Από αρχαιοτάτων χρόνων, το τελετουργικό ξύρισμα του κεφαλιού ισοδυναμεί με κάποιου είδους θάνατο. Στους προς χειροτόνηση μοναχούς, την εξόντωση της παλιάς αμαρτωλής προσωπικότητας. Στους νεοσύλλεκτους του στρατού, την παύση της νεανικής ζωηρότητας και ανεμελιάς, ώστε να αντικατασταθούν από την πειθαρχία και την υποταγή. Στα εσωτερικά λύκεια Κούρδων της ανατολικής Τουρκίας, όπου διαδραματίζεται το ανατριχιαστικό φιλμ του Φερίτ Καραχάν, το «εν χρω» -μέχρι το δέρμα- κούρεμα του μαθητού σημαίνει κάτι και από τα δύο: την εκμηδένιση του αδυνάμου, την τιμωρία του παραβάτη και την απόρριψή του από τον κοινωνικό κορμό.
Εναν τέτοιο αφανισμό δηλώνει ο πρωτότυπος τουρκικός τίτλος της ταινίας, που είναι πολύ πιο αντιπροσωπευτικός από τον μεταφρασμένο στα ελληνικά -«Brother’s Keeper»- αγγλικό. «Σχολικό κούρεμα». Θα καταλάβουμε τη συμβολική του σημασία σε ένα πολύ συγκεκριμένο πλάνο. Που όμως δεν μπορούμε να αποκαλύψουμε. Οπως δεν μπορούμε να μιλήσουμε για πολλά σε μια ταινία που ξεκινά σαν ένα τυπικό πορτρέτο της καθημερινότητας σε ένα στρατιωτικής αυταρχίας οικοτροφείο, αλλά με το πέρασμα του χρόνου εξελίσσεται σε ένα θρίλερ αγωνίας που αναμειγνύει το αστυνομικό μυστήριο με την κατάμαυρη κωμωδία.
Οι αυστηροί δάσκαλοι τιμωρούν τρία παιδιά που τσακώνονταν στα λουτρά του σχολείου την ημέρα του μπάνιου τους. Ένα από αυτά, ο Μεχμέτ, δεν μπορεί να σηκωθεί από τον κρεβάτι του την επομένη το πρωί. Ο Γιουσούφ, ο κολλητός και συγκάτοικός του στον κοιτώνα, ειδοποιεί τους δασκάλους. Το παιδί μεταφέρεται στο πρόχειρο ιατρείο του ιδρύματος. Εκπαιδευτικοί, προσωπικό και διευθυντής, αδιάφοροι στην αρχή, συνειδητοποιούν βαθμιαία τη σοβαρότητα της κατάστασης. Το παιδί κείτεται απύρετο μεν, αλλά κατάχλωμο και χωρίς τις αισθήσεις του.
Το σχολείο, μακριά από την πόλη, τέρμα βουνού. Έξω -35 βαθμοί, με το χιόνι να πυκνώνει και το ύψος του να φθάνει μέχρι το γόνατο. Παροπλισμένα τα αυτοκίνητα, με τον επιστάτη, τον μόνο που έχει αλυσίδες, να λείπει στο χωριό του, απ’ όπου ο διευθυντής του έχει παραγγείλει τυριά! Τα κινητά δεν πιάνουν παρά δίπλα στο παράθυρο του δήθεν ιατρείου. Το τοπικό νοσοκομείο επικαλείται έλλειψη ασθενοφόρων και απαγορευτικές καιρικές συνθήκες. Και ο Μεχμέτ ακόμα αναίσθητος στο κρεβάτι, με τον Γιουσούφ δίπλα του μέσα στον φόβο και το άγχος.
Ναι, αλλά γιατί αρρώστησε το παιδί; Η απορία μετατρέπεται σε αστυνομικό αίνιγμα, καθώς δάσκαλοι και προσωπικό, μαζεμένοι γύρω από το κρεβάτι του πόνου, λογοδοτούν στον διευθυντή για τις διαδοχικές πράξεις αδιαφορίας ή αυταρχισμού τους. Οι ευθύνες γίνονται μπαλάκι, και τα μυστικά ξεδιπλώνονται με τρόπο που δεν αφήνουν αθώο απολύτως κανέναν, ενήλικα ή ανήλικα, αλλά ταυτόχρονα απλώνονται σε ομόκεντρους κοινωνικοπολιτικούς κύκλους, άρρητα δεμένους με το ιστορικά καθορισμένο ηθικό σύστημα, όπως περίπου στη μυθοπλασία του Ασγκάρ Φαρχαντί, την σταθερά δομημένη στις επιπλοκές που επιφέρει ένα ολέθριο ψέμα.
Στο μεταξύ, η άλλη όψη της τραγωδίας έχει πάρει τον δρόμο της ταυτόχρονα με την τραγωδία την ίδια. Δεν είναι απλώς η παγωμένη κλειδαριά του ιατρείου που θέλει κάθε φορά καυτό νερό για να συσταλεί και να ξεμπλοκάρει, είναι και τα νερά στην είσοδο που κάνουν όλους ανεξαιρέτως να χάνουν την ισορροπία τους, ένα απίθανο σλάπστικ εύρημα που δηλώνει ανακουφιστικά προσωρινή κατάργηση του νόμου της βαρύτητας για τους ταλαίπωρους εμπλεκομένους. Δίπλα στο παράθυρο, ο διευθυντής πιάνει σήμα με το κινητό μονάχα ανεβασμένος στην καρέκλα και σε συγκεκριμένη ποζισιόν, μια πλήρης γελοιοποίηση του εξουσιαστή. Έξω στα χιόνια, τέσσερα-πέντε άτομα παλεύουν μάταια να αποκαθηλώσουν ένα αμάξι από τα χιόνια, ή αλλιώς η θριαμβική νίκη του φυσικού συστήματος πάνω στο ανθρώπινο.
Όλα τα παραπάνω, μα όλα, ο Φερίτ Καραχάν (και η συνσεναριογράφος και σύζυγός του, Γκιουλιστάν Ατζέτ) τα ντεκουπάρουν, τα καδράρουν και τα μοντάρουν ιδιοφυώς. Ο εγκλωβισμός στον οποίο στοχεύει το στενό 4:3 είτε μέσα στο σχολείο-φυλακή είτε στα εξωτερικά, το πλανάρισμα που θέλει το χιόνι τόσο εκτός κάδρου όσο να υπογραμμιστεί ο ρόλος του ως εχθρού (και όχι ως θαυμαστού φυσικού τοπίου), ο εκάστοτε έλεγχος της συστολής ή της διαστολής του αφηγηματικού χρόνου που δεν αφήνει τίποτα να ξεχειλίζει και να κρεμάει, το τάιμινγκ των κοντινών στην εκφραστική φάτσα του μικρού πρωταγωνιστή… Όλα υπολογισμένα με ακρίβεια ωρολογιακού μηχανισμού, και εξαρτήματα ενός ύφους που μόνιμα συνυφαίνεται με το περιεχόμενο και το υπηρετεί, σε μια ταινία που σού χαράσσει βαθιά νου και ψυχή.
