Περισσότερο από την «απίστευτη» ιστορία μιας σύγχρονης Μήδειας, η καινούρια ταινία του Βέλγου σκηνοθέτη του «Η Ιδιοκτησία» και του «Ιδιαίτερα Μαθήματα», είναι μια κατάδυση στην δυναμική μια παράξενης σχέσης ανάμεσα σε τρεις ανθρώπους και μια ψυχολογική προσέγγιση μιας γυναίκας που βρίσκεται παγιδευμένη ανάμεσα στην πιθανότητα της ευτυχίας και το φάσμα της απόγνωσης. Βασισμένη σε μια αληθινή ιστορία που συγκλόνισε πριν μερικά χρόνια το Βέλγιο, αλλά που μοιάζει συνυφασμένη με την ανθρώπινη φύση απ΄όταν ο Ευριπίδης αποτύπωσε την μητροκτονία στην τραγωδία του, η ταινία του Λαφός είναι συγκλονιστική με έναν υπόγειο σπαρακτικό τρόπο που προκαλεί όχι το σοκ μα την σκέψη.
Το φιλμ είναι βασισμένο σε αληθινά γεγονότα. Τι σημαίνει αυτό στ' αλήθεια για την ίδια την ταινία αλλά και γαι τον τρόπο που την βλέπουν οι θεατές;
Εχω ένα πρόβλημα με τον τρόπο που αρκετοί σκηνοθέτες και παραγωγοί ταινιών που βασίζονται σε αληθινά γεγονότα,στις μέρες μας, παρουσιάζουν τα φιλμ τους σαν την απόλυτη αλήθεια πάνω σε μια υπόθεση. Αυτές είναι ανόητες δηλώσεις. Για μένα το σινεμά είναι πάντα μυθοπλασία, είναι αναπαράσταση, είναι μια μορφή αλήθειας, αλλά δεν είναι ποτέ η αλήθεια. Δεν υπάρχει μια αλήθεια με κεφαλαίο Α. Στην περίπτωση αυτής της γυναίκας που υπήρξε η έμπνευση για το φιλμ, μοιάζει να βρισκόταν στο κέντρο πολλών διαφορετικών αληθειών. Οταν άκουσα την είδηση κι όλο το θόρυβο που την συνόδευε, ένοιωσα ότι τα γεγονότα αντιμετωπίστηκαν με υπερβολικά απλοϊκό τρόπο κι ότι το κοινό στο Βέλγιο, την έβλεπε σαν ένα τέρας. Ολοι έλεγαν ότι η πράξη της ήταν αδιανόητη, απίστευτη. Μέσα από αυτή την ταινία προσπάθησα να κάνω τους ανθρώπους να καταλάβουν, ότι μια γυναίκα στην κατάστασή της θα μπορούσε να συλλάβει μια τέτοια πράξη η οποία ακόμη κι αν είναι τερατώδης, δεν κάνει την ίδια αυτομάτως τέρας. Ολα τα δράματα στις οικογένειές μας δεν συμβαίνουν γιατί υπάρχουν θύματα και θύτες, αλλά είναι το αποτέλεσμα μιας δυναμικής που χτίζεται μέσα από τις σχέσεις, την αλληλεπίδρασή μας. Οπότε κανείς από τους πρωταγωνιστές ενός τόσο δραματικού γεγονότος δεν μπορεί να ιδωθεί είτε ως απόλυτα ένοχος ή απόλυτα αθώος.
Θελήσατε εν τούτοις να ανακαλύψετε κάτι παραπάνω για την «αλήθεια» πριν ξεκινήσετε να δουλεύετε στο φιλμ;
Δεν θέλησα να συναντήσω τους αληθινούς ανθρώπους γιατί ήξερα ότι αν το έκανα θα επηρεαζόμουν από αυτή τη συνάντηση να τους απεικονίσω, και δεν θα ήμουν ελεύθερος να χτίσω την δική μου εκδοχή της ιστορίας. Αλλά αυτό που είναι πιο σημαντικό για την ιστορία μου, αυτό που νιώθω ότι αποτελεί την ουσία της, είναι η σκέψη πως ο δρόμος προς την κόλαση είναι στρωμένος με καλές προθέσεις. Κι εδώ ακριβώς βρίσκεται η τραγωδία. Η τραγωδία γεννιέται από την δύναμη των χρημάτων, από την απόπειρα να ενωθούν δυο διαφορετικές κουλτούρες σε ένα κοινό έδαφος και από τις δυσκολίες στις οποίες μια μητέρα μπορεί να βρεθεί όταν προσπαθεί να μεγαλώσει, να αναθρέψει και να εκπαιδεύσει πολλά παιδιά δίχως να έχει την στήριξη ενός άλλου. Πηγαίνοντας πίσω στην Μήδεια, εκείνη προσπαθεί να εκδικηθεί τον Ιάσονα όταν νιώθει προδομένη. Αλλά κι εδώ υπάρχει ένα είδος προδοσίας. Αυτή η γυναίκα γνωρίζει αυτό τον νεαρό άντρα και αποφασίζει να τον παντρευτεί, αλλά στην πορεία ανακαλύπτει ότι ο άντρας της είναι πολύ περισσότερο ζευγάρι με τον γιατρό που τον προστατεύει. Αυτόν ακούει και εκείνου τις επιθυμίες προσπαθεί να ικανοποιήσει κι όχι τις δικές της. Νιώθει προδομένη, απελπίζεται και πληγώνεται τόσο, που αποφασίζει να κάνει αυτή την τραγική πράξη. Φυσικά μιλάμε για μια γυναίκα που έχει μια εγγενή αδυναμία από ψυχολογική πλευρά. Γιατί ακόμη κι αν αρχικά σκέφτεται την αυτοκτονία, τελικά αποφασίζει να σκεφτεί και να εκτελέσει μια τέτοιου είδους πράξη εκδίκησης.
Επιλέγετε επίσης να κάνετε σαφές από την αρχή ποια είναι η κατάληξη αυτής της ιστορίας.
Θέλω οι θεατές να κοιτάξουν πίσω από τα γεγονότα, με τον τρόπο που κι εγώ με το φιλμ ήθελα να κοιτάξω τις βασικές αρχές της τραγωδίας. Που δεν εξαντλείται στις λεπτομέρειες του πως κάτι συνέβη, μα αναρωτιέται για το γιατί συνέβη. Γι αυτό αποφάσισα ότι το σασπένς, η αγωνία, δεν ήταν κάτι που χρειαζόμουν, οπότε αποφάσισα να δείξω την κατάληξη της ιστορίας από την αρχή του φιλμ. Το φιλμ είναι μια τραγωδία κι όχι ένα μελόδραμα και λέω στους θεατές από την αρχή «αυτό συνέβη και τώρα θα δούμε με ποιο τρόπο φτάσαμε ως εδώ». Γιατί νομίζω ότι ένας από τους κανόνες της τραγωδίας είναι να μπορείς να δημιουργείς συναισθήματα, αλλά την ίδια στιγμή να κάνεις τους ανθρώπους να σκέφτονται, να αναρωτιούνται πάνω στα γεγονότα. Οταν μια ιστορία εμποδίζει το κοινό να σκέφτεται και τους καθοδηγεί μόνο συναισθηματικά, μιλάμε για μελόδραμα κι όχι για τραγωδία. Μπορείς να αγγίζεις τους ανθρώπους αλλά και ταυτόχρονα να τους δίνεις τροφή για σκέψη. Ενα άλλο στοιχείο της τραγωδίας είναι πως εδώ υπάρχουν όλα τα υλικά για να ευτυχίσουν αυτοί οι άνθρωποι, αλλά ακόμη κι έτσι, αυτό δεν συμβαίνει. Μπορούμε να πούμε το ίδιο για την Ελλάδα, ή την Ιταλία αν θες. Οταν πας εκεί όλα είναι τόσο γοητευτικά και μοιάζει να έχεις την δυνατότητα να περάσεις μια τόσο όμορφη ζωή εκεί, που νιώθεις ότι κάτι μπορεί να πάει στραβά, ακριβώς γιατί υπάρχει αυτή η υπέροχη ομορφιά και η δυνατότητα της ευτυχίας. Το ίδιο συμβαίνει και σε αυτή την οικογένεια. Το αγόρι και το κορίτσι ερωτεύονται και έχουν όλα τα στοιχεία να ζήσουν μια θαυμάσια ζωή κι αυτό είναι που κάνει την τραγωδία να αποκτά ακόμη μεγαλύτερη αντήχηση.
Ο ρόλος που παίζει ο χαρακτήρας του γιατρού στην ιστορία είναι εξαιρετικά ενδιαφέρον. Πολύπλοκος και θα έλεγε κανείς, μάλλον μεταφορικός.
Αυτό που λείπει από το ζευγάρι για να ευτυχήσει, είναι η δυνατότητα της ανεξαρτησίας. Η δύναμη να πουν όχι σε αυτόν τον άντρα που θέλει να τους βοηθήσει, αλλά που στην πορεία δημιουργεί μια εξάρτηση. Κάτι που ναι φυσικά και μπορεί να ιδωθεί σαν μια μεταφορά όχι μόνο για ανθρώπους μα για ολόκληρες χώρες σαν το Μαρόκο, πρώην αποικίες που προσπαθούν να αποκτήσουν την δυνατότητα να σταθούν με τις δικές τους δυνάμεις, αλλά οι πρώην αποικιοκράτες επιμένουν σχεδόν ναρκισσιστικά να θέλουν να τις βοηθήσουν, γιατί έτσι συνεχίσουν να τις ελέγχουν να έχουν λόγο στις αποφάσεις και την πορεία τους.
Και υποθέτω ότι ήταν ηθελημένο ότι δώσατε τον ρόλο στον Νιλς Αρεστρουπ, έναν ηθοποιό που μοιάζει με κάποιο τρόπο συνδεδεμένος με τον Ταχάρ Ραχίμ από τον «Προφήτη» του Ζακ Οντιάρ.
Αρχικά ήταν μια πρόταση του Ταχάρ, αλλά γρήγορα ένοιωσα ότι ήταν κάτι που μπορούσε να λειτουργήσει εξαιρετικά. Η ιστορία της ταινίας είναι αυτή μιας κοπέλας που παντρεύεται κάποιον για να ανακαλύψει ότι με κάποιον τρόπο είναι το τρίτο σκέλος σε ένα ζευγάρι που προϋπάρχει. Το γεγονός ότι ο Νιλς και ο Ταχάρ είχαν υπάρξει «ζευγάρι» ξανά σε μια άλλη ταινία, με μια ανάλογη δυναμική, αυτή ενός άντρα που προστατεύει κάποιον άλλο πιο αδύναμο, νομίζω ότι λειτουργεί με έναν υποσυνείδητο τρόπο στην ταινία. Το κοινό νιώθει μια σχέση που υπάρχει ήδη κι αναρωτιέται αν ο χαρακτήρας της Εμιλί Ντεκέν μπορεί να χωρέσει ανάμεσά τους.
Το φιλμ χτίζεται πάνω σε πολύ συγκεκριμένες επιλογές και μια από αυτές είναι και η μουσική και η χρήση της.
Ξεκίνησα γνωρίζοντας από την αρχή ότι θέλω το φιλμ να έχει μουσική, αλλά δεν κατάφερνα ποτέ να την χωρέσω. Ο μοντέρ μου μου έλεγε πάντα «βγάλε τα βιολιά». Προσπαθούσα να τοποθετήσω στο φιλμ κομμάτια από ρομαντικούς συνθέτες, Σούμαν, Σούμπερτ, Σοπέν αλλά δεν λειτουργούσαν. Πριν από τα γυρίσματα άκουγα πολύ μπαρόκ μουσική, Σκαρλάτί Χάιντν, Μοντεβέρντι, Καλντάρα και ανακάλυψα ότι με την μπαρόκ μουσική έχεις κάτι που μοιάζει περισσότερο πνευματικό παρά ψυχολογικό. Κι αυτός ακριβώς ήταν ο τόνος που αναζητούσα. Οχι μια ψυχολογική προσέγγιση, μα μια πνευματική ματιά πάνω στην ιστορία. Αυτή είναι για μένα η αρχή της τραγωδίας. Δεν έχεις το συναίσθημα μα τα γεγονότα και μέσα από τα γεγονότα γεννιέται μια πνευματικότητα. Κι ακόμη κι αν εγώ δεν έχω μια πνευματική πλευρά, οι μουσικοί αυτοί, τα κομμάτια που έχουν συνθέσει, σίγουρα την έχουν.
**H ταινία του Γιοακίμ Λαφός «Πέρα από τη Λογική», βραβεύτηκε στο Un Certain regard του φεστιβάλ των Καννών με το βραβείο Γυναικείας Ερμηνείας για την πρωταγωνίστρια του του Εμιλί Ντεκέν και το το Μεγάλο Βραβείο της Κριτικής Επιτροπής TV5 MONDE του 14ου Φεστιβάλ Γαλλόφωνου Κινηματογράφου.
