Το περασμένο Σάββατο προβλήθηκε στο BBC το τελευταίο επεισόδιο «Doctor Who» για τους επόμενους μήνες, ολοκληρώνοντας εν μέρει μια επική ιστορία που ξεκίνησε τον Απρίλιο του 2010, όταν ο Σκοτσέζος σεναριογράφος Στίβεν Μόφατ ανέλαβε κι επισήμως το τιμόνι της ιστορικής Αγγλικής σειράς. Η αντίδραση κοινού και κριτικής έδειξε προς έναν ακόμα θρίαμβο για τον Μόφατ, που όπως ακριβώς και ο «Doctor Who», κλείνει κι αυτός φέτος 50 χρόνια ζωής.
Από αυτά, σχεδόν τα μισά έχουν τεθεί στην υπηρεσία της Αγγλικής τηλεόρασης, η οποία σημειωτέον λειτουργεί με διαφορετική λογική από την Αμερικάνικη, έχοντας ως αποτέλεσμα ο Μόφατ να έχει μιας θαυμαστά μεγάλη παραγωγή δουλειάς όλα αυτά τα χρόνια. Αυτό διότι συχνότερα από ό,τι όχι, ένας συγγραφέας αναλαμβάνει να γράψει εξ ολοκλήρου όλα τα σενάρια μιας σειράς (συνήθως λιγοστών επεισοδίων) αντί απλώς να οργανώνει μια ομάδα σεναριογράφων. Όχι πως δε συμβαίνει και το δεύτερο.
Μάλιστα, ο Μόφατ έχει βρεθεί και στις δύο θέσεις. Η δουλειά του ήταν πάντοτε σπουδαία, είτε έγραφε μια κωμωδία σχέσεων, είτε μια παιδική σειρά Σημαντικών Ζητημάτων, είτε ανανέωνε τη μυθολογία κλασικών λογοτεχνικών ηρώων, είτε φανταζόταν αχανείς κόσμους τρόμου και φαντασίας στο (χωροχρονικό) άπειρο κι ακόμα παραπέρα. Πάντα ξυπνούσε τη φαντασία και το παιχνίδι ακόμα και μέσα στα πιο αποστειρωμένα όρια, δημιουργώντας τα πιο αξέχαστα τέρατα και προκαλώντας τον εαυτό του και τον θεατή να δει λίγο παραπέρα. Πάντα.
Όλα ξεκίνησαν όταν ο (λυκειάρχης) πατέρας του είχε την ιδέα για μια νεανική σειρά, την οποία και πούλησε στο ITV με μόνο όρο το σενάριο να γράψει ο γιος του. Κάπως έτσι ο 27χρονος τότε Στίβεν, παρέδωσε στους μελλοντικούς παραγωγούς του το σενάριο για τον πιλότο του «Press Gang», για το οποίο η παραγωγός Σάντρα Χέιστι είχε πει πως είναι το καλύτερο πρώτο σενάριο που είχε διαβάσει ποτέ της.
Στη διάρκεια της καριέρας που θα ξεκινούσε με αυτό το σενάριο, ο Στίβεν Μόφατ θα έφτανε να αναλάβει τη σειρά που μεγάλωσε παρακολουθώντας φανατικά (το «Doctor Who»), να κερδίσει ένα σωρό βραβεία, να δει μεγάλες επιτυχίες να μετατρέπονται σε άσχημες αποτυχίες (η μεταφορά του «Coupling» στην Αμερική, υπό την επίβλεψη του ίδιου), έναν γάμο να διαλύεται ενώ μόλις ξεκινούσε την καριέρα του αλλά έναν άλλον να γεννιέται ξεπηδώντας από αυτήν (γνώρισε και παντρεύτηκε την παραγωγό του, Σου Βέρτιου, μια σχέση που αποτέλεσε και την έμπνευση για το «Coupling»), μια εκκολαπτόμενη καριέρα στο σινεμά που παράτησε για τα μάτια ενός εξωγήινου που ταξιδεύει στο διάστημα μέσα σε ένα μπλε κουτί, αλλά πάνω απ’όλα την σημερινή αναγνώριση πως πρόκειται για τον ξεχωριστό γραφιά της Αγγλικής τηλεόρασης.
Ας ρίξουμε μια ματιά στη θαυμαστή καριέρα του, μέσα από τις σημαντικότερες δουλειές του - και διαλέγοντας ένα αντιπροσωπευτικό δείγμα για κάθε μια από αυτές.
«Press Gang» (1989-1993)
Επί της ουσίας παιδική σειρά που διαδραματίζεται στο newsroom μιας σχολικής εφημερίδας, όμως ξεχωρίζει για το πόσο ώριμα προσεγγίζει τα θέματά της. Τα πιτσιρίκια αποκτούν κριτική ματιά για τον κόσμο γύρω τους μέσα από ρεπορτάζ για το επόμενο φύλλο, δίνοντας την ευκαιρία στον Μόφατ να γράφει διαδοχικά Very Special Episodes (το είδος των επεισοδίων που υπάρχουν για να ενημερώσουν ή να μιλήσουν επί τούτου για κάποιο σημαντικό θέμα). Όμως μην περιμένεις τις κοινοτοπίες ή τις κούφιες ηθικολογίες που συναντά κανείς σε αντίστοιχες περιπτώσεις στην Αμερικάνικη τηλεόραση - το ύφος δεν είναι καθόλου πατροναριστικό, τα συμπεράσματα δεν έχουν ποτέ τη μορφή μονολιθικής ευκολίας, η ισορροπία αστείου, δραματικού και γλυκού δεν διαταράσσεται ποτέ, και ακόμα και το σημαντικότερο Ζήτημα παρουσιάζεται με τρόπο που να εξυπηρετεί την ανάπτυξη των χαρακτήρων. Τα τελευταία χρόνια υπάρχει μια διαρκής φημολογία για επανένωση του καστ σε νέα σεζόν (ή ταινία).
Δες: 2x07/08 «Something Terrible»
Σε αυτό το διπλό επεισόδιο αναδεικνύεται το θέμα της παιδικής κακοποίησης, δίχως κορώνες ή ευκολίες. Ένα νεαρό κορίτσι προσεγγίζει ένα από τα μέλη της εφημερίδας, αλλά καθώς φοβάται να του μιλήσει για αυτό που συμβαίνει στο σπίτι, του στέλνει απλώς φοβισμένα, αβέβαια σήματα ανάγκης. Εκείνος κάποια στιγμή ενώνει τις τελείες και αναζητά έναν τρόπο για να τη βοηθήσει, δίχως να της καταστρέψει τη ζωή στην πορεία, με αποτέλεσμα την ωρίμανση του (ή τη λύτρωση, αν δει κάποιος την πορεία του ως εκείνο το σημείο της σειράς) και, τελικά, ένα αξιέπαινα χαμηλών τόνων φινάλε που λέει πολλά και σημαντικά πράγματα με πολύ λίγες και αληθινές λέξεις.
Τα ατυχή ‘90s
Ο σκηνοθέτης Μπομπ Σπίαρς (βετεράνος της Αγγλικής τηλεόρασης από εποχές «Fawlty Towers», και βασικός σκηνοθέτης του «Press Gang») βοήθησε τον Μόφατ να προωθήσει κάποιες άλλες ιδέες του, κάποιες εκ των οποίων έγιναν όντως πραγματικότητα αλλά δίχως να έχουν διάρκεια ή κάποια ιδιαίτερη υστεροφημία. Έγραψε επεισόδια για κάποιες σειρές ανθολογίας, δημιούργησε το μάλλον αποτυχημένο “Chalk” (sitcom που διαδραματιζόταν και πάλι σε σχολικό περιβάλλον), έγραψε με αγάπη το spoof «Doctor Who and the Curse of Fatal Death» (ποιος να του έλεγε ότι 10 χρόνια μετά θα έγραφε βραβευμένα επεισόδια για τη σειρά που εδώ παρωδούσε). Αλλά μάλλον η σημαντικότερη δουλειά αυτής της περιόδου ήταν το υποτιμημένο «Joking Apart», μια δραμεντί βασισμένη στην αποσύνθεση του ίδιου του του γάμου. Η σειρά βρήκε λίγους αλλά παθιασμένους φαν - ένας από αυτούς αγόρασε μάλιστα τα δικαιώματα από το BBC και κυκλοφόρησε τη σειρά σε DVD ο ίδιος.
«Coupling» (2000-2004)
Στην πρώτη του πολύ μεγάλη επιτυχία, ο Μόφατ πήρε το γνώριμο φορμάτ του sitcom τύπου «Φιλαράκια» και το άλλαξε από την κορυφή ως τα νύχια. Τρία αγόρια, τρία κορίτσια, μια καφετέρια, μπόλικα διαμερίσματα, ερωτικές και φιλικές παρεξηγήσεις, μπλεξίματα στη δουλειά, ζωή στην πόλη, όλα μοιάζουν γνωστά. Αλλά η εκτέλεση είναι το κλειδί, καθώς το «Coupling» εισήγαγε μια μοναδική διάθεση για παιχνίδια με την ανάπτυξη των ιστοριών, δομώντας το κάθε ένα από αυτά τα σενάρια με τρόπο που κάθε πλοκή έχτιζε προς μια φανταστική λύση που αποτελούσε ταυτόχρονη κορύφωση όλων. Συχνά τα σενάρια χρησιμοποιούσαν ιδέες όπως την κατακερματισμένη αφήγηση, την εκτός σειράς παρουσίαση των γεγονότων, τον αφερέγγυο αφηγητή, την υποκειμενική επανάληψη των γεγονότων. Σε πρώτη ματιά όλα είναι γνώριμα, αλλά λίγα λεπτά μετά καταλαβαίνεις πως είναι κάτι που δεν έχεις δει ξανά. Τόσο η σεναριακή δομή, όσο και η διαρκής εισαγωγή παρεϊστικων εννοιών και εκφράσεων, είναι στοιχεία που το Αμερικάνικο sitcom έχει έκτοτε αφοιμοιώσει πλήρως, με εξέχον παράδειγμα τις πρώιμες σεζόν του «How I Met Your Mother».
Δες: 1x05 «The Girl with Two Breasts»
Ένα από τα πιο υποδειγματικά κωμικά σενάρια που έχουν γραφτεί ποτέ: Ο Τζεφ, ο αδέξιος και άβολος της παρέας, πλησιάζει μια πανέμορφη κοπέλα στο μπαρ, εκστομίζοντας ένα παραληρηματικότατο λογύδριο μέσα στην αμηχανία του. Όσα ακολουθούν είναι ένας τυφώνας παρεξηγήσεων, ανατροπών και διαφορετικών οπτικών πάνω στο ίδιο συμβάν, εκείνη δηλαδή τη συνάντηση. Την ίδια ώρα οι άλλοι δύο της παρέας σκέφονται τίτλους για πορνό. Πρώτον, συνεπές. Δεύτερον, περίμενε μόνο να δεις πώς θα συνδεθούν όλα μεταξύ τους.
«Doctor Who» (2005-2008)
Ως μια από τις κυρίαρχες μορφές της βρετανικής τηλεόρασης, και με την αγάπη του για την παλιά σειρά ευρύτατα γνωστή (συνεισέφερε μέχρι και διηγήματα σε ανθολογίες ιστοριών που εκδίδονταν ακόμα στα ‘90s), ο Μόφατ ήταν προφανής επιλογή για να συμμετάσχει στην ομάδα συγγραφέων της αναβίωσης του «Doctor Who» από τον Ράσελ Τ. Ντέιβις το 2005. Ο Ντέιβις έκανε κουμάντο και σχεδίαζε τις μεγάλες ιστορίες που απλώνονταν στην κάθε σεζόν για τα 4 πρώτα χρόνια της σειράς, όμως του Μόφατ ήταν τα μοναδικά σενάρια των οποίων δεν άλλαζε ούτε λέξη, κατά παραδοχή του ίδιου. Ο Μόφατ έγινε ο μοναδικός (πλην του ίδιου του Ντέιβις) που συνεισέφερε ιστορία σε κάθε μία εκ των πρώτων 4 σεζόν της σειράς και είδε τη φήμη του να μεγαλώνει καθώς χρόνο μετά το χρόνο στέριωνε στη συνείδηση του κοινού ως εκείνος που έγραφε τις πιο έξυπνες και πιο σκοτεινές ιστορίες. Για τις 3 πρώτες εξ αυτών βραβεύτηκε με Hugo, η 3η πήρε και BAFTA, η 4η και τελευταία ουσιαστικά λειτουργεί ως ‘επεισόδιο 0’ για όταν, λίγα χρόνια αργότερα, θα βρισκόταν ο ίδιος στο τιμόνι της σειράς.
Δες: 3x10 «Blink»
Σε ένα ακόμα αριστοτεχνικό αίνιγμα, με ένα αυτοτελές σενάριο-λαβύρινθο που δεν περιελάμβανε καν τον ίδιο τον Doctor παρά σε β’ ρόλο, ο Μόφατ επαναπροσδιορίζει τα όρια του τι ιστορίες μπορούν να ειπωθούν μέσα από αυτή τη σειρά. Το «Doctor Who» πιο συχνά από ό,τι όχι, ήταν μια ανθολογία περιπετειών που διαδραματίζονταν σε διαφορετικές χρονικές στιγμές μεταξύ τους, αλλά με το «Blink» (την ιστορία μιας νεαρής κοπέλας -η Κάρεϊ Μάλιγκαν στον πρώτο της γνωστό ρόλο- που διαπιστώνει πως το παρόν της είναι καταγεγραμμένο, στο παρελθόν, από έναν μυστηριώδη άνδρα) για πρώτη φορά γινόμαστε μάρτυρες του πώς η ιδέα του ταξιδιού στο χρόνο μπορεί να ενσωματωθεί και μέσα στο ίδιο το DNA της αφήγησης. Ο Μόφατ απλώς έξυνε την επιφάνεια όσων θα κατάφερνε λίγα χρόνια μετά, αλλά κάτι το στοιχείο της έκπληξης, κάτι οι τρομακτικοί κακοί (μια φυλή πέτρινων αγγέλων που κινούνται όταν κανείς δεν τους κοιτάζει, η πρώτη ουσιαστική συνεισφορά της αναβίωσης του «Doctor Who» στην γκαλερί κακών της σειράς), κάτι η Μάλιγκαν, κάτι οι ασταμάτητες ανατροπές, έχουν καθιερώσει αυτό το επεισόδιο ως μάλλον το πιο αγαπημένο από όλο το σύγχρονο «Doctor Who».
«Jekyll» (2007)
Άλλη μια αναβίωση, αυτή τη φορά όμως κλασικού λογοτεχνικού ήρωα, με τη σύλληψη να θέλει αυτή την ιστορία να λειτουργεί ως κάτι σαν συνέχεια της κλασικής ιστορίας του Ρόμπερτ Λούις Στίβενσον. Το BBC προφανώς θεώρησε πως ήταν κρίμα να έχει τον Μόφατ να κάθεται, γράφοντας απλά ένα σενάριο «Doctor Who» το χρόνο, και κάπως έτσι προέκυψε αυτή η creepy, τρομακτική ιστορία μαύρου χιούμορ και παλιομοδίτικης τρομο-αισθητικής, με τον Τζέιμς Νέσμπιτ στον διπλό πρωταγωνιστικό ρόλο να κάνει μεγάλο κέφι μεταπηδώντας από θύμα επιστήμονας σε μερακλή ψυχωτικό ζογκλέρ, προτού βρει ένα βολικό σημείο ανάμεσα στους δύο. Δεν είχε κάποια συνέχεια, αλλά αυτά τα 6 επεισόδια είναι άκρως διασκεδαστικό συμπλήρωμα μέσα στο πλαίσιο της διαδρομής του Μόφατ, με κάθε επεισόδιο να αποτελεί απροσδόκητη στροφή και σε κάποιο νέο genre.
Δες: Επεισόδιο 3
Υπάρχει μια μαύρη σακούλα, υπάρχει μια κλειστοφοβική ιστορία που διαδραματίζεται στον ελεγχόμενο χώρο ενός υπογείου, κι υπάρχει μια διαρκής αμφιβολία που κάνει πηχτή την ατμόσφαιρα: Ποιος είναι μες στη σακούλα; Κάθε πράξη του επεισοδίου σε οδηγεί και σε ένα διαφορετικό μονοπάτι και η κατάληξη θα σου στείλει το σαγόνι στο πάτωμα. Στο ενδιάμεσο, απλώς απολαμβάνεις ένα ακόμα γεμάτο ανατροπές σενάριο του Μόφατ που αρνείται κάθε έννοια σύμβασης.
«Sherlock» (2010-...)
Παρότι τα νούμερα του «Jekyll» δεν ήταν αρκετά μεγάλα ώστε να δικαιολογήσουν 2η σεζόν, το BBC προφανώς θεώρησε πως υπάρχει ακόμα πολύ ζουμία σε αυτή τη συνεργασία με τον Μόφατ, κι έτσι λίγα χρόνια αργότερα είχαμε άλλο έναν εμβληματικό λογοτεχνικό ήρωα σε σύγχρονη εκδοχή. H μορφή της σειράς είναι αυτή τη φορά μικρές σεζόν 3 επεισοδίων (αλλά μιάμιση ώρα διάρκεια) με το καθένα να αντλεί ιδέες, ονόματα, σκηνικό από κλασικές ιστορίες του Άρθουρ Κόναν Ντόιλ δίνοντας μια διαφορετική εκδοχή τους, με τον αινιγματικό Σέρλοκ του Μπένεντικτ Κάμπερμπατς να μπαίνει άνετα στο πάνθεον των τηλεοπτικών ηρώων του σήμερα.
Δες: 2x01 «Α Scandal in Belgravia»
Ο Μόφατ έγραψε μόνο 2 από τις 6 ως τώρα ιστορίες της σειράς αλλά ήταν ξεκάθαρα οι καλύτερες της αντίστοιχης σεζόν - αλλά η πρεμιέρα της 2ης δεν είναι απλώς το καλύτερο «Sherlock», αλλά κι ένα από τα καλύτερα επεισόδια της χρονιάς γενικότερα (πρόσφατα υποψήφιο και για μισή ντουζίνα Emmy). Ο Σέρλοκ συναντά την ντομινάτριξ/κατάσκοπο Αϊρίν Άντλερ και μαζί πλάθουν μια σειρά από υπέροχες ανατροπές αποτυπώνοντας το ίδιο το μυστήριο ως σεξουαλική πράξη στην οθόνη. Την ένταση την κόβεις με μαχαίρι, τις ανατροπές δε τις βλέπεις να έρχονται ποτέ, οι ερμηνείες είναι μαγνητιστικές, και το όλο επεισόδιο είναι ένα αριστούργημα, απλά και καθαρά.
«Οι Περιπέτειες του Τεντέν: Το Μυστικό του Μονόκερου» (2011)
Ο Μόφατ προσελήφθη από τους Σπίλμπεργκ και Τζάκσον για να γράψει το σενάριο της προβλεπόμενης Τεντέν τριλογίας τους, όμως κατά τη διάρκεια της συγγραφής του πρώτου φιλμ, του έγινε η επίσημη πρόταση να αναλάβει το «Doctor Who» μετά την αποχώρηση του Ράσελ Τ. Ντέιβις. Ο Μόφατ τα ζύγισε μέσα του, και αποφάσισε πως η πραγματοποίηση του παιδικού του ονείρου, ήταν πολύ πιο σημαντική από οτιδήποτε μπορούσε να τον περιμένει τη δεδομένη στιγμή στη μεγάλη οθόνη. Έτσι άφησε το σενάριο στα χέρια των Έντγκαρ Ράιτ και Τζο Κόρνις και μπήκε στο TARDIS για έναν δεύτερο γύρο.
«Doctor Who», ξανά (2010-...)
Τα έχουμε πει και πιο αναλυτικά, αλλά ας αρκεστούμε να πούμε εδώ πως αρχικά πολλοί ήταν σκεπτικοί: Ο Μόφατ είναι θαυμάσιος, λέγανε, όταν γράφει αυτοτελείς ιστορίες τρόμου και χωροχρονικού μυστηρίου, αλλά μπορεί να διατηρήσει αυτό το επίπεδο για 13 επεισόδια τη φορά; Η απάντηση είναι πως όλη του τη διαδρομή στη σειρά (από την 5η σεζόν κι έπειτα δηλαδή) την έχει κατασκευάσει με τρόπο που κάνει το «Doctor Who» πλέον να μοιάζει όλο σαν ένα τεράστιο επεισόδιο Μόφατ, πηγαίνοντας διαρκώς τη σειρά σε εντελώς καινούρια μέρη και με εντελώς καινούριους τρόπους.
Δες: 5x01 «The Eleventh Hour»
Είναι ένας εναλλακτικός τρόπος να πούμε «Όλο», μιας κι είναι το πρώτο επεισόδιο της εποχής Μόφατ στη σειρά, κι ως εκ τούτου θεμελιώνει όλα τα στοιχεία που θα συναντήσει κανείς στη συνέχεια. Δηλαδή τους νέους συντρόφους, ένα σωρό μικρά στοιχεία που θα απαντηθούν αργότερα (έως πολύ αργότερα), εντελώς καινούριο (και εντυπωσιακό) οπτικό στυλ, αλλά πάνω απ’όλα τη διάθεση για εξερεύνηση εκεί που πριν δεν είχες διάθεση να φτάσεις. «Κοίτα να δεις τι θα ανακαλύψεις στην άκρη του βλέμματός σου», λέει, πέρα από τα σύνορα της φαντασίας σου, όπως αξίζει σε μια σειρά που ως μοναδικό κανόνα έχει ότι ουσιαστικά δεν την περιορίζει κανένας κανόνας. Την Έιμι, τη νέα σύντροφο του πρωταγωνιστή, τη γνωρίζουμε ως μικρό κοριτσάκι, όταν ακόμα πιστεύει στα παραμύθια, κι έπειτα τη συναντούμε ξανά 12 χρόνια αργότερα, όταν έχει μεγαλώσει κι έχει πάψει να πιστεύει - επιφανειακά τουλάχιστον. Ο Doctor την ρωτά γιατί κι εκείνη απαντά πως μεγάλωσε. «Θα το διορθώσω αυτό», της απαντά (μας! απαντά) αφοπλιστικά, με ένα μεγάλο χαμόγελο σοφού σκανταλιάρικου αγοριού.
Ευτυχώς για όλους, ο Μόφατ μπορεί να ωρίμασε, αλλά δε μεγάλωσε ποτέ.
