Ο Νίκος Καζαντζάκης είναι παγκοσμίως γνωστός για τα μυθιστορήματά του. Λίγοι όμως γνωρίζουν, και ακόμη λιγότεροι έχουν διαβάσει την «Οδύσσεια», ένα επικό ποίημα 33.333 στίχων, το πιο σπουδαίο, κατά τον ίδιο, έργο του. Η πρώτη ομοιότυπη έκδοση της «Οδύσσειας» κυκλοφόρησε το 1938, σε 3.000 αντίτυπα, σφραγισμένα και αριθμημένα. Οι περιπέτειες, φυσικές και πνευματικές, και τα ταξίδια τού Οδυσσέα αφ’ ότου επέστρεψε στην Ιθάκη και έφυγε ξανά, μέχρι τον θάνατό του στον Νότιο Παγωμένο Ωκεανό σε 33.333 στίχους, με αφορμή τους οποίους ξεκινά ένα κινηματογραφικό ταξίδι αναζήτησης…
Κάπως έτσι περιγράφουν οι δημιουργοί του «33.333: Η Οδύσσεια του Νίκου Καζαντζάκη» το ντοκιμαντέρ που συστήνει στον θεατή το άγνωστο έργο που ο Νίκος Καζαντζάκης θεωρούσε το πιο σπουδαίο του και ταυτόχρονα μια «Οδύσσεια» που φτάνει μέχρι στις μέρες μας περιγράφοντας τις διαδρομές που χρειάζεται να κάνεις προκειμένου να βρεθείς στον τελικό σου προορισμό.
Ο Μένιος Καραγιάννης, παθιασμένος με την «Οδύσεια» (με ένα σ όπως ήθελε ο Καζαντζάκης για να ξεχωρίζει από αυτήν του Ομήρου), μιλάει στο Flix για όλα όσα χρειάστηκαν για να ακολουθήσει ένα ταξίδι που δεν εξαντλείται μόνο σε λογοτεχνικό ενδιαφέρον.
Τι ήταν αυτό που σας οδήγησε στις διαδρομές της «Οδύσειας» του Νίκου Καζαντζάκη;
Ανακάλυψα το σε πολλούς άγνωστο αυτό έργο του Νίκου Καζαντζάκη τυχαία: Μια φίλη διάβαζε δυνατά την «Οδύσσεια» κάθε βράδυ για τον άντρα της. Μέχρι τότε είχα κι εγώ, όπως οι περισσότεροι, την εντύπωση ότι όταν αναφερόμαστε στην «Οδύσσεια» του Καζαντζάκη εννοούμε τη μετάφραση της «Οδύσσειας» του Ομήρου. Δεν ήξερα ότι πρόκειται για το μεγαλύτερο σε όγκο και σπουδαιότερο κατά τον ίδιο έργο του, ένα επικό ποίημα 33.333 στίχων. Αφορμή για το ντοκιμαντέρ στάθηκε ο 102 ετών Σουηδός μεταφραστής της «Οδύσσειας», ο οποίος αποφάσισε, σε μεγάλη ηλικία, να μάθει ελληνικά για να μεταφράσει την «Οδύσσεια» του Νίκου Καζαντζάκη. Ξέροντας ήδη τις δυσκολίες του έργου, μου φάνηκε απίστευτο ότι κάποιος θα ήθελε και θα μπορούσε να το μεταφράσει.
Ποιες είναι οι αιτίες δεν γνωρίζουμε αυτό το έργο που ο Νίκος Καζαντζάκης θεωρούσε ένα - ίσως και το πιο σπουδαίο του;
Οι λόγοι είναι πολλοί, και αναφέρονται στο ντοκιμαντέρ. Ο τεράστιος όγκος του ποιήματος, ή γλώσσα, η πυκνότητα νοημάτων κ.ά. Το να διαβαστεί το βιβλίο αποτελεί από μόνο του μια οδύσσεια, καθώς, όπως οφείλει μια οδύσσεια, πρέπει να ξεπεραστούν πολλά εμπόδια.
Τι μάθατε για τον Καζαντζάκη που δεν γνωρίζατε μέχρι που ασχοληθήκατε με την «Οδύσεια»;
Πίσω από το έργο μπόρεσα να ψηλαφίσω την ψυχή και να γνωρίσω καλύτερα τον άνθρωπο και δημιουργό Καζαντζάκη. Αυτό ήταν για μένα πολύ σημαντικό, γιατί με βοήθησε να θέσω τα σωστά ερωτήματα στην ταινία. Μέσα από το έργο και τις μαρτυρίες, διαγράφεται μια προσωπικότητα υψηλού ήθους και ευγένειας, και ένας δημιουργός αφοσιωμένος όσο λίγοι στο έργο του. Ακούραστος, ερευνούσε το καθετί σε βάθος, αναζητούσε απαντήσεις, έβαζε τον εαυτό του σε δοκιμασίες, νοιαζόταν βαθιά για τον άνθρωπο. Ανακάλυψα μια σπάνια προσωπικότητα, που με συγκίνησε βαθιά.
Για μένα, το επικό ποίημα των 33.333 στίχων είναι ένα αριστούργημα που πρέπει να γίνει πιο προσιτό σε περισσότερους ανθρώπους. Η ζωή του Καζαντζάκη ήταν από μόνη της μια οδύσσεια, και στο έργο αυτό αναγνωρίζουμε την προσωπική μας οδύσσεια, ένα ταξίδι χωρία τέλος, όπου η κάθε δυσκολία μας δυναμώνει και μας εφοδιάζει με χρήσιμη εμπειρία.»
Τι μπορούμε να μάθουμε από την "Οδύσεια" του Καζαντζάκη για την «οδύσσεια» που ζούμε τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα;
Από κάθε αναποδιά, κάτι μπορούμε και κάτι οφείλουμε να μάθουμε. Το ταξίδι της ζωής είναι γεμάτο αναπάντεχα γεγονότα. Αυτό το μεταφέρει ποιητικά τόσο ο Όμηρος, όσο και ο Καζαντζάκης. Οι δυσκολίες προκαλούν τα όριά μας, τις αντοχές μας, το ήθος και την ανθρωπιά μας. Καθορίζουν την εξέλιξή μας. Στις δυσκολίες καλούμαστε να πάρουμε θέση, να αλλάξουμε ατομικά και συλλογικά, να βελτιωθούμε. Η Ελλάδα και οι Έλληνες έχουν περάσει πολλές οδύσσειες. Αυτή που ζούμε σήμερα αποτελεί συνέχεια μιας μακρόχρονης πορείας. Κατά τον Καζαντζάκη, το ταξίδι δεν τελειώνει ποτέ, η άβυσσος είναι πάντα παρούσα. Οι δυσκολίες, οι ανατροπές, οι προκλήσεις, είναι συστατικά της ζωής. Είναι το υλικό από το οποίο θα αντλήσουμε τη δύναμη για το επόμενο βήμα.
