινή προβολή που θα αναμετρηθεί με το ελληνικό κοινό και θα μετρήσει και τη δική μας πολιτική αντίληψη και ωριμότητα απέναντι σ' ένα θέμα που μοιάζει να μην επιλύεται ποτέ: is it a man's man's world?
Η Γκριν παραθέτει ατομικές συνεντεύξεις με τα ιδρυτικά και κύρια μέλη της FEMEN. Μας τις συστήνει προσωπικά: στα σπίτια τους, στις συνήθειές τους, όταν ετοιμάζονται για μία διαδήλωση, βάφονται, γυμνάζονται, μιλάνε με τους αγαπημένους τους στο skype. Η κάμερα μπαίνει στα δωμάτια αυτών των μοντέρνων κοριτσιών που άφησαν τις οικογένειές τους στην επαρχία, πήραν τη ζωή στα χέρια τους και ζουν το όνειρο της ανεξάρτητης γυναίκας στην σύγχρονη Ουκρανία. Εχουν το παρουσιαστικό top models και ζουν σε άθλιες συνθήκες, ντιβανοκαναπέδων, ξεφτισμένων τοίχων, μπάνιων χωρίς τρεχούμενο ζεστό νερό. Κάπου εκεί, κρύβεται ένα ακόμα ντοκιμαντέρ.
Πίσω όμως στο φεμινιστικό τους κίνημα. Τις ακούμε να υποστηρίζουν με θλίψη και τσαμπουκά ότι σκοπός τους είναι να διαλύσουν την εικόνα του δυτικού κόσμου που θέλει τις Ουκρανές διαθέσιμες, φθηνές, πόρνες. «Το 90% των φίλων μου, των συμμαθήτριών μου έφυγε με το όνειρο να δουλέψει στην Ευρώπη. Το 100% είναι πόρνες σε σκλαβοπάζαρα της Δύσης...» μας αφηγείται η Ινα. «Ο σκοπός μας είναι να δείξουμε στον υπόλοιπο κόσμο ότι η χώρα μας δεν είναι μπουρδέλο, όπου η δυτική υποκρισία μπορεί να επισκέπτεται για σεξοτουρισμό.»
Γιατί όμως τότε το γυμνό; Γιατί η αποδοχή και η οικειοποίηση της λάγνας εικόνας της γυναίκας; Γιατί να διεκδικείται η προσοχή της κοινής γνώμης, πρωταρχικά τουλάχιστον, μέσα από το... μπανιστήρι; «Γιατί το βλέμμα των αντρών θέλουμε πρώτα να τραβήξουμε. Εκείνοι είχαν πάντα την εξουσία. Σ' εκείνων το χέρι βρίσκεται η ευκαιρία αλλαγής...»
Οσο η κάμερα της Γκριν στέκεται απέναντι (και δίπλα) στα κορίτσια μία ελαφριά σκιά σκεπάζει όσα ακούς και βλέπεις. Ταυτόχρονο footage από τις διαδηλώσεις σε όλο τον κόσμο βέβαια δεν μπορεί να αρνηθεί το αναμφίβολο θάρρος, το τσαγανό και το κουράγιο τους: έχουν τα youtube βίντεο και τους μώλωπες που το αποδεικνύουν. Εχουν ώρες, μέρες που έχουν περάσει στα κρατητήρια. Εχουν μαρτυρίες που κυβερνητικοί πράκτορες τις έχουν απαγάγει, οδηγήσει σε ερημικές τοποθεσίες και περιλούσει με πετρέλαιο σε μία κίνηση μαφιόζικου εκφοβισμού.
Ομως κάτι δεν πάει καλά. Υπάρχει μια πόζα, μία ανάγκη της «εικόνας», ένα καμάρι για αυτή την πρώτου επιπέδου δημοσιότητα. Είναι λίγο αφελείς; Είναι λίγο νάρκισσοι; Εχουν επίγνωση του τι κάνουν; Πιστεύουν αυτά που πρεσβεύουν; «Τώρα θα σας κάνω την Beyonce» βαυκαλίζεται η μία μπροστά στο φακό, ενώ άλλη μας δείχνει καμαρωτά το fan base της στο facebook. Tαυτόχρονα μία τρίτη (καστανή!) κοπέλα ομολογεί ότι ενώ ήταν από τα ιδρυτικά μέλη, εκδιώχθηκε από την FEMEN γιατί αρνήθηκε να διαδηλώσει γυμνή. Και μία τέταρτη, μία μεγαλόσωμη γυναίκα μας αφηγείται τη δική της ιστορία: πώς η FEMEN τη χρησιμοποίησε γυμνή στους δρόμους ως «σεξο-βόμβα», σ' ένα θολό τοπίο μεταξύ διαμαρτυρίας και γελοιοποίησης. «Δεν ξέρω αν υπάρχει χώρος για μένα στη FEMEN. Δίνουν μεγάλη σημασία στην εξωτερική ομορφιά...»
Οχι, κάτι δεν πάει καλά. Κι η μεγαλύτερη νίκη της Γκριν είναι ο τρόπος που κατάφερε να δημιουργήσει ένα κλίμα εμπιστοσύνης και οικειότητας για να οδηγηθούμε στο τι δεν πάει καλά. Στον Βίκτορ (Σβάτσκι) τον ιδρυτή πίσω από την FEMEN και τον άντρα που στρατολογεί, οργανώνει και διαθέτει τις κοπέλες σε στημένα δρώμενα - πολλές φορές και με πληρωμή. Ο Βίκτορ μιλά τελευταίος στο φακό της Γκριν - ένας 45άρης πολιτικός επιστήμονας που πυροδότησε, καπέλωσε και καθοδηγεί την φεμινιστική επανάσταση γιατί «οι γυναίκες δε θα μπορούσαν/τολμούσαν ποτέ να το κάνουν». Και το παραδέχεται. «Ναι, ίσως είμαι το πατριαρχικό παράδειγμα της πατριαρχικής κοινωνίας που αγωνιζόμαστε να αλλάξουμε. Αλλά κι ο Μαρξ, αστός ήταν. Κι ο Λένιν. Κι εγώ όταν κοιτάω τα κορίτσια, ναι, το σεξ σκέφτομαι. Θα ήμουν ψεύτης αν δεν το παραδεχόμουν...»
Η επιτυχία της Γκριν είναι ότι κλείνει το ντοκιμαντέρ γρήγορα μετά από αυτό (είναι μόλις 74 λεπτά). Χρησιμοποιεί ένα ανοιχτό τέλος, ίσως λίγο παραπάνω ρομαντικό και αφελές, όμως αυτό δεν είναι το θέμα μας. Το θέμα μας είναι όσα ειπώθηκαν κι ακόμα περισσότερο όσα έμειναν ανείπωτα. Γιατί ακόμα κι αν η πιθανότητα μίας ουσιαστικής ισότητας των δύο φύλων στον 21ο αιώνα παραμένει κάτι τόσο σύνθετο, πολύπλοκο και αρχέγονο, ώστε να μην υπάρχουν ξεκάθαρες απαντήσεις, έχουμε χρέος τουλάχιστον να κάνουμε τις σωστές ερωτήσεις.
.
