Παρακάτω σκέψεις, συσχετισμοί και κρίσεις για το επεισόδιο 704 του «Mad Men». Μην προχωρήσετε αν δεν το έχετε δει, για ν' αποφύγετε τα spoilers.
«Δεν ξέρω αν θα σε κάνει να νιώσεις καλύτερα», λέει η Τζόαν στην Πέγκι με ύφος αποκομμένης αδιαφορίας, «αλλά δε νομίζω ότι το σκέφτηκαν καθόλου». Η Πέγκι δεν ξέρει αν πρέπει να χαρεί ή όχι, οπότε μένει απλώς να κοιτάζει με στόμα λες και είναι έτοιμο να ανοίξει για να πει κάτι (ή να πέσει στο πάτωμα από τη διαπίστωση), αλλά κι εκείνο να παραμένει αβέβαιο.
Και είναι αλήθεια: Πιο συχνά από ό,τι όχι, οι ενέργειές μας προκύπτουν ως ενστικτώδεις αντιδράσεις στα νέα ερείσματα που προκύπτουν, όχι αποτέλεσμα σκέψης, σχεδιασμού, και κατανόησης, αλλά της απλής, βασικής ανάγκης για αντίδραση στην όποια δράση. Επειδή ο Ντον δεν ήταν σίγουρος σε τι (ξανα)έμπλεκε, επειδή ο Ρότζερ Στέρλινγκ δεν ζυγίζει ποτέ τίποτα, επειδή οι συνέταιροι δεν ήθελαν να χάσουν περισσότερα, επειδή ο Λου δεν ήθελε να κινδυνέψει η θέση του, επειδή ο Λέιν δε ζει πια: Ένα σωρό τα ‘δεν’ που είχαν ως αποτέλεσμα αλυσιδωτών (ενστικτωδών) αντιδράσεων την επιστροφή του Ντον στο ρόλο κάποιου που πρέπει απλώς να παραδίδει ατάκες στην Πέγκι.
Αυτό εννοούσε η σειρά από την πρώτη στιγμή όταν μας έδειχνε, τον Ντον σε Πτώση; Υποπτεύομαι πως όχι, αλλά είναι ένα σημαντικό στάδιο.
Η αντίδραση του Ντον είναι, αναμενόμενα, να θέλει να μεθύσει. Αλλά τι περίμενε, αλήθεια; Όταν δεχόταν την συμφωνία στο τέλος του προηγούμενου επεισοδίου, πίστευε βαθιά μέσα του πως όλα θα γίνουν ξανά όπως ήταν πριν; Μάλλον δεν το σκέφτηκε και πολύ. Είναι αυτό που λέει η Τζόαν: Μάλλον κανείς δεν σκέφτεται τίποτα.
Εκτός από τον Χάρι, πιθανότατα, ο οποίος όσο douchebag κι αν βγαίνει συχνά, παραμένει ο μόνος χαρακτήρας της σειράς που ανέκαθεν διατηρούσε μια ενσυνείδητη αίσθηση του μέλλοντος. Υπάρχουν χαρακτήρες για όλα στη σειρά: Απομεινάρια του παρελθόντος, κομπάρσοι που απλά ακολουθούν τους καιρούς δίχως να παίζουν αληθινό ρόλο, αθέλητοι ήρωες που αγωνίζονται να κατανοήσουν τη θέση τους, πρωταγωνιστές που βρίσκονται στην αιχμή της αλλαγής με έναν τρόπο σχεδόν ενστικτώδη (η Πέγκι ας πούμε πάει περισσότερο εδώ), και τέλος προφήτες. Ο Χάρι είναι ένας τέτοιος. Πάντα μιλάει έχοντας στο νου ιδέες, τάσεις και concepts που δε θα αποτελέσουν πραγματικότητα για δεκαετίες ακόμα.
Είναι λοιπόν ταιριαστό που γίνεται, επί της ουσίας, ο κήρυκας της αλλαγής. Για την πάρτη του η εταιρεία φέρνει στα γραφεία τον Μεγάλο, Τρομακτικό Υπολογιστή που τότε ακόμα χρειαζόταν χώρο ενός ολόκληρου δωματίου. Οι πάντες γύρω το κοιτάνε και αντιδρούν σε αυτό όπως οι πίθηκοι στον μονόλιθο του «2001» του Στάνλεϊ Κιούμπρικ, όχι απλά αντιστεκόμενοι στην αλλαγή, αλλά ανήμποροι να χωρέσουν μες στο κεφάλι τους πως μια τέτοια αλλαγή λαμβάνει χώρα.
(Οι Κιουμπρίκειες αναλογίες είναι ατελείωτες στο συγκεκριμένο επεισόδιο, παίζοντας κυρίως με την αντιστοιχία του Ντον ως πιθήκου που προσπαθεί να βγει από τη σπηλιά του και να αφομοιώσει τον ερχομό ενός δυσνόητου μέλλοντος. Το Slate το εξηγεί πολύ αναλυτικά.)
Το «Mad Men» ήταν πάντα μια σειρά πάνω στον πόνο τοκετού που είναι κάθε περίοδος αλλαγής, πάνω στον υπαρξιακό τρόμο της στιγμής που συνειδητοποιείς πως στέκεσαι στην άκρη του γκρεμού του χτες και ατενίζεις το σκοτάδι του αγνώστου. Ο Ντον στέκεται σε αυτή την άκρη για 7 σεζόν τώρα, και διόλου τυχαία το σκηνικό είναι τα ‘60s των μεγάλων αλλαγών. Πρόκειται φυσικά για συμβολισμό, γιατί στην πραγματικότητα κάθε ζωή, κάθε περίοδος, κάθε τι που βιώνουμε, υπόκειται αργά ή γρήγορα σε μια μεταβατική περίοδο που οδηγεί σε κάτι νέο. Πάντοτε θα σταθούμε απέναντι στην πρόκληση της ανακάλυψης, της κατάκτησης του αγνώστου, και προτού αποφασίσουμε πώς θα αντιδράσουμε, πρέπει πρώτα να καταλάβουμε ότι την βιώνουμε.
Αν λοιπόν δεν ήταν ήδη αρκετά σαφές πως βρισκόμαστε σε ένα τέτοιο κρίσιμο σταυροδρόμι, ο Μονόλιθος έρχεται να το υπογραμμίσει.
Κανείς δεν καταλαβαίνει την αλλαγή που συμβαίνει στο διπλανό τους γραφείο. Άλλοι είναι τέρμα αρνητικοί απέναντί της: «Προσπαθούν να μας διαγράψουν, αλλά δε θα διαγράψουν ποτέ αυτό τον καναπέ!!» φωνάζει εν εξάλλω κατάσταση ο Γκίνσμπεργκ, ανήσυχος που ένας υπολογιστής (ένα άψυχο πράγμα!) θα πάρει το χώρο αναψυχής τους: δηλαδή τι θα συμβεί αργότερα; μήπως θα αντικαταστήσει και τους ίδιους τους ανθρώπους;;;;
Και την ίδια ώρα, ο Ντον ψάχνει μια -άλλη- σπηλιά να κρυφτεί. «Είσαι μόνος του σε αυτό», του λέει, παρατώντας στη μέση τη διαδικασία μετακίνησης του Συμβολικού Καναπέ, αποχωρώντας μες στο γραφείο του, το γραφείο δηλαδή του Νεκρού Λέιν. Γυρνάει την πλάτη στη μάχη της εξέλιξης, για να χαθεί ανάμεσα στα φαντάσματα. Τα δικά του, του Λέιν, της εταιρείας που κάποτε ο ίδιος έχτισε.
Σε μια ακόμα παράλληλη δράση μετά το εκπληκτικό τελευταίο 20λεπτο της περασμένης βδομάδας (Επιστροφή Ντον / Εκδρομή Πέγκι) η μάχη των πρωτόγωνων με τη Μαγική Φωτιά κόβεται παράλληλα με την επίσκεψη του Ρότζερ στο κοινόβιο όπου έχει δραπατεύσει η κόρη του. Ο Ρότζερ, παραδοσιακά αρκετά δε-δίνω-μία τύπος ώστε να μπορέσει να ανεχτεί κάθε τι διαφορετικό (και χίπικο!) πολύ περισσότερο από τους γύρω του, κάθε δίπλα στην Μάργκαρετ και αφήνει τον κόσμο της να τον αγκαλιάσει. Όμως η κατανόηση του Ρότζερ τελειώνει το ξημέρωμα, διότι η γενική του χαλαρότητά δεν οφείλεται σε κατανόηση ή σε ενδοσκόπηση, αλλά σε αδιαφορία. (Τζόαν: «Δε νομίζω ότι το σκέφτηκαν καθόλου». Αντηχεί σε όλο το επεισόδιο.) Όμως η αδιαφορία του Ρότζερ τελειώνει μπροστά στην συνειδητοποίηση της απομάκρυνσης της κόρης του, και ξαφνικά την παίρνει σηκωτή μακριά από το επαναστατικό lifestyle της.
Το αποτέλεσμα είναι εκείνος βουτηγμένος στις λάσπες κι εκείνη αποφασιστικά σε απόσταση από εκείνον. Στην περίοδο της πιο εμφατικής κοινωνικής αλλαγής, ο συμβολισμός του χάσματος γενεών είχε όνομα, είχε χρώματα, είχε ιδεολογία: Είμαστε στις αρχές του 1969, λίγους μήνες πριν το Γούνστοκ, εξάλλου. Και είμαστε και λίγους μήνες πριν ο άνθρωπος πατήσει το φεγγάρι(*), για το οποίο ο Ρότζερ και η κόρη του συζητούν καθώς το κοιτάζουν, την προηγούμενη νύχτα. Μιλάνε για τον Ιούλιο Βερν, μιλάνε για το φεγγάρι σε όρους φαντασίας, λίγο πριν γίνει πραγματικότητα. Όλες οι σκληρές μεταβάσεις ωρίμανσης και ενηλικίωσης, κομμένες και ραμμένες η μία πάνω στην άλλη.
(*Άλλη μία αναφορά στον Κιούμπρικ, και τη θεωρία πως σκηνοθέτησε την προσελήνωση;)
Ανάμεσα στο φεγγάρι, στο Γούντστοκ και στην έλευση του Μεγάλου Υπολογιστή, η κρίσιμη καμπή στην οποία βρίσκονται όλοι μας οι ήρωες αυτή τη δεδομένη στιγμή είναι τόσο απότομη που δε το παίρνουν καν χαμπάρι. «Η αλήθεια είναι πως όλα κυλούσαν μια χαρά χωρίς εσένα», λέει ο Κούπερ στον Ντον, ξεβολεμένος κι εκείνος από την ξαφνική επιστροφή το ασώτου. Η ηρεμία όμως δεν προμηνύει ποτέ κι άλλη ηρεμία. Για την ακρίβεια τίποτα δεν κυλά ήρεμα αυτή τη στιγμή- τα πάντα μα τα πάντα αλλάζουν, κι ο Κούπερ δεν μπορεί να το καταλάβει.
Ο Ντον όμως;
Ο Ντον, κουνημένος από τον Φρέντι (από όλους τους ανθρώπους!) ξεπερνάει το στιγμιαίο κύλισμά του στο αλκοόλ και κάθεται αποφασιστικά στο γραφείο του. Η Πέγκι έρχεται με άγριες διαθέσεις να εξηγηθεί απέναντί του, όμως εκείνος ήδη γνωρίζει τι πρέπει να κάνει. «Θα έχεις τις ατάκες ως το μεσημέρι», της λέει, κι αρχίζει να πληκτρολογεί. Δίπλα του στο γραφείο ένα βραβείο που κέρδισε κάποτε, σε κάποια προηγούμενη ζωή. Από πίσω ακούγεται το «On a Carousel», και όλοι ξέρουμε πως στο context της συγκεκριμένης σειράς, το καρουζέλ συμβολίζει την ασφάλεια, τη σιγουριά, τη συντηρητική διάθεση του παρελθόντος, της οικογένειας, της παράδοσης. Παντού γύρω του η ανάμνηση όσων έχουν χαθεί, από τον Λέιν ως την ιδέα πως αυτή την εταιρεία τη δημιούργησε ο ίδιος και τώρα πρέπει να αποδείξει ξανά τον εαυτό του, από την αρχή.
Κι όμως. Ανάμεσα σε όλα, ο Ντον μοιάζει αποφασισμένος να αρχίσει ξανά.
Διαβάστε ακόμη:
«Mad Men», 7η σεζόν, 3ο επεισόδιο: Been there, done that, messed around
«Mad Men», 7η σεζόν, 2ο επεισόδιο: Certain things that should be left unsaid
