Το κινηματογραφικό αφιέρωμα που επιμελήθηκε ο σκηνοθέτης Αγγελός Φραντζής («Μέσα στο Δάσος»), απόλυτα ενταγμένο μέσα στο κεντρικό θέμα του 14ου Διεθνούς Φεστιβάλ Κόμικς της Αθήνας (2-11 Νοεμβρίου) που είναι η «Αντοχή Υλικών», αποτελεί στην πραγματικότητα την πρώτη σοβαρή προσπάθεια συνδιαλλαγής του νέου ελληνικού σινεμά με τον προκάτοχό του, τον Νέο Ελληνικό Κινηματογράφου της δεκαετίας του 70'.
Σε μια ευφάνταστη, αναπάντεχη αλλά τελικά τόσο ταιριαστή αντιστοίχιση, ο Αγγελος Φραντζής ενώνει σε ζευγάρια μια ελληνική ταινία του τότε και μια του σήμερα δίνοντας τους τίτλους από όρους της δομικής, εξετάζοντας τα υλικά από τα οποία είναι φτιαγμένες και την αντοχή που έχουν μέσα στο χρόνο αλλά και όσα τελικά μοιάζουν να τις χωρίζουν αλλά και να τις ενώνουν.
Και τελικά φτιάχνει ένα από τα ωραιότερα προγράμματα που είδαμε πρόσφατα με 10 ελληνικές ταινίες, που η κάθε μια από αυτές έχει παίξει το δικό της καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση της ελληνικής κινηματογραφίας, από σπουδαίους δημιουργούς και θεματικές που παραμένουν - ειδικά σήμερα περισσότερο από ποτέ - όχι μόνο επίκαιρες, αλλά και αναγκαίες.
Ακολουθεί αναλυτικά το πρόγραμμα των προβολών (με τη συνοδεία των εξαιρετικών κειμένων του Αγγελου Φραντζή που τις συνοδεύουν):
Στρέψη - Στροφή, περιστροφή. / Μορφή καταπόνησης ενός στερεού σώματος, που οφείλεται στη δράση δύο αντίθετων ζευγών δυνάμεων, οι οποίες αναπτύσσονται σε παράλληλα επίπεδα
Ιωάννης ο Βίαιος
Ιωάννης ο Βίαιος της Τώνιας Μαρκετάκη - 1973 (Παρασκευή 2/11) / Κινέττα του Γιώργου Λάνθιμου (Σάββατο 3/11)
Ποιες είναι αυτές οι αντίθετες δυνάμεις που καταπονούν τα υλικά (τα πρόσωπα των ταινιών) και δοκιμάζουν τα όρια της αντοχής τους; Η περιστροφή στην οποία υπόκεινται έχει να κάνει με δυνάμεις εσωτερικές και εξωτερικές. Στην περίπτωση του Ιωάννη, έχουμε να κάνουμε με μια εμφανή σύγκρουση. Με αφορμή ένα ανεξιχνίαστο έγκλημα η κοινωνία ζητά έναν ένοχο, και κάποιος μέσα από μια εσωτερική πίεση παίρνει οικειοθελώς τη θέση του θύματος. Στην Κινέττα τα πράγματα είναι λίγο διαφορετικά. Η κοινωνία δεν υπάρχει πουθενά. Το τουριστικό θέρετρο είναι ανενεργό. Τα βασικά πρόσωπα επαναλαμβάνουν και αυτά την ίδια τελετουργία της αναπαράστασης των ανεξιχνίαστων εγκλημάτων προσπαθώντας να τελειοποιήσουν τους ρόλους τους. Αυτούς του θύματος και του θύτη. Οι ρόλοι όμως μοιάζουν όλο και λιγότερο καθορισμένοι. Μέσα από συνεχείς αναπαραστάσεις και επαναλήψεις, και οι δυο ταινίες προσπαθούν να συλλάβουν τον ένοχο που είναι απών. Και στις δυο όμως περιπτώσεις, η πραγματική αναζήτηση δεν έχει να κάνει με τους φόνους αλλά με την ταυτότητα. Με την απελπισμένη ανάγκη να χωρέσουν σε ένα ρόλο που θα ήθελαν να είναι δικός τους. Η κοινωνία δέχεται μόνο όσους έχουν μια καθορισμένη ταυτότητα. Και η ρευστότητα του ανεξιχνίαστου δίνει την ελπίδα στον Ιωάννη τον βίαιο και τα πρόσωπα της Κινέττας ότι μπορούν να αποκτήσουν μια στέρεη ταυτότητα. Ακόμη και δανεική.
Σύνθλιψη - Η ενέργεια του συνθλίβω. / Πολτοποίηση ή διάλυση με την άσκηση πίεσης. / Ψυχική εξουθένωση
Παραγγελιά
Παραγγελιά του Παύλου Τάσιου - 1980 (Κυριακή 4/11) / Η Ψυχή στο Στόμα του Γιάννη Οικονομίδη - 2006 (Δευτέρα 5/11)
Και σ’ αυτό το δίπολο των δυο ταινιών, η δοκιμασία της αντοχής των υλικών οδηγεί στο έγκλημα. Η βία μοιάζει η μοναδική αποφορτιστική διέξοδος. Μοιάζει το θέμα των ταινιών να είναι ο τρόπος με τον οποίο τα πρόσωπα σταδιακά συνθλίβονται. Ο τρόπος με τον οποίο συσσωρεύεται και αντανακλάται η βία. Οι δυο χαρακτήρες έχουν ουσιαστικές διαφορές. Ο Κοεμτζής στην Παραγγελιά είναι σε μια συνεχόμενη έκρυθμη κατάσταση, ενώ ο Τάκης της Ψυχής απορροφά τις εντάσεις χωρίς να εκδηλώνεται και να οργίζεται. Ο Τάσιος διαλέγει το δρόμο του ρεαλισμού για να αποτυπώσει το λούμπεν περιβάλλον του Κοεμτζή. Τα σπίτια, οι παρέες, τα σκυλάδικα, έχουν όλα τη δύναμη και την αλήθεια ενός σινεμά που συγγενεύει με αυτό του Δαμιανού. Η κάμερα συναντά την εξωστρέφεια των ηρώων και κινείται σωματικά μαζί τους. Αντίθετα, ο Οικονομίδης υφαίνει ένα γεωμετρικό ιστό μιας φόρμας που ξεφεύγει από το ρεαλισμό του σπιρτόκουτου για να συναντήσει μια αυστηρή θεατρική φόρμα που επιτρέπει στις εντάσεις να είναι εκεί αλλά να είναι ακίνητες. Οι ήρωες βράζουν αλλά παραμένουν τις περισσότερες φορές ακίνητοι. Η βία είναι κατ’ αρχήν λεκτική. Ο κινηματογράφος είναι κι αυτός ακίνητος. Στατικός. Αυτές οι διαφορές της φόρμας μοιάζουν να ακολουθούν τη διαφορετική ιδιοσυγκρασία των ηρώων, όμως παρά τις διαφορές, η μοίρα τους μοιάζει να είναι κοινή. Η σύνθλιψη απορρέει από τη συσσώρευση της βίας. Και η βία δεν μπορεί παρά να απαντηθεί με βία.
Πίεση - Το άθροισμα των δυνάμεων που επενεργούν κάθετα στην επιφάνεια κάποιου σώματος. / Η άσκηση, η εφαρμογή μιας δύναμης επάνω σε μια επιφάνεια, σε ένα αντικείμενο. / Ο εξαναγκασμός κάποιου να κάνει ή να δεχτεί κάτι. / Ενέργεια που φέρνει κάποιον σε δύσκολη θέση, που δημιουργεί δυσχέρειες, στενοχώρια, άγχος κτλ.
Μελόδραμα;
L του Μπάμπη Μακρίδη - 2012 (Τρίτη 6/11) / Μελόδραμα; του Νίκου Παναγιωτόπουλου - 1980 (Τετάρτη 7/11)
Υπάρχουν δύο βασικά συμβάντα στη ζωή των ηρώων των δύο ταινιών που προκαλούν την πίεση. Στην περίπτωση του Βογιατζή στο Μελόδραμα; είναι η επιστροφή σε μια αφιλόξενη και άγνωστη πατρίδα λόγω της ασθένειας της μητέρας του. Στην περίπτωση του Σερβετάλη είναι η ανακάλυψη μιας νέας πατρίδας (ο κόσμος των μοτοσικλετιστών) λόγω της απώλειας εργασίας (στον κόσμο των αυτοκινήτων). Και οι δυο ήρωες προσπαθούν να προσαρμοστούν σε μια νέα ζωή. Προσπαθούν να μάθουν εξ αρχής ένα νέο κώδικα λειτουργίας και συμπεριφοράς. Και οι δυο αναρωτιούνται πάνω στην ταυτότητά τους. Υπάρχει κάτι κοινό στον τρόπο που ασκείται η πίεση στις δυο ταινίες. Γίνεται με τρόπο ύπουλο και διαβρωτικό. Ο Παναγιωτόπουλος και ο Μακρίδης παίρνουν απόσταση από όσα συμβαίνουν. Μια απόσταση που τους επιτρέπει να κοιτάξουν από μακριά όχι με ψυχρότητα, αλλά με ειρωνεία και με τρυφερότητα. Ένα θλιμμένο χιούμορ ποτίζει διαρκώς την κινηματογράφηση. Και οι δυο αφήνουν τη διάρκεια και τους χώρους να μιλήσουν, να επιβληθούν στα πρόσωπα. Στέκονται απέναντι χωρίς ποτέ να κρύβονται. Ούτε η κάμερα ούτε οι ηθοποιοί προσποιούνται την αληθοφάνεια. Το σινεμά είναι εκεί πάντα παρόν και κοιτάει. Καμιά προσπάθεια ρεαλισμού. Είμαστε μέσα σε μια κινηματογραφική ταινία. Ένα κλειστό κύκλωμα. Ο κινηματογράφος δεν είναι ένα ανοιχτό παράθυρο στον κόσμο και η πίεση είναι όπως πάντα υπαρξιακή. Ο θάνατος στοιχειώνει από το πρώτο πλάνο και τις δυο ταινίες και ο κινηματογράφος κάνει την δουλειά που ξέρει καλύτερα απ’ όλους να κάνει. Να φιλμάρει την πορεία μας προς αυτόν.
Παραμόρφωση / Αλλοίωση του σχήματος και του μεγέθους των στερεών σωμάτων από την επίδραση δυνάμεων. / Η αλλαγή, η μεταβολή προς το χειρότερο της μορφής, της όψης, του σχήματος κάποιου. / Διαστρέβλωση, παραποίηση. / Αλλοίωση της εικόνας λόγω εκτροπής φακού ή κατόπτρου.
Ευρυδίκη ΒΑ 2037
Ευρυδίκη ΒΑ 2037 του Νίκου Νικολαΐδη - 1975 (Πέμπτη 8/11) / Ιστορία 52 του Αλέξη Αλεξίου - 2008 (Παρασκευή 9/11)
Δυο ταινίες που έχουν έναν αριθμό στον τίτλο τους. Σαν να υπάρχει μια διάθεση κατάταξης ή αρχειοθέτησης. Στην περίπτωση του Νικολαΐδη, είναι η ίδια η ηρωίδα που είναι αρχειοθετημένη. Στον Αλεξίου είναι ο αριθμός μιας ανάμνησης, μιας ιστορίας που πρέπει να επανέλθει στην μνήμη. Και στις δυο περιπτώσεις, ο αριθμός υποδηλώνει ότι οι περιπτώσεις είναι μέρος ενός μεγαλύτερου σύμπαντος. Ενός κόσμου που όμως ποτέ δεν βλέπουμε ολόκληρο. Ένα μικρό αρχείο σε μια μεγάλη βιβλιοθήκη. Και οι δυο ταινίες διαδραματίζονται ουσιαστικά στο εσωτερικό ενός σπιτιού. Ο εγκλεισμός (νοητικός ή φυσικός) είναι το θέμα τους. Κάθε γωνία του σπιτιού αντανακλά σαν κάτοπτρο τη διασάλευση της λογικής. Το σπίτι, που όπως μας έχει διδάξει ο μάγος του Οζ είναι το καταφύγιο και η ασφάλεια του νοητού, εδώ ποτίζεται από την ασφυξία του παραλόγου. Τα σπίτια μοιάζουν με δυσλειτουργικούς εγκεφάλους που μέσα τους τα παράξενα ζευγάρια, η Ευρυδίκη και ο Ορφέας, ο Ιάσονας και η Πηνελόπη (άλλη μια σύμπτωση στη χρήση μυθολογικών ονομάτων για τους ήρωες), προσπαθούν να βρουν τα όρια της πραγματικότητας και την έξοδο διαφυγής. Μόνο που η πραγματικότητα δεν έχει όρια, είναι ένα σώμα που αλλοιώνεται, διαστρεβλώνεται και παραποιείται. Η παραμόρφωσή της είναι τόσο έντονη που έχει μετατρέψει την έξοδο διαφυγής σε είσοδο κινδύνου. Η πόρτα της Ευρυδίκης εισχωρεί στο σπίτι του Ιάσονα. Αυτοί οι δυο θα μπορούσαν να είναι ζευγάρι.
Θραύση - Η ενέργεια ή το αποτέλεσμα του θραύω. / κάνω ~: α. για κπ. ή για κτ. που είναι πολύ αποτελεσματικός, που γνωρίζει μεγάλη επιτυχία. β. για κτ. βλαβερό που έχει πολύ μεγάλη εξάπλωση. / επίσης, καταστροφή, σπάσιμο
Μανία του Γιώργου Πανουσόπουλου - 1985 (Σάββατο 10/11) / Στρέλλα του Πάνου Χ. Κούτρα - 2009 (Κυριακή 11/11)
Παράξενος ο ορισμός της θραύσης. Ταυτόχρονα καταστροφή και επιτυχία. Ακριβώς όπως αυτό που συμβαίνει στα δυο αυτά πορτρέτα γυναικών που ξεπερνούν τα όρια. Δυο γυναίκες που θρυμματίζονται και κάνουν θραύση ταυτόχρονα. Η πρώτη, η Αλεξάνδρα της Μανίας, είναι ο ορισμός της κανονικότητας. Όλα στη ζωή της είναι σε τάξη. Μέχρι τη στιγμή που θα έρθει σε επαφή με έναν άλλο εαυτό της που η φύση προκαλεί. Εκεί θα σπάσει όχι για να καταστραφεί αλλά για να αναδυθεί αυτό που πάντα υπήρχε μέσα της. Αντίστοιχα, η Στρέλλα θα προκαλέσει τους θεούς με την πράξη της. Θα γίνει χίλια κομμάτια για έναν έρωτα που ξεπερνάει κάθε όριο. Και οι δυο ταινίες κάνουν αναφορές στην αρχαιότητα, είτε σαν μια αναφορά στην ύβρη και στις τραγικές (η Σοφοκλής, η Ευριπίδης και η Αισχύλος όπως λέει η Μπέτυ) στη Στρέλλα, είτε μέσα από την άμεση αναφορά στον θεό Πάνα, στην περίπτωση της Μανίας. Γιατί και οι δυο ταινίες αγγίζουν θέματα αρχέτυπα. Καταλύτης για το πέρασμα αυτού του ορίου και στις δυο ταινίες είναι ο αντίθετος πόλος, ένας άντρας. Ένας καταλύτης που όμως θα παρασυρθεί και αυτός στη θραύση των δυο ηρωίδων, μιας και οι δυο ταινίες πάλλονται από τον έκρυθμο ψυχισμό τους. Το σπάσιμο των ορίων και στις δυο περιπτώσεις έχει αισιόδοξη κατάληξη. Μια κατάληξη που μοιάζει με την αναζήτηση μιας ουτοπίας. Πραγματικές ή φανταστικές, αυτές οι ουτοπίες δεν μπορεί παρά να είναι ο μοναδικός στόχος.
Κάθε προβολή αρχίζει στις 21.00. Θα προλογίζεται και θα ακολουθεί συζήτηση με το κοινό. Το 14ο Διεθνές Φεστιβάλ Κόμικς, το γνωστό Φεστιβάλ της Βαβέλ, θα πραγματοποιηθεί από τις 2 έως τις 11 Νοεμβρίου. Χώρος δράσης του θα είναι η Διπλάρειος Σχολή η οποία βρίσκεται στη πλατεία Θεάτρου πίσω από την Βαρβάκειο αγορά. Περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να βρείτε στο επίσημο site του Φεστιβάλ.
