Μια φορά το χρόνο, προγραμματισμένα πλέον, θα σβήσουν τα φώτα, γκερσουϊνική τζαζ θα πλημμυρίσει την αίθουσα, και η ίδια απλή γραμματοσειρά θα ρίξει τίτλους αρχής στην «νέα ταινία του Γούντι Αλεν». Και κάθε φορά, θα σφιχτεί το στομάχι μας. Γιατί ο πάλαι ποτέ αγαπημένος μας σκηνοθέτης τα τελευταία χρόνια μοιάζει να παίζει ρωσική ρουλέτα με την ποιότητα των παραγωγών του και τα νεύρα μας. Μία καλή ταινία, τρεις μέτριες, μία πολύ κακή, ένα αριστούργημα, μία ξεπέτα, δυο αδιάφορες... Το μόνο σίγουρο: σαν «Μοντέρνων Καιρών» εργάτης, παγιδευμένος σε κινηματογραφική αλυσίδα παραγωγής, ο Αλεν δεν σταματά ποτέ. Μόλις ολοκληρώσει το ένα σενάριο, ξεκινά να γράφει ένα ακόμη. Στα γυρίσματα μιας ταινίας του, σκέφτεται ήδη τα στησίματα της επόμενης. Ανακοινώνεται ότι τα «Μεσάνυχτα στο Παρίσι» θα ανοίξουν τις φετινές Κάννες, και ώρες μετά κυκλοφορεί η είδηση της έναρξης νέων γυρισμάτων στη Ρώμη.
New York Stories
Δεν είμαστε ακριβώς «η γενιά του Γούντι Αλεν». Σίγουρα δεν συνυπήρξαμε, σε καμία περίπτωση δεν τον ανακαλύψαμε, κι εκείνος δεν αποτύπωσε εμάς όταν κατασκεύασε τον 35άρη, μορφωμένο, νευρωτικό ήρωα των διορατικών, αστικών κωμωδιών του. Οσοι όμως αγαπάμε τον Γούντι Αλεν, τον διεκδικήσαμε δικό μας. Συνομήλικο. Συνοδοιπόρο. Βουτήξαμε πίσω στο άτεχνο, χαοτικό βοντβίλ του, ερωτευτήκαμε το ασπρόμαυρο νεοϋορκέζικο σινεμασκόπ του, ωριμάσαμε μαζί με τις μπεργκμανικές του αναζητήσεις. Δεν φορέσαμε ποτέ το καμπάνα παντελόνι ή τη γραβάτα της Ανι Χολ, αλλά υποκλιθήκαμε στη διαχρονική παρατηρητικότητα ενός κοινωνικού ανατόμου που ανακάλυψε τον «Νευρικό Εραστή» που όλοι κρύβουμε μέσα μας. Μέσα από τις ταινίες του αναγνωρίσαμε τις νευρώσεις μας, καταλάβαμε τις αδελφές μας, τους άντρες ή τις συζύγους μας, μάθαμε τζαζ, ακούσαμε ραδιόφωνο, ονειρευτήκαμε την Νέα Υόρκη, αυτοσαρκαστήκαμε χρησιμοποιώντας τις αθάνατες ατάκες του. Μαγεμένοι ακολουθήσαμε την Μία Φάροου όταν μπήκε μέσα στην μεγάλη του οθόνη, πιστοί μείναμε με τον Γούντι όταν βγήκε, σκανδαλωδώς, από τη ζωή της.
Κάπου όμως εκεί (οι αναλυτές του δεν το βρίσκουν καθόλου τυχαίο), όταν ξέσπασε το σκάνδαλο του γάμου του με «τη θετή του κόρη», ο Γούντι άρχισε να μας σερβίρει τις πρώτες αδιάφορες ταινίες του. Την μία μετά την άλλη. Μοιάζει να εξέπνευσε ο 20ς αιώνας και μαζί και η έμπνευσή του. Η εμπειρία να βλέπει κανείς ταινίες όπως τα «Ερωτας και Τίποτα Αλλο», «Παίζοντας στα Τυφλά», «Μελίντα και Μελίντα», «Picking up the Pieces» δεν ήταν ποτέ τραγική. Το τραγικό ήταν ότι δεν ήταν αξιομνημόνευτη. Δεν ήταν έξυπνη. Δεν ήταν γουντιαλενική. Μόλις στις περσινές Κάννες είδαμε το «Θα Συναντήσεις Εναν Ψηλό Μελαχρινό Αντρα» και ομολογούμε με ντροπή ότι δεν το πολυθυμόμαστε. Τι ακριβώς ήταν το θέμα του «Scoop»; Τι ονειρεύτηκε η Κασσάνδρα;
Point and match to Mr. Allen...
Ανάμεσα στις απογοητεύσεις, όσο προσπαθούσαμε να συμβιβαστούμε με το γεροξεκούτιασμα του σκηνοθέτη μας, ο Αλεν μας ξάφνιαζε με αναλαμπές. Το «Match Point» απέδειξε ότι είναι ακόμα μάστορας της τραγικής ανθρώπινης ειρωνείας, το «Vicky Cristina Barcelona» ότι έχει ακόμα το χάρισμα να κάνει τις μάζες να γελάνε, το «Κι αν σου Κάτσει;» ότι, όταν πραγματικά βρει τον πρωταγωνιστή που ταιριάζει στον σπαρταριστό μισανθρωπισμό του, το σενάριό του ως δια μαγείας λειτουργεί.
Ολο και πιο σπάνια όμως φαίνεται ότι του κάθονται σωστά τα συστατικά: σύσσωμο το Χόλιγουντ παρελαύνει από τις ταινίες του, αλλά αυτό δεν κάνει ούτε τον Τζος Μπρόλιν, ούτε τον Χιου Τζάκμαν, ούτε την (κωμική) Σκάρλετ Γιόχανσον γουντιαλενικούς ήρωες. Λαμπεροί ηθοποιοί μοιάζουν να μπαινοβγαίνουν στις τελευταίες ταινίες του ψυχρά, ακαθοδήγητα, διεκπεραιωτικά. Μαθητές και μιμητές του έχουν προχωρήσει το «εβραϊκό» χιούμορ σε άλλα μήκη κύματος και τον έχουν αφήσει πίσω, σαν αγαπημένο, γερασμένο θείο να λέει καμιά ιστορία μπροστά από το τζάκι.
Play it Again, Woody
Δεν μας λείπουν οι παλιές του κωμωδίες απαραίτητα. Πάνω από όλα μας λείπει το... βαβαβούμ του. Η σπίθα, το νεύρο, η ματιά πέρα και πίσω από την εποχή μας. Το σενάριο που θα ανατινάξει τις καθησυχασμένες ευκολίες του, θα τον βγάλει από τα όριά του, θα τον ταρακουνήσει. Το κόψιμο του λώρου με την Νέα Υόρκη υποσχέθηκε ότι θα ήταν κάτι τέτοιο. Μέχρι που εμβρόντητοι διαβάσαμε στην βιογραφία του ότι δεν ήταν καλλιτεχνική απόφαση αλλά «συζυγικός συμβιβασμός, γιατί η Σουν Γι θέλει να δει τον κόσμο». Αυτός και ο λόγος που ο Αλεν επισκέπτεται πλέον σωρηδόν τα κινηματογραφικά φεστιβάλ, φωτογραφίζεται, μιλάει με τους δημοσιογράφους. Ο τουρισμός. Δεν μας αφορά. Ή, μάλλον, αρχίζει να μας αφορά όταν οι ταινίες του μοιάζουν με καρτποσταλικές ξεναγήσεις στη Βαρκελώνη, κι όχι στιβαρές παρατηρήσεις του τι σημαίνει, για παράδειγμα, αστική βρετανική τάξη. Οταν το πικρό μας γέλιο δεν προκαλείται από το αφοπλιστικό, προχωρημένο φλέγμα του, αλλά επειδή έβαλε δυο γυναίκες να φιλιούνται και τον Χαβιέ Μπαρδέμ να κοιτάει.
Τα νέα ότι η νέα του ταινία διαδραματίζεται στο Παρίσι, κι ότι στο καστ παρελαύνει μέχρι και η Πρώτη Κυρία, Κάρλα Μπρούνι, μας βρίσκουν μ' ένα παγωμένο χαμόγελο στα χείλη. Πόσο αλησμόνητη θα είναι άραγε αυτή η κινηματογραφική βόλτα μας στον μεταμεσονύχτιο Σηκουάνα; Πόσο ο, παρόμοια αγοραφοβικός, Οουεν Γουίλσον θα μπορέσει να προσωποποιήσει τα χαμένα νιάτα του σκηνοθέτη του; Και, τελικά, σε ποια επιτέλους πόλη της Ευρώπης θα αποφασίσει ο Αλεν να κάνει ένα διάλειμμα; «Δε θα σταματήσω να κάνω ταινίες με το ρυθμό που τις κάνω. Ενας φούρναρης κάθε πρωί πλάθει καρβέλια, τα φουρνίζει, και μετά πλάθει τα επόμενα. Δεν καταλαβαίνω γιατί ένας σκηνοθέτης πρέπει να κάνει κάτι διαφορετικό...»
Μεταξύ μας, ούτε εμείς θα σταματήσουμε να βλέπουμε τις ταινίες του, να τις περιμένουμε, να τις λαχταράμε. Γιατί υπάρχουν συνήθειες στη ζωή που ορίζουν ποιος είσαι. Οπως, για παράδειγμα, από ποιο φούρνο παίρνεις κάθε πρωί το ψωμί σου. Και ποιος σε κάνει να γελάς με τον εαυτό σου.
