«Συγκινημένος από το αριστούργημα, ο άνθρωπος ακούει το κάλεσμα της αλήθειας, το οποίο ώθησε τον καλλιτέχνη σ’αυτή τη δημιουργική πράξη.»
Μ’ αυτά τα λόγια του Αντρέι Ταρκόφσκι ξεκινούν «Τα Μυστήρια του Ιερώνυμου Μπος», το ντοκιμαντέρ του Χοσέ Λουίς Λόπες Λινάρες το οποίο φιλοδοξεί να μας μυήσει στα φανερά κι απόκρυφα σημεία και σημαινόμενα του Κήπου των Επίγειων Απολαύσεων, του πιο εμβληματικού πίνακα του Ολλανδού ζωγράφου, ο οποίος αποτελεί ακόμα και σήμερα, μισή χιλιετία από την εποχή που φιλοτεχνήθηκε, όχι μόνο ένα από τα ανυπέρβλητα αριστουργήματα της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς, αλλά κι ένα από τα μεγαλύτερα μυστήρια στην ιστορία της τέχνης.
Γυρισμένο με αφορμή την επέτειο των 500 χρόνων από το θάνατο του ζωγράφου και υπό την αιγίδα του ίδιου του μουσείου Πράδο που φιλοξενεί τον πίνακα, το ντοκιμαντέρ του Λινάρες συγκεντρώνει ένα εντυπωσιακό αμάλγαμα από επιστήμονες, καλλιτέχνες και σημαίνουσες προσωπικότητες των γραμμάτων και των τεχνών, που προσπαθούν, ο καθένας από τη δική του οπτική γωνία, να αναλύσουν τι καθιστά τον πίνακα αυτό πόλο έλξης εκατοντάδων χιλιάδων επισκεπτών κάθε χρόνο και αντικείμενο διαρκών και συχνά αντικρουόμενων ερμηνειών. Ταυτόχρονα, η ταινία προσπαθεί να ρίξει φως στις ελάχιστες πληροφορίες που έχουμε γύρω από τη ζωή του Ιερώνυμου Μπος και να ιχνηλατήσει την περιρρέουσα πολιτική, θρησκευτικής και πολιτισμική ατμόσφαιρα του ύστερου 15ου και πρώιμου 16ου αιώνα που οδήγησε σε ένα τόσο αλλόκοτο έργο.
Δεν χρειάζεται να είναι κανείς ειδικός στην ιστορία της τέχνης για να εκτιμήσει και να απολαύσει αυτή την οπτικοακουστική ξενάγηση διάρκειας 90 λεπτών στις πραγματικά άπειρες λεπτομέρειες που συνθέτουν τον επιβλητικό πίνακα. Από τον νομπελιστα Ορχάν Παμούκ μέχρι την υψίφωνο Ρενέ Φλέμινγκ κι από τον αιρετικό Σαλμάν Ρουσντί μέχρι τους δεκάδες ανώνυμους επισκέπτες που έκθαμβοι κοιτάζουν τον πίνακα για πρώτη φορά από κοντά, η ταινία κατορθώνει να αποτυπώσει τη μέθεξη που προκαλεί η επαφή με το δημιούργημα του Μπος και την υψηλή Τέχνη εν γένει και να παρουσιάσει όλα τα στοιχεία που συνιστούν το σημειολογικό συγκείμενο ενός τόσο πολυδιάστατου σε εκδοχές και ερμηνείες έργου.
Τα ψυχαναλυτικά πολιτικά, θρησκευτικα΄ και αισθητικά ερωτήματα που θέτει ο Κήπος των Επίγειων Απολαύσεων και τον έχουν καταστήσει ένα πραγματικό παλίμψηστο θεωριών κι αναλύσεων είναι πολλά, δεν έχουν καταφέρει, ωστόσο, να αφαιρέσουν ούτε το ελάχιστο από τη μυστηριακή γοητεία που ασκεί ακόμα και σήμερα. Σουρεαλιστικός, ρεαλιστικός, αφηγηματικός, συμβολικός, βλάσφημος, ιερόσυλος, δογματικός, πρόδρομος των κόμικς και της επιστημονικής φαντασίας, συγκαλυμμένη κοινωνική κριτική της κοινωνίας του ύστερου Μεσαίωνα, αποκαλυπτική τοιχογραφία της ανθρώιπνης κατάστασης, όλα μαζί τα παραπάνω και τίποτα από αυτά, ο Κήπος των Επίγειων Απολαύσεων θα έχει πάντα κάτι που ξεφεύγει από την ερμηνεία και την κατηγοριοποίηση, αυτή την κρυφή ιδιότητα, το κάλεσμα της αλήθειας, που καθιστά ένα έργο τέχνης πραγματικό αριστούργημα.
Η ταινία του Λινάρες αποτελεί μιας πρώτης τάξεως απόπειρα χαρτογράφησής αυτού του θε(α)ματικού πάρκου της ηδονής και της αμαρτίας και σας καλεί να ταξιδέψετε μαζί της. Μη διστάσετε να την ανακαλύψετε.
