O Ρούμπεν Εστλουντ βραβευμένος στο φεστιβάλ των Καννών και του Βερολίνου, είναι ένας τολμηρός Σουηδός σκηνοθέτης που έχει εξελιχθεί μια από τις πιο δυναμικές νέες φωνές του ευρωπαϊκού σινεμά. Καινοτόμος, αντισυμβατικός, αρνούμενος μια συνηθισμένη αφηγηματικότητα, συνδέει με αριστοτεχνικό τρόπο μέσα στις κινούμενες εικόνες του, το τραγικό με το κωμικό και φωτίζει την ανθρώπινη κατακερματισμένη ύπαρξή μας στην σύγχρονη κοινωνία, χωρίς διδακτισμό. Η νέα ταινία του «Play», προβλήθηκε για πρώτη φορά στο Δεκαπενθήμερο των Σκηνοθετών στο φεστιβάλ των Καννών και συμμετέχει τώρα, στους «Ανοιχτούς Ορίζοντες» της Θεσσαλονίκης. Με μια αληθινά ιδιοφυή «οπτική στρατηγική» και με μια παρατηρητική σταθερή κάμερα, ακολουθεί τέσσερα νεαρά παιδιά μεταναστών, που ληστεύουν αλλά παιδιά στο Γκέτεμποργκ. Δεν πρόκειται για μια ταινία «κοινωνικού ρεαλισμού», ούτε ένα ηθικολογικό «politically correct» δράμα. Ο Εστλουντ δείχνει να ενδιαφέρεται περισσότερο για το περίτεχνο παιχνίδι ρόλων και εξαπατήσεων που κάνουν τα παιδιά, προκειμένου να ληστέψουν χωρίς να καταφεύγουν σε μεθόδους βίας και απειλής. Η ταινία σου αφήνει μια αίσθηση αμφισβήτησής για την κοινωνία, τις φυλές, την πολιτική ορθότητα, τις ίδιες τις απόψεις σου για πράγματα που θεωρούσες ήδη ξεκαθαρισμένα και σου δημιουργεί περισσότερα ερωτήματα απ' όσες απαντήσεις δίνει. Του ζητήσαμε να μας πει μερικά πράγματα παραπάνω για την ταινία του και το σινεμά του.
Ανοιχτή ματιά
Μ’ αρέσει να έχω μεγάλα ανοιχτά πλάνα να τραβάω από απόσταση σε πραγματικό χρόνο, να παρατηρώ από την ίδια γωνία τα γεγονότα και τις συμπεριφορές, το δράμα και την κωμωδία. Οταν βλέπεις τα πράγματα από απόσταση με καθαρό και παρατηρητικό μάτι καταλαβαίνεις πως συνδέονται οι άνθρωποι, πως συμβαίνει κάτι, καταλαβαίνεις την διαδικασία, πολύ πιο ολοκληρωμένα από κάτι που επιλέγει μια συναισθηματική πλευρά, κάτι που σου το παρουσιάζουν έτοιμο. Οταν καταφέρνει να κοιτάξεις κάτι αμέτοχος, τότε βλέπεις και τις δύο πλευρές και το αστείο και το τρομακτικό.
Μόνο σινεμά
Πάντα με ενδιέφερε μόνο ότι συνέβαινε μπροστά από την κάμερα. Στην κινηματογραφική βιομηχανία δεν τους ενδιαφέρει αυτό αλλά τα κόκκινα χαλιά, οι δεξιώσεις και τα λαμπερά πάρτι. Δεν έχουν καμιά ουσιαστική σκέψη για το σινεμά. Ημουν στο φεστιβάλ της Βενετίας για την παρουσίαση των βραβείων Lux και κάποιες σοβαρές κυρίες μου έδιναν οδηγίες για το πώς θα μπορούσε η ταινία μου «Play» να ήταν καλύτερη. Ελεγαν επίσης στην Αθηνά Τσαγγάρη ότι θα έπρεπε να βγάλει την σκηνή με τις δύο κοπέλες που φιλιούνται γιατί είναι λεσβιακό. Τέτοιου είδους άνθρωποι δεν έχουν ιδέα από σινεμά.
Μη κατασκευασμενες ιδέες
Ποτέ δεν κάθομαι να σκεφτώ μια ιδέα που θα μπορούσα να κάνω ταινία. Το «Play» ξεκίνησε από ένα άρθρο που διάβασα στην εφημερίδα για τέσσερα παιδιά μεταναστών που λήστευαν συνομήλικους τους. Το γεγονός με ιντρίγκαρε και άρχισα την έρευνα, ξεκίνησα να τα παρακολουθώ, να κάνω συνεντεύξεις μαζί τους, να τα παρατηρώ και σιγά σιγά όλο αυτό μεταμορφώθηκε στο σενάριό μου.
Θεατές με «προβλήματα»
Υπάρχουν αρκετοί θεατές που έχουν πρόβλημα με τις ταινίες μου. Και θέλω να έχουν πρόβλημα. Κάποιοι από το κοινό όταν με συναντούν μετά την προβολή της ταινίας μου δεν με κοιτούν καν, κρατούν το κεφάλι σκυμμένο. Για μένα το ζητούμενο είναι να βάλω το κοινό στην ίδια θέση με τους ήρωες των ταινίών μου, να βγουν έξω από την αίθουσα και να έχουν ερωτηματικά.
Προσωπικά δεδομένα
Το «Involuntary» είναι μια ταινία που αφορά σε γεγονότα που συνέβησαν σε μένα και την οικογένειά μου. Οι πρώτες ταινιες μου ήταν κυρίως ντοκιμαντέρ που έκαναν για τους φίλους μου. Μετά έκανα ταινίες για την οικογένειά μου και κατέληξα σε ταινίες και για το κοινό. Δεν με ενδιαφέρει να δείξω μια Α ή Β ψυχολογική κατάσταση στις ταινίες αλλά να δείξω την κατάσταση όπως είναι. Στην αγγλοσαξονική δραματουργία για παράδειγμα, η κλασσική θεώρηση είναι αυτή μιας ιστορίας που αφορά σε έναν πρωταγωνιστή και έναν ανταγωνιστή του. Για μένα αυτός είναι ένας πολύ ασπρόμαυρος τρόπος για να πεις μια ιστορία, να περιγράψεις την ζωή. Βρίσκω πολύ πιο ενδιαφέρουσα μια προσέγγιση που ακολουθεί σε μια ιστορία όλους τους χαρακτήρες και τις επιμέρους συμπεριφορές τους προσπαθώντας να περιγράψει μια κατάσταση.
Ελληνικό σινεμά
Μου αρέσουν οι ελληνικές ταινίες ακόμα και αν γίνονται με λίγα χρήματα, βάζουν νέες σκέψεις στο σινεμά, νέα ερωτήματα και δημιουργικότητα. Και αυτό είναι καλό.
Ηθοποιοί και ρόλοι
Κάτι που με ενδιαφέρει στους ηθοποιούς που επιλέγω, είναι να μην είναι πολύ γνωστοί. Δεν θέλω η δημοσιότητα τους να επισκιάζει τον ρόλο. Δουλεύω αρκετά με χορευτές. Θέλω επίσης να νιώθουν άνετα μπροστά από την κάμερα, δεν με ενδιαφέρει αν είναι τεχνικά άψογοι. Δεν ήρθε και το τέλος του κόσμου αν κάνω δέκα λήψεις γιατί κάποιος ηθοποιός μου κάνει ένα λάθος. Θέλω να αισθάνονται καλά γιατί μόνο τότε θα μου δώσουν κάτι πραγματικό.
Κριτικοί σε κρίση
Οταν έκανα την πρώτη μεγάλου μήκους ταινία μου «The Guitar Mongoloid» οι κριτικοί έμοιαζαν να ξέρουν καλύτερα από μένα το πως θα έπρεπε να είναι η ταινία μου. Οι κριτικόι πολλές φορές δεν αρκούνται να κρίνουν μια ταινία που βλέπουν, αλλά προσπαθούν να μας πείσουν για το πως θα έπρεπε να είναι. Η δική μου άποψη είναι «what the fuck is this?». Ποιος μπορεί να ορίσει τι είναι και τι δεν είναι σινεμά; Σήμερα στο διαδίκτυο μπορείς να δείς πιο δυνατές κινούμενες εικόνες από αυτές που βλέπεις στο σινεμά. Με την εταιρία παραγωγής μου, ένας από τους στόχους μας είναι να καταφέρουμε να φέρουμε τέτοιου είδους εικόες στις κινηματογραφικές αίθουσες.
Βραβεία
Οταν διαγωνίζομαι κάπου θέλω να κερδίζω και τώρα που είμαι στα LUX θέλω να κερδίσω και θα κερδίσω (γελά). Μου αρέσει να βάζω υψηλούς στόχους και να τους καταφέρνω. Κάποιοι μου λένε δεν μπορείς να παίρνεις βραβεία με αυτές τις ταινίες που κάνεις, μας κοροϊδεύεις. Για μένα είναι σημαντικό που οι art house ταινίες μου καταφέρνουν να πηγαίνουν σε φεστιβάλ και να κερδίζουν.
Επιρροές
Σίγουρα ο Ρόι Αντερσον για την μοναδικότητα που προσεγγίζει και ερευνά την ανθρώπινη ύπαρξη σαν αυτό να είναι το ζητούμενο χωρίς να τον ενδιαφέρει απαραίτητα αν θα κάνει καλή ταινία. Το «Gummo» του Χάρμονι Κορίν είναι μια ταινία που είδα όταν ήμουν 23 χρονών και με επηρέασε πολύ και ο νεαρός Βρετανός σκηνοθέτης Ντουέιν Χόπκινς που κάνει κυρίως μικρού μήκους ταινίες.
Θεός και Θάνατος
Δεν πιστεύω στο θεό και φοβάμαι τον θάνατο.
(Ευχαριστούμε τον σκηνοθέτη Νικόλα Κολοβό, για τη συνάντηση και την συνέντευξη με τον Ρούμπεν Εστλουντ)
Η ταινία του Ρούμπεν Εστλουντ «Play», προβάλλεται σήμερα στις 15:00 στην αίθουσα Τώνια Μαρκετάκη, του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης.
