Ο Βέλγος σκηνοθέτης Ντόμιεν Χάουγκε είναι ήδη διάσημος, ως δημιουργός μουσικών βίντεο και διαφημιστικών - αυτό εδώ, ωστόσο, είναι το ντεμπούτο του στη μεγάλου μήκους ταινία. Το «Σπίθα στη Θάλασσα» («Zeevonk/Sea Sparkle») έκανε την πρεμιέρα του και βραβεύτηκε στο τμήμα Generation της Berlinale, αφιερωμένο σε ταινίες για παιδιά και νέους, προβλήθηκε στο τελευταίο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης κι έρχεται τώρα στις ελληνικές αίθουσες για να συγκινήσει μικρούς και μεγάλους, από την Πέμπτη, 18 Απριλίου, από τη Feelgood.
Η ταινία παρακολουθεί την έφηβη Λένα, καθώς προσπαθεί να συμβιβαστεί με το αίσθημα μιας μεγάλης απώλειας. Ενας ψαράς σκοτώνεται, υπό αδιευκρίνιστες συνθήκες, σε ναυάγιο στη Βόρεια Θάλασσα κι ο κόσμος σιωπηλά τον κατηγορεί ως υπαίτιο καθώς στη βάρκα επέβαιναν και άλλα δύο άτομα. Η Λένα, η κόρη του που τον υπεραγαπούσε, θεωρεί πως το ναυάγιο δεν μπορεί να ήταν ατύχημα, αλλά κανείς δεν την πιστεύει, ούτε καν η κολλητή της. Εκείνη, όμως, πιστεύει πως ο πατέρας της δεν ευθύνεται και πως υπάρχει ένα τεράστιο, άγνωστο πλάσμα στη θάλασσα, τη σκιά του οποίου μόνο εκείνη έχει δει. Η Λένα είναι αποφασισμένη πως αυτό το υποβρύχιο τέρας ευθύνεται για όλα.
Στην επίσκεψή του στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης, ο Ντόμιεν Χάουγκε μίλησε στο Flix για την πρόκληση μιας δύσκολης πρώτης ταινίας, αλλά και για το πώς προχωράμε όταν χάσουμε τους ανθρώπους που σήμαιναν για 'μας τα πάντα, ειδικά όταν είμαστε μικροί, οργισμένοι κι ευάλωτοι. Διαβάστε όσα μας είπε παρακάτω.
Πώς προέκυψε, μετά από μουσικά βίντεο και μικρού μήκους ταινίες, να θελήσετε να κάνετε μια μεγάλου μήκους ταινία, για νέους, για εφήβους, μ' ένα τόσο σοβαρό κι ευαίσθητο θέμα όσο η απώλεια των γονιών;
Το να κάνω μια ταινία ήταν το μεγαλύτερό μου όνειρο. Εχασα τον πατέρα μου πριν από 20 χρόνια κι εκείνο το αίσθημα της απώλειας, όπως εγώ το βίωσα, δεν μπόρεσα ποτέ να το συναντήσω στο σινεμά. Μόνος, θυμωμένος, χαομένος, δεν καταλάβαινα κανέναν γύρω μου που πενθούσε για τον ίδιο άνθρωπο, αλλά με διαφορετικό τρόπο. Ημουν χαμένος μέσα σε μια απορία, μια δυσπιστία. Ημουν 15 χρόνων και στράφηκα στο σινεμά για απαντήσεις, σε ταινίες μεγαλίστικες, όχι παιδικές: σε ταινίες που απλώς δεν έχουν happy ending, ή όπου κάποιος πεθαίνει κι η ταινία ξεκινά δυο μήνες αργότερα. Πού βρίσκονται αυτές οι επτά μέρες μετά το θάνατο, αυτό το άγνωστο τοπίο; Θέλησα να εξερευνήσω πώς διατυπώνεται αυτό στο σινεμά.
Οταν ξεκίνησα να δουλεύω, ασκήθηκα και στις μικρού μήκους στο πώς να φτιάξεις μια ειλικρινή ταινία για τη θλίψη. Εκανα πολλά διαφημιστικά, πολλά μουσικά βίντεο, ώσπου να βρω την αισθητική μου, ήταν μια σημαντική πρόκληση. Μου το είπε κι ο παραγωγός μου, ο Ντρις Φλίπο, από την αρχή: «Κάνεις μια προσωπική ταινία μ’ ένα 12χρονο παιδί, θα είναι δύσκολο» κι έτσι έπρεπε να είμαι σίγουρος για την επιλογή μου. Αλλά πιστεύω ότι λειτούργησε, το βλέπω και στο κοινό που συνδέεται με την ηρωίδα και την ιστορία της. Γι’ αυτό και πρέπει πάντα να παίρνεις το κοινό στα σοβαρά. Μας κάνουν πραγματικά ώριμες ερωτήσεις, αναγνωρίζουν την αλληγορία του απειλητικού τέρατος που κρύβεται στο νερό, είναι πανέξυπνοι και τους αξίζει το καλύτερο.
Οπότε ως πρώτη ταινία επέλεξες όχι κάτι απλό, βολικό, εύκολο στην προσέγγιση, αλλά μια ταινία με υποβρύχιες σκηνές, παραγωγικές προκλήσεις και μια έφηβη για πρωταγωνίστρια. Πώς ήταν η εμπειρία;
Για μένα το πιο σημαντικό ήταν να ξέρει ο κόσμος από πού προέρχεται η ιστορία. Γνώρισα τον Ντρις σ’ ένα φεστιβάλ στο Αμστερνταμ, σκέφτηκα, εντάξει, αυτός ο τύπος έχει κάνει πάνω από 50 ταινίες, πώς θα τον πείσω να κάνει μια ταινία στη θάλασσα, με παιδιά και τέρατα και βάρκες; Αλλά κατάλαβε ότι πρόκειται για κάτι σημαντικό, κάτι που χρειάζεται να ειπωθεί. Το πιο δύσκολο ήταν να βρούμε ποια θα παίξει τη Λένα, παίζει σε κάθε σκηνή, ξεκινά ως χαρούμενο παιδί, σταδιακά την πνίγει ο θυμός, κλαίει και φωνάζει, μεγάλος ρόλος για ένα μικρό παιδί. Κι αν η ηθοποιός δεν ήταν αρκετά καλή, η ταινία δεν θα τα κατάφερνε ποτέ.
Ξεκινήσαμε το κάστινγκ έξι μήνες πριν την αρχή των γυρισμάτων για να έχουμε χρόνο για προετοιμασία, να συνδεθούμε με τους ηθοποιούς, να βρούμε μαζί την ιστορία και να την καταλάβουμε, ακόμα και να προσθέσουμε πράγματα στο σενάριο. Εξι μήνες αργότερα ήμασταν έτοιμοι να κάνουμε το γύρισμα, παρότι η χρηματοδότηση δεν ήταν ολοκληρωμένη. Λέω, μπορώ να περιμένω ένα χρόνο ακόμα για να τακτοποιηθούν όλα, ή, μας λείπει ένα 10% των χρημάτων, θα το ρισκάρω γιατί ποτέ δεν θα βρούμε ένα τέτοιο κορίτσι ξανά. Και σ’ ένα χρόνο θα έχει μεγαλώσει. Πρέπει να το κάνουμε τώρα. Τη στιγμή που έχει ένα σκηνοθέτη που ξέρει τι θέλει να πει, έχει ένα γερό σενάριο, οι λύσεις θα βρεθούν, η ταινία πρέπει να γίνει.
Αλλάξαμε 15 locations σε 32 ημέρες γυρίσματος, οπότε η πρόκληση ήταν όντως μεγάλη, αλλά είχαμε έμπειρο συνεργείο και διευθυντή φωτογραφίας, βασίστηκα πάνω τους. Δεν χρησιμοποιήσαμε καθόλου ντεκουπάζ, πήγαμε εκεί και πέσαμε με τα μούτρα. Είχαμε μεγάλη εμπιστοσύνη μεταξύ μας, πολεμήσαμε για την ταινία αλλά μείναμε και μέσα στα όρια των δυνατοτήτων μας. Αυτό, πραγματικά, το κάναμε σκόπιμα, συζητώντας τα πάντα νωρίς και βρίσκοντας τις οικονομικότερες λύσεις. Πέρασα αλήθεια ωραία στο γύρισμα, ξυπνούσα χαρούμενος κάθε πρωί και πήγαινα στο σετ. Ελεγα, τι θα γυρίσουμε σήμερα; Αυτό. Πώς θα το κάνουμε; Ας το ανακαλύψουμε παρέα!
Το πιο δύσκολο ήταν να βρούμε ποια θα παίξει τη Λένα, παίζει σε κάθε σκηνή, ξεκινά ως χαρούμενο παιδί, σταδιακά την πνίγει ο θυμός, κλαίει και φωνάζει, μεγάλος ρόλος για ένα μικρό παιδί. Κι αν η ηθοποιός δεν ήταν αρκετά καλή, η ταινία δεν θα τα κατάφερνε ποτέ.»
Πώς προετοιμάσατε τη Σάαρ Ρογκίερς, την υπέροχη ηθοποιό που υποδύεται τη Λένα, για μια τέτοια γκάμα συναισθημάτων που δείχνει στην ταινία;
Θα σας πω την ωραιότερη στιγμή… Η Λένα ήταν 11 όταν κάναμε το γύρισμα και ο Σβέρε, που υποδύεται το φίλο της τον Βίνσεντ, ήταν 14. Μια μέρα χρειαζόμασταν ήλιο και δεν φαινόταν πουθενά, οπότε αναγκαστήκαμε να περιμένουμε. Τα δυο παιδιά ήξεραν τόσο καλά τους ήρωες που άρχισαν να αυτοσχεδιάζουν, άρχισαν να πετούν πέτρες στο νερό κι αυτό έγινε κομμάτι της ταινίας. Νέοι άνθρωποι, που δεν είχαν ξαναπαίξει ποτέ, ήταν τόσο άνετοι και χαλαροί με τους ρόλους τους.
Το καλό είναι πως η μητέρα της Σάαρ είναι ψυχίατρος, ο πατέρας της επίσης είναι πάρα πολύ υποστηρικτικός. Δεν πιέζουν το παιδί τους με κανέναν τρόπο, μόνο τη στηρίζουν κι αυτό είναι το σημαντικό: όταν κάνεις κάστινγκ σε παιδιά, κάνεις και στους γονείς τους. Η Σάαρ δεν είχε βιώσει ποτέ απώλεια, δεν ήξερε πώς να νιώσει αλλά συζητούσαμε γενικώς για τη ζωή, δεν κάναμε πρόβα τις συγκεκριμένες σκηνές, μιλούσαμε για εκείνη, ώστε να νιώσει ότι είναι μέρος της διαδικασίας, όχι απλώς κάποια που πρέπει να υποδυθεί κάτι στην οθόνη. Και δεν της συμπεριφέρθηκα ποτέ σαν σε παιδί, της έλεγα, είσαι ηθοποιός, έχεις το σενάριο, ας το συζητήσουμε. Κι έκανε αρκετές αλλαγές, ανάλογα με το πώς βίωνε τα δικά της συναισθήματα. Εμαθε πάρα πολλά πράγματα σε μόλις έξι μήνες κι ήμουν συνέχεια μαζί της και την ακολουθούσα. Οταν είδε την ταινία, το πρώτο πράγμα που μου είπε ήταν, «δείχνω τόσο μικρή!»
Ναι, έχει πολύ ταλέντο, αλλά έδειξε και τέτοια εργατικότητα, δέσμευση. Ο πατέρας της μου έστειλε μια φωτογραφία, είχε αποκοιμηθεί πάνω στο ημερολόγιο της ταινίας που έφτιαξε μόνη της κι έγραφε, «μετά από αυτό θα κάνω…», ήδη σκεφτόταν το επόμενο βήμα της.
Ολοι δημιουργούμε τα δικά μας «τέρατα» για ν' αντιμετωπίσουμε συναισθηματικές δυσκολίες, τι είναι εκείνο στο οποίο στηρίζεστε εσείς για να νιώσετε καλύτερα στις δύσκολες στιγμές;
Κάναμε αυτή την ταινία και τώρα κάποιοι θεωρούν ότι είμαστε εξπέρ στη θλίψη. Εχασα κάποιον πριν λίγες βδομάδες μόνο και έμεινα πάλι έκπληκτος. Το μόνο που κάνω είναι να μιλάω απ’ ευθείας στους ανθρώπους, όχι απλώς να λέω συλλυπητήρια και να κάνω το διάσημο πατ-πατ στη ράχη. Για μένα, χάρη σ’ αυτή την ταινία και στο κοινό, αν έρθει σ’ ένα φεστιβάλ κάποιος και μοιραστεί μαζί μου μια ιστορία απώλειας, νιώθω χαρά. Οτι μοιραστήκαμε κάτι, σου έδωσα κάτι δικό μου κι εσύ κάτι δικό σου. Δεν πίστευα ποτέ ότι θα το καταφέρω αυτό με μια ταινία, το θεωρώ πολύτιμο.
Εδειξα την ταινία στη μητέρα μου – θα παιζόταν στο Βερολίνο αλλά, λέω, μην τη βάλω εκεί, πρώτη φορά στην Μπερλινάλε, να δει και την ταινία πρώτη φορά, θα έχουμε δράματα. Οπότε με την αδελφή μου την κάλεσα σπίτι μου, τη βάλαμε στον καναπέ, δίπλα της λίγα χαρτομάντηλα, ένα ποτό. Την είδε και μου είπε, καλή είναι, έχει πλάκα. Η ταινία μάς προσέφερε ένα νέο δεσμό ως οικογένεια, τώρα μπορούμε να μιλάμε γι’ αυτή την απώλεια, παρότι εγώ μιλάω για τον πατέρα μου κι η μαμά μου για τον άντρα της.
