Χωρισμένο σε 9 κεφάλαια, όσα και τα χρόνια του τίτλου, το ντοκιμαντέρ του κινηματογραφιστή Γκόραν Ολσον μας ξεναγεί στο υλικό που βρέθηκε αποθηκευμένο στα αρχεία της σουηδικής τηλεόρασης, από τα ρεπορταζιακά ταξίδια που έκαναν δημοσιογράφοι στην περίοδο των 60ς-70ς στην Αμερική, προσπαθώντας να καταγράψουν ως εξωτερικοί παρατηρητές την κοινωνική, πολιτική και πολιτισμική εξέλιξη της χώρας. Ψάχνοντας για το χαμένο αμερικανικό όνειρο όμως, σκόνταψαν πάνω στη έκρηξη του μαύρου κινήματος - από την ειρηνικά κηρύγματα παθητικής ανυπακοής του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ, μέχρι την γέννηση του αγωνιστικού όρου «black power» από τον ακτιβιστή Στόκλι Καρλμάικλ, και την ακόμα πιο εκρηκτική τοποθέτηση του Μάλκομ Χ που οδήγησε στην μιλιταριστική οργάνωση «Μαύροι Πάνθηρες».
Ο Ολσον, ντοκιμαντερίστας με σημαντική προϋπηρεσία στην μελέτη της αφροαμερικανικής ιστορίας, δεν μοντάρει απλά χρονολογικά το πρωτογενές υλικό που ανακάλυψε με σκοπό τη διδακτική αφήγηση των γεγονότων. Κάνει αυτό που ακριβώς υπόσχεται ο τίτλος: όπως παλιότερα φτιάχναμε ανάμεικτες κασέτες από μουσικές που μας έβαζαν στην συναισθηματική ατμόσφαιρα μιας κατάστασης, έτσι κι εκείνος ενώνει τις 16mm μνήμες - τις εμπλουτίζει τόσο με ιστορικά ντοκουμέντα εξεγέρσεων, όσο και με σπάνιες συνεντεύξεις που ρίχνουν φως στην ανθρώπινη πλευρά του καταπιεσμένου λαού, ολοκληρώνοντας την μίξη με το λυρικό ή καυστικό σχολιασμό σύγχρονων μαύρων καλλιτεχνών (όπως η μουσικός-ακτιβίστρια Ερικα Μπαντού, ο χιπ χοπ ποιητής Ταλίμπ Κουέλι, ο ντράμερ των Roots Αχμίρ Καλίμπ Τόμπσον ) που συνδέουν το νοσταλγικό τότε, με την αναγκαία ματιά του τώρα. Μισό αιώνα μετά, πόσα στ' αλήθεια έχουν αλλάξει;
Πολλά, είναι η πρώτη απάντηση: οι αφροαμερικανοί δεν κατεβαίνουν στους δρόμους, κατεβαίνουν για το αξίωμα του Προέδρου της Αμερικής. Σωστά. Από την άλλη πλευρά όμως, το σύστημα στο οποίο εναντιώθηκαν όχι απλά παραμένει αλώβητο, αλλά έχει γιγαντοποιηθεί. Απλά τότε δεν γνώριζαν ότι πίσω από την πολιτική ετικέτα της λευκής Αμερικής, υπήρχε η ακόμα ισχυρότερη της παγκόσμιας καπιταλιστικής οικονομίας. Είναι συγκλονιστικό, αλλά παρακολουθώντας το ντοκιμαντέρ του Ολσον βλέπει κανείς πραγματικά την ιστορία να κάνει έναν πλήρη κύκλο γύρω από τον εαυτό της: οι εικόνες των εξεγερμένων μαύρων των 60ς θα μπορούσαν να παίζουν τώρα στις ειδήσεις μας. «Δεν έχει σημασία αν είσαι μαύρος, κίτρινος, κόκκινος, λευκός, ριγέ ή πουά.... πρέπει να απαιτήσεις το δικαίωμά σου ως πολίτης» σχολιάζει σε κάποια ανύποπτη στιγμή ο Ταλίμπ Κουέλι.
Μία σπάνια προσωπική στιγμή του ακτιβιστή Στόκλι Καρλμάικλ να παίρνει συνέντευξη από την μητέρα του (μία αξιοπρεπέστατη κυρία που αντιστέκεται με ψυχραιμία μέχρι σταδιακά να ομολογήσει ότι στο χρώμα της οφείλεται η φτώχεια της), η λυρική θλίψη της Ερικα Μπαντού να τραγουδάει τα προπαγανδιστικά άσματα της εποχής του Νίξον πάνω από αρχειακές εικόνες μίας μαύρης οικογένειας που ξυπνά και δεν υπάρχει πρωινό για τα παιδιά τους, μέχρι το πεντάλεπτο ντελίριο της πανεπιστημιακής καθηγήτριας και πολιτικής κρατούμενης Αντζελα Ντέιβις η οποία στην ερώτηση σουηδού δημοσιογράφου αν η επανάσταση συνδέεται με τη βία, κι αν αυτή η βία είναι αναγκαία, ξεσπά. Και σταματά ο χρόνος - συνδέοντας σε μία στιγμή πολιτικής ειλικρίνειας το 1972 με το 2011. «Η κοινωνική ανισότητα δεν είναι βία; Δεν είναι βία να βλέπεις την αστυνομία παντού; Να εκφοβίζουν τον πολίτη; Δεν είναι βία να περπατάω στο δρόμο και να με σταματούν συνεχώς γιατί τους φαίνεται ύποπτα μιλιταριστικό το άφρο χτένισμά μου; Βία; Από τότε που θυμάμαι τον εαυτό μου μεγαλώνοντας στην Αλαμπάμα ο πατέρας μου είχε όπλα στο σπίτι γιατί κινδυνεύαμε κάθε στιγμή από ρατσιστική επίθεση. Οι βόμβες που έβαζαν οι λευκοί έσκαγαν μέτρα από τα σπίτια μας και μέσα στον ύπνο σου ένιωθες τους τοίχους να τρίζουν... Και εσείς κάθεστε εδώ και με ρωτάτε για βία;»
Ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ δεν εκτελέστηκε, παρά μόνο όταν μίλησε για μποϊκοτάζ στην λευκή οικονομία, όταν κήρυξε το δικαίωμα κάθε πολίτη σε κοινωνικές παροχές, όταν απαίτησε την απόσυρση των στρατευμάτων από το Βιετνάμ, όταν άλλαξε την παθητική του στάση με πρόκληση σε παρέμβαση στο σύστημα. Τα ναρκωτικά δεν αφέθηκαν να καταλάβουν τους δρόμους του Μπρούκλιν και του Χάρλεμ τυχαία - διέλυσαν την εξέγερση από τη ρίζα, παραλύοντας την μαύρη μάζα. Νόμοι, πολιτικοί θεσμοί, πόλεμοι δε δρούσαν ποτέ ανεξάρτητα από την εξασφάλιση της διατήρησης του καπιταλισμού. Αλλο να το καταλαβαίνεις θεωρητικά, κι άλλο να το βλέπεις να επιβιώνει μισό αιώνα τώρα - απλά αλλάζοντας χρώμα.
