Δεν είναι παράξενο να μην γνωρίζουμε ποιος ήταν ο Κις Γκάμπορ, γεννημένος στην Ουγγαρία της δεκαετίας του '40, υπεύθυνος για κάποιες από τις πιο καθοριστικές και λιγότερο γνωστές εξελίξεις στην τέχνη και τα μέσα της.
Στα αρχεία της μαγυάρικης τηλεόρασης κρύβεται ένα σπάνιο ντοκιμαντέρ του 1994 για τη ζωή του άγνωστου διαμεσικού νεωτεριστή καλλιτέχνη και εφευρέτη, του Κις Γκάμπορ και την πορεία του τη δεκαετία του 1960 σε Βουδαπέστη, Παρίσι και Πράγα, σε κρατητήρια, επαναστάσεις, γκαλερί και χάπενινγκ, ώσπου τα ίχνη του - μαζί με τα περισσότερα έργα του - χάθηκαν για πάντα.
Το πρώτο μέρος του ντοκιμαντέρ, λίγο παραπάνω από 10 λεπτά, μπορείτε να δείτε παρακάτω. Η σειρά ιχνηλατεί, μέσα από μνήμες συνεργατών και συντρόφων (Ανα Σβαρτζ, Πέτερ Χίτμαν, Μίλος Φόρμαν), αναλύσεις θεωρητικών και καλλιτεχνών (Μίκλος Γιάντσο, Ναγκ Οτο), καθώς και πλούσιο αρχειακό και καλλιτεχνικό υλικό, έναν μεγάλο πρωτοπόρο της τέχνης του 20ού αιώνα. Ή μήπως τα πράγματα είναι λίγο διαφορετικά; Δείτε το βίντεο και διαβάστε παρακάτω.
Μπορεί να μην ξέραμε ποιος ήταν ο Κις Γκάμπορ κι η πρωτότυπη κάμερά του KGB-I, αλλά γνωρίζουμε καλά τον Ανδρέα Βακαλιό - πρώτα από το «Deathcar» του 2018 κι έπειτα από το «Μίλα» που είδαμε και αφήσαμε να μας συγκινήσει στο τελευταίο Φεστιβάλ Δράμας. Ο Κις Γκάμπορ είναι δική του επινόηση και το παραπάνω, διασκεδαστικά άκαμπτο, ευφυέστατο ψευδοντοκιμαντέρ δική του δημιουργία.
Μας εξηγεί ο Ανδρέας Βακαλιός: Πόσα ξέρουμε; Το ανώτατο όριο της γνώσης μας συμπίπτει με το όριο της καταγραφής μας. Ο,τι δεν έχει καταγραφεί, δεν το γνωρίζουμε. Και αν υπήρχε ένας καλλιτέχνης που θα μπορούσε να σημαδέψει την ανθρωπότητα αλλά αυτός δεν καταγράφηκε; Τότε κανείς δεν θα τον ήξερε. Σαν να μην υπήρξε ποτέ. Σίγουρα έχουν υπάρξει πολλοί τέτοιοι καλλιτέχνες. Ισως να μην τους δώσαμε σημασία. Ισως και να μην ήθελαν να τους δώσουμε σημασία.
Το ψευδο-ντοκιμαντέρ για τον Κις Γκάμπορ, γυρίστηκε το 2010, στην Αθήνα, με πρωταγωνιστές τους γονείς μου, Εύα Κέρτι και Κώστα Βακαλιό, τον φίλο Θοδωρή Κανάκη και τη σύντροφό μου, Φίλη Ολσέφσκι. Με αρχειακό υλικό από το ίντερνετ και από το προσωπικό μου αρχείο, και μεταγραφή σε VHS κασέτα. Υλοποιήθηκε στο πλαίσιο του Μεταπτυχιακού Ψηφιακές Μορφές Τέχνης της ΑΣΚΤ. Παρουσιάστηκε ως βιντεο-εγκατάσταση (κασέτα σε VCR και τηλεόραση), curator Ντένης Ζαχαρόπουλος, στα Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, Δημοτική Πινακοθήκη Αθηνών, Γενί Τζαμί, Retracings Πάτρα. Επίσης, προβλήθηκε στην ΕΤ-1, στην εκπομπή Μονά-Ζυγά, το 2011.
Επειδή η διάσταση της αλήθειας στην τέχνη είναι, έτσι κι αλλιώς, μια έννοια σχετική.
