Στα 85 του χρόνια, ο Κώστας Γαβράς είναι φέτος πιο παρών από ποτέ.
Πριν λίγες ημέρες βρέθηκε στη Σεβίλλη για να τιμηθεί από την Ευρωπαϊκή Ακαδημία Κινηματογράφου, όπου και τον συναντήσαμε. Λίγο πιο πριν βρισκόταν στην Ελλάδα για την κυκλοφορία της αυτοβιογραφίας του με τίτλο «Πήγαινε Εκεί Οπου Είναι Αδύνατον να Πας», Ταυτόχρονα ετοιμάζει τη νέα του, 19η ταινία, έχοντας την ίδια αγωνία όπως είχε πάντα όταν ξεκινούσε μια ταινία.
Ο δημόσιος λόγος του είναι γνωστός. Οπως και οι θέσεις του γύρω από την ακροδεξιά και τα ολιγαρχικά καθεστώτα, τα οποία και έβαλε στο κέντρο της κριτικής του στις σημαντικότερες ταινίες του.
Γνωστές και οι απόψεις του γύρω από το «ελληνικό ζήτημα».
Υπέρμαχος της πολιτικής του Σύριζα, μίλησε πολλές φορές κατά της Ευρώπης σε σχέση με την Ελλάδα, ακόμη και σε στιγμές που το έκανε με τη σιγουριά ενός ανθρώπου που η χώρα στην οποία μένει δεν κινδύνεψε να βγει εκτός Ενωσης. Η άποψη του είναι ότι ο Αλέξης Τσίπρας δεν κατάφερε να ασκήσει την πολιτική που ήθελε γιατί οι Ευρωπαίοι του έβαλαν τη θηλιά στο λαιμό. Πιστεύει επίσης στα λεγόμενα του Γιάννη Βαρουφάκη, κάνοντάς τον μέχρι και «πρωταγωνιστή» της νέας του ταινίας, η οποία βασίζεται στο βιβλίο του πρώην Υπουργού Οικονομικών «Ανίκητοι Ηττημένοι» - απόφαση που κάποιος θα μπορούσε να περιγράψει από επιπόλαια ως και «εμπρηστική», αφού το όνομα του Γιάννη Βαρουφάκη έχει συνδεθεί με μια από τις πιο σκοτεινές περιόδους που πέρασε η Ελλάδα τα τελευταία αυτά χρόνια.
Στην ερώτηση για τη νέα του ταινία, ο Κώστας Γαβράς, ωστόσο αρνείται να απαντήσει (παρά το γεγονός ότι ήδη έχουν αρχίσει να ανακοινώνονται ονόματα από το καστ - ο Γιάννης Στάνκογλου θα υποδυθεί τον Γιάννη Βαρουφάκη): «Η ταινία είναι αόριστη ακόμη και στο μυαλό του σκηνοθέτη. Δεν είναι όμως μια ταινία για την Ελλάδα. Είναι μια ταινία για την Ευρώπη σε σχέση με την Ελλάδα.»
Μας μίλησε όμως για την άνοδο της ακροδεξιάς σε ολόκληρο τον κόσμο, για το Netflix, την Ανγκελα Μέρκελ,, τα κίτρινα γιλέκα και τον Εμανουέλ Μακρόν, τα παιδιά του και τις στιγμές που ένιωσε πιο ευτυχισμένος στη ζωή του.
Πιστεύω ότι η άνοδος της ακροδεξιάς στην Ευρώπη είναι πρόβλημα της Ευρώπης. Η Ευρώπη έγινε ένα είδος σούπερ-μάρκετ και το μοναδικό πρόβλημά της είναι το χρήμα. Και εξαιτίας των πολιτικών που έχει επιλέξει να ασκεί εχεις όλο και περισσότερους φτωχούς ανθρώπους και όλο και περισσότερους πλούσιους. Ο πολιτισμός ή η εκπαίδευση είναι μόνο ένα μικρό μέρος των πολιτικών της. Για παράδειγμα το πρόγραμμα Erasmus, της ανταλλαγής φοιτητών έχει το ίδιο budget όσο είχε και χρόνια πριν. Κανείς δεν ενδιαφέρεται να το αναπτύξει και σε άλλους τομείς, όπως στην αγροκαλλιέργεια, ώστε να μάθει η μία χώρα πώς δουλεύει η άλλη. Η Ευρώπη δεν ενδιαφέρεται για τα μικρά προβλήματα των ανθρώπων και ο κόσμος δεν καταλαβαίνει. Ετσι η ακροδεξιά βρίσκει χώρο να προτείνει λύσεις.
Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία πως η Ανγκελα Μέρκελ είναι μια από τις σημαντικότερες πολιτικούς των καιρών μας. Απλά δεν μπόρεσε να κάνει ακριβώς αυτό που έπρεπε να κάνει. Διάβασα πρόσφατα ένα άρθρο για τη σχέση της με τον Βόλφγκανγκ Σόιμπλε τον καιρό της «ελληνικής υπόθεσης». Ηρθαν σε έντονη κόντρα σχετικά με τις πολιτικές που έπρεπε να επιβληθούν.
Υπεύθυνοι για την Ελλάδα είναι η δεξιά και η αριστερά που κυβέρνησαν για 30 και παραπάνω χρόνια. Υπεύθυνοι είναι και οι Ευρωπαίοι που ενώ έβλεπαν τι ερχόταν δεν το σταμάτησαν, προκειμένου οι Γερμανοί να συνεχίζουν να πουλάνε Μερσεντές και οι Γάλλοι και οι άλλοι Ευρωπαίοι να κάνουν τις δουλειές τους. Και όταν είδαν ότι πρέπει να σταματήσει, ήταν πια πολύ αργά. Η νέα κυβέρνηση εκλέγηκε με την υπόσχεση πως θα αλλάξει τα πράγματα. Αλλά όταν έφτασε στην Ευρώπη, την έπιασαν από το λαιμό και την απείλησαν ότι αν δεν συμμορφωθεί με τις πολιτικές τους θα έδιωχναν την Ελλάδα από την Ενωση. Οπότε αναγκάστηκαν να δεχτούν τα πάντα. Το αποτέλεσμα ήταν πως αυτοί που υπέφεραν ήταν οι Ελληνες. Οχι όλοι, γιατί κάποιοι πλούτισαν μέσα στην κρίση. Η πλειονότητα του ελληνικού λαού όμως είναι φτωχοί.
Τι είναι πολιτική ταινία; Είναι η ταινία που ασχολείται με αυτούς που ασκούν την εξουσία; Οχι. Πολιτικό είναι αυτό που κάνουμε εμείς αυτή τη στιγμή. Η επαφή που έχουμε κάθε μέρα με έναν άλλον άνθρωπο. Αυτό είναι πολιτικό.»
To Netlflix παρέσυρε ολόκληρη την αγορά. Να ακόμη ένα δείγμα του σύγχρονου οικονομικού ολοκληρωτικού καθεστώτος Τώρα κάνει ταινίες με απόλυτη ελευθερία για να ελέγξει σιγά σιγά όλη την παραγωγή. Τώρα λένε στους δημιουργούς πως μπορούν να κάνουν ό,τι θέλουν, αλλά στο μέλλον θα σου λένε τι να κάνεις. Είναι υποχρέωση της Ευρώπης να το πολεμήσει. Τo Netflix είναι μια πραγματικότητα. Εχει πολλά θετικά σημεία, καθώς όλοι πλέον μπορούν να βλέπουν ταινίες. Αλλά πρέπει να ενταχθεί στο δικό μας, ευρωπαϊκό σύστημα, αυτό της ελεύθερης παραγωγής. Και της παραγωγής ταινιών που θα προβάλλονται και στις αίθουσες. Εχουν περάσει αρκετοί μήνες, δέκα τουλάχιστον, που αναζητώ χρήματα για τη νέα ταινία. Δεν πήγα στο Netflix.** Αλλοι σκηνοθέτες το κάνουν. Δεν κατηγορώ κανέναν. Η υποχρέωσή μας ως κινηματογραφιστές είναι να αναγκάσουμε το Netflix να αλλάξει.
Ηταν απολύτως λογικό πως κάποια στιγμή θα εμφανίζονταν τα «κίτρινα γιλέκα». Ζούμε σε μια κοινωνία όπου υπάρχουν συνεχώς περισσότεροι φτωχοί άνθρωποι και περισσότεροι πλούσιοι άνθρωποι. Ολοι αυτοί οι άνθρωποι που ζουν στο όριο της φτώχιας αντιδρούν. Και την ίδια στιγμή έχεις ανθρώπους που εκμεταλλεύονται αυτό το κίνημα για να ασκήσουν βία. Είναι η σκοτεινή πλευρά του κινήματος και είναι άνθρωποι που θα έπρεπε να εξαφανίσουμε. Δεν το εννοώ κυριολεκτικά (γέλια). Από την άλλη, το κίνημα έγινε ξαφνικά τόσο μεγάλο και πολύπλοκο που ο κόσμος άρχιζε να απαιτεί τα πάντα. Αλλά το κίνημα είναι σημαντικό...
Θα φόραγα κίτρινο γιλέκο για να ζητήσω από τον Εμανουέλ Μακρόν να είναι καλός με όλους. Οπως ο Ζακ Σιράκ. Ο Σιράκ δεν ήταν ένας πολύ καλός Πρόεδρος. Αλλά μιλούσε και απευθυνόταν σε ολόκληρο το λαό. Πράγμα που είναι ένα μεγάλο μέρος των αρμοδιοτήτων ενός Προέδρου. Να δείχνει ότι του αρέσω. Να δείχνει ότι με αγαπάει.»
Ο Εμανουέλ Μακρόν είναι ένας σημαντικός πολιτικός. Και θα μπορούσε να ήταν ακόμη πιο σημαντικός. Εδωσε μια ιστορική ομιλία λίγο μετά την εκλογή του για το τι θα έπρεπε να είναι η Ευρώπη. Μίλησε επίσης για τις σχέσεις της Γαλλίας με την Αφρική και την επιστροφή όλων των μνημείων που «κλέψαμε» από εκεί. Μίλησε υπέροχα και για την εκπαίδευση. Από την άλλη άσκησε πολιτικές που έκαναν τους πλούσιους πλουσιότερους. H φιλοδοξία του είναι να αλλάξει τη Γαλλία. Και η Γαλλία, είναι αλήθεια, χρειάζεται μεγάλες αλλαγές. Παραδέχθηκε ότι έκανε πράγματα που δεν έπρεπε να κάνει. Ενα από αυτά ήταν ότι δεν έδειξε συμπάθεια για όλο το λαό της Γαλλίας.
Τι είναι η ευτυχία; Πρέπει κανείς πρώτα να την ορίσει. Είμαι ευτυχισμένος κάθε φορά που τελειώνει μια ταινία. Είμαι δυστυχισμένος όταν μια ταινία δεν πάει καλά. Ημουν ευτυχισμένος κάθε φορά που έβλεπα ένα από τα παιδιά μου να έρχονται στον κόσμο. Ημουν ευτυχισμένος τώρα πριν μια ώρα, όταν ήρθε ένα μέιλ από τον Τζον Λάντις που μου έγραφε ότι οι New York Times είχαν μια καλή κριτική για την ταινία του Ρομέν (σ.σ. η νέα ταινία του γιου του Κώστα Γαβρά, Ρομέν Γαβράς με τίτλο «Ο Κόσμος σου Ανήκει» που παίζεται ήδη στις ελληνικές αίθουσες). Είμαι μετανάστης και όπως κάθε μετανάστης θα ήθελα τα παιδιά μου να κάνουν μια κανονική δουλειά. Το σινεμά δεν είναι κανονική δουλειά, είναι ένα πάθος.
Διαβάστε ακόμη: Γιατί κάποιος να σπάσει πλάκα με το θάνατο του Κώστα Γαβρά;
