Από αυτό το Σάββατο και κάθε Σάββατο αυτού του καλοκαιριού, θα επισκεπτόμαστε θρυλικά επεισόδια σπουδαίων σειρών, τα οποία ξεχωρίζουν τόσο ως μεμονωμένες ιστορίες, αλλά και ως αντιπρόσωποι των σειρών τους. Δείτε τα σαν μια αφορμή να επισκεφθούμε ξανά μερικά από τα αγαπημένα μας τηλεοπτικά σύμπαντα, ή σαν μια προσπάθεια συλλογής επεισοδίων που έχουν κερδίσει με το σπαθί τους την διάκριση του κλασικού αριστουργήματος.
Εξυπακούεται πως θα ακολουθούν spoilers για το επεισόδιο και, ενδεχομένως, για την όλη σειρά στην οποία ανήκει.
Πρεμιέρα, ειδικά υπό το φως του χαμού του μεγάλου Τζέιμς Γκαντολφίνι, δε θα μπορούσαμε να κάνουμε με κάτι άλλο, παρά με το αγαπημένο μας επεισόδιο από το «The Sopranos».
Η ταυτότητα
- «The Sopranos», Σεζόν 1, Επεισόδιο 5
- Πρεμιέρα: 7 Φεβρουαρίου 1999
- Σενάριο: Τζέιμς Μάνος Τζ., Ντέιβιντ Τσέις
- Σκηνοθεσία: Άλεν Κούλτερ
- Καστ: Τόνι Γκαντολφίνι (Τόνι Σοπράνο), Τζέιμι-Λιν Σίγκλερ (Μέντοου Σοπράνο), Τόνι Ρέι Ρόσι (Φαμπιάν Πετρούλιο), Ίντι Φάλκο (Καρμέλα Σοπράνο), Πολ Σουλτς (Πατέρας Φιλ), Ρόμπερτ Ίλερ (Άντονι Τζούνιορ), Μάικλ Ιμπεριόλι (Κρίστοφερ Μολτισάντι)
Η πλοκή
Ο Τόνι Σοπράνο πηγαίνει την κόρη του να επισκεφθεί τα υποψήφια Πανεπιστήμια στα οποία θα φοιτήσει του χρόνου. Στη διαδρομή συναντά έναν παλιό μαφιόζο που έγινε μάρτυρας κατηγορίας κατά της φαμίλιας και μπήκε σε πρόγραμμα προστασίας μαρτύρων. Ο Τόνι τώρα πρέπει να ισορροπήσει ανάμεσα στις ιδιότητές του ως πατέρας κι ως μαφιόζος σε αναζήτηση εκδίκησης. Στο μεταξύ πίσω στο σπίτι, η Καρμέλα δέχεται επίσκεψη από τον πατέρα Φιλ, σε μια βραδιά γεμάτη πειρασμούς και για τους δύο.
Οι διακρίσεις
Δε σημαίνει πως κάθε σπουδαίο επεισόδιο κουβαλάει το είδος της παγκόσμιας και αδιαμφισβήτητης αναγνώρισης που σέρνει μαζί του ετούτο εδώ, όμως κάποιες φορές απλά δε γίνεται να διαφωνήσεις με τα φορτηγά διακρίσεων. Το «College» έχει ανακηρυχτεί από το ΤΙΜΕ ως το καλύτερο επεισόδιο της σειράς κι από το TV Guide ως το #2 επεισόδιο στην ιστορία της τηλεόρασης. Επίσης κέρδισε για τον Τσέις το πρώτο από τα πολλά Έμμυ του για τη σειρά, καθώς μαζί με τον Τζέιμς Μάνος Τζ. (μετέπειτα δημιουργό του «Dexter») μοιράστηκε το Έμμυ Σεναρίου. Τέλος η Ίντι Φάλκο βραβεύτηκε με Έμμυ Α’ Γυναικείου Ρόλου σε Δράμα καταθέτοντας αυτό το επεισόδιο ως ‘in consideration’.
Η σημασία
Μπορεί να μην έχει τις σοκαριστικές επιπλοκές ή συνέπειες μελλοντικών κεφαλαίων της ιστορίας του Τόνι Σοπράνο, όμως υπάρχει λόγος που είναι το αγαπημένο και του ίδιου του δημιουργού: Εδώ όχι μόνο βλέπουμε τον Τόνι για πρώτη φορά να αποκαλύπτετα σε όλο του το σκοτεινό μεγαλείο σε έναν από τους ανθρώπους που θεωρητικά προσπαθεί να κρατήσει μακριά από τις παράνομες δραστηριότητές του.
Η ιστορία λέει πως το ΗΒΟ διαφωνούσε κάθετα στο να δολοφονήσει εν ψυχρώ ο Τόνι τον Φαμπιάν και καταλαβαίνει κανείς το σκεπτικό τους. Ο Τόνι έχει μόλις ανοιχτεί στην Μέντοου, και κατ’επέκταση σε εμάς, το κοινό, για πρώτη φορά. Είναι αλλιώς να υποθέτει ή να νομίζεις πως ξέρεις, κι είναι αλλιώς να βλέπεις μπροστά στα μάτια σου έναν άνθρωπο να παίρνει την ζωή ενός άλλου.
Ως εκ τούτου, η σημασία του επεισοδίου είναι δεδομένη. Είναι το σαφές, διακρικό σημείο, όπου ο Τόνι Σοπράνο γίνεται ο μαφιόζος που υποτίθεται πως είναι. Το παλιό αλάνθαστο γνωμικό λέει «δείξε, μη λες». Κι ο Ντέιβιντ Τσέις εδώ, πέραν αμφιβολίας, μας δείχνει.
~~~
Έχοντας επίγνωση του πλήρους δραματικού κύκλου που πρόκειται να σχηματίσει η ιστορία, τα όσα βλέπουμε σε αυτό το επεισόδιο εκτός από σοκαριστικά, γίνονται έως και δυσβάσταχτα. Ο Τόνι πάντα έκανε ό,τι μπορούσε για να κρατήσει τα παιδιά του μακριά από αυτό τον κόσμο που έφαγε τον ίδιο. Όσο η αντίληψη που είχε για τον εαυτό του γινόταν πιο καθαρή, τόσο πιο βέβαιος γινόταν για αυτό.
Σε μια φανταστική σκηνή αυτού του επεισοδίου, έχοντας ήδη εκφράσει τον χαζομπαμπαδίστικο θαυμασμό του που η κόρη του θα πάει στο κολλέγιο, της ομολογεί πως ο ίδιος ποτέ δε μπόρεσε να τα καταφέρει. «Ίσως ήμουν πολύ τεμπέλης για να σκεφτώ για τον εαυτό μου», της λέει. Δε μπορούσε να γίνει ο επαναστάτης. Έκανε ό,τι τον έμαθε ο πατέρας του και ο παππούς του κι ο θείος του. Ο Τόνι ήξερε, και σε αυτές τις πρώτες σεζόν έκανε ό,τι μπορούσε για να κρατήσει ένα ορθωμένο τείχος ανάμεσα στην οικογένειά του και στη δουλειά του. Να κρατήσει την οικογένειά του μακριά από τη δουλειά του.
Φυσικά δεν τα κατάφερε. Εμείς γνωρίζουμε πως η Μέντοου του φινάλε της σειράς είναι μια δικηγόρος χωμένη μέσα στη μαφία από την οποία ο πατέρας της ήθελε να την προστατέψει. Το πρόσχαρο, αθώο πλάσμα που βλέπουμε εδώ γνωρίζει αφελώς άλλα κορίτσια/μελλοντικές συμφοιτήτριες, θα γίνει μια βολεμένη γυναίκα μαφίας που εκστομίζει κλισέ περί ρατσιστικών στερεοτύπων.
Καθόλη τη διάρκεια αυτού του φοβερά έντονου και αγωνιώδους επεισοδίου, ο Τόνι προσπαθεί να ισορροπήσει. Υπάρχει η σκηνή όπου καταδιώκει τον Φαμπιάν και πρέπει να διαλέξει αν θα ακολουθήσει εκείνον ή αν θα στρίψει προς το επόμενο κολλέγιο. Το δίλημμα λαμβάνει μια μάλλον απλοϊκή απεικόνιση, αλλά είναι ακόμα αρχή του επεισοδίου κι ο Τσέις με τον Μάνος απλά θέτουν με σαφήνεια το τι παίζεται εδώ. Στη συνέχεια ο Τόνι ξεκλέβει χρόνο από τη μία αποστολή ώστε να αναλάβει την άλλη.
Οι σκηνές που μοιράζεται με την κόρη του είναι όλες υπέροχες. Είτε εξομολογούνται ο ένας στον άλλον μικρές και μεγάλες αλήθειες που ως τώρα δεν τολμούσαν («μου αρέσει που έχουμε αυτή τη σχέση», ακούγεται σε μια στιγμή), είτε εκείνη ανησυχεί για εκείνον, είτε εκείνος φροντίζει εκείνην, όπως όταν έχει μεθύσει για παράδειγμα. Όλα πάνε εξαιρετικά, αλλά όχι στα αλήθεια. Γιατί ο Τόνι προσπαθεί να φέρει εις πέρας μια αδύνατη άσκηση ισορροπίας, και μέχρι το τέλος του επεισοδίου έχει χάσει το παιχνίδι.
Η καθυστέρηση να παραλάβει την Μέντοου, το χώμα στο παπούτσι, το ματωμένο χέρι- όταν η Μέντοου σταματά να τον ανακρίνει δεν είναι επειδή τον πιστεύει, είναι επειδή δεν είναι χαζή, και καταλαβαίνει. Μια ανάσα μετά, οι δυο τους έχουν επιστρέψει στον τόνο του εγκάρδιου γεύματός τους από νωρίτερα, όμως αυτή τη φορά υπάρχει ένα ανεπαίσθητο στρώμα προσποίησης στα δρώμενα. Ο Τόνι προσπαθεί να κρατήσει υψωμένο έναν τοίχο, ξέρουμε πως θα αποτύχει, και σε αυτό το επεισόδιο βλέπουμε για πρώτη φορά το γιατί.
~~~
Την ίδια ώρα η Καρμέλα μοιράζεται μια νύχτα με τον πατέρα Φιλ. Στον πειρασμό δεν υπάρχει αμαρτία, γι’αυτό και η Καρμ το πρώτο που κάνει με το που επιστρέφει ο άντρας της είναι να του πει ό,ττι (δεν) συνέβη. Η αναφορά στον «Τελευταίο Πειρασμό» φυσικά και δεν είναι τυχαία, νωρίτερα, στη διάρκεια μιας (πολύ αστείας) σκηνής, μιας και οι θρησκευτικής φύσεως παραλληλισμοί των δύο ιστοριών είναι συνεχείς.
Η Καρμέλα και ο Φιλ μοιάζουν διαρκώς μισό βήμα μακριά από το όριο, παράγοντας μια ένταση σεξουαλική, ισχυρή όσο και η καταιγίδα που πέφτει απ’έξω. Το φλερτ απέχει πάντα μισή λέξη ή μισό δευτερόλεπτο διασταυρούμενων βλεμμάτων. Το παιχνίδι γάτας-ποντικιού που στήνουν εδώ οι Τσέις, Μάνος και Κούλτερ με τη συνδρομή των δύο ηθοποιών τους, κόβει την ανάσα σχεδόν όσο την κόβει και το άλλο κυνήγι, εκείνο του Τόνι με τον Φαμπιάν.
Η Καρμέλα εν τέλει υποκύπτει, όχι σεξουαλικά, αλλά ηθικά. Εξομολογείται στον Φιλ όλα εκείνα για τα οποία αισθάνεται ένοχη αλλά δεν έχει κάνει (ούτε πρόκειται να κάνει) τίποτα, όμως τελικά δεν υποκύπτει στις ζωώδεις ορμές της, την ίδια ώρα που ο Τόνι υποκύπτει στις δικές του.
Τελικά δεν είναι υπερβολή το να πει κανείς πως σε αυτό το επεισόδιο χωράει όσο περισσότερη από αυτή τη μεγαλειώδη σειρά μπορεί κανείς να στριμώξει μέσα σε 55’.
Οι σκηνές
Το δείπνο του Τόνι με τον Μέντοου είναι η πιο εγκάρδια σκηνή του επεισοδίου. Για να βγάζει νόημα, θεματικά ή συναισθηματικά, οτιδήποτε συμβαίνει εδώ, θα πρέπει πρώτα απ’όλα να πιστέψουμε τη σχέση αυτού του πατέρα με την κόρη του. Κι αυτό συμβαίνει: Τα πάντα σε αυτή τη σκηνή είναι αληθινά και αναγνωρίσιμα.
~~~
Η σειρά ποτέ δεν λάμβανε την αναγνώριση που της άξιζε για τη χιουμοριστική της πλευρά. Η american dream σάτιρα όλων των σπιτικών σκηνών των Σοπράνος, για παράδειγμα, ήταν πάντα αυτό που θα έπρεπε να ζηλεύουν σειρές σαν το «Desperate Housewives». Εδώ δεν έχουμε κάτι τέτοιο βέβαια, αλλά δεν γίνεται να μην γελάσεις δυνατά με αυτό το διάλογο της Καρμέλα με τον Φιλ.
Η εικόνα
Το ΗΒΟ δεν ήθελε ο Τόνι να κάνει ποτέ αυτό το φόνο. Ο Τσέις διαφωνούσε κάθετα. Κέρδισε τη μάχη (σε μια απόφαση μάλλον καθοριστική για τη μελλοντική σχέση δημιουργών-κουστουμιών στο ΗΒΟ, και σίγουρα όχι ασύνδετη με το πώς αναπτύχθηκε το πρώτο αληθινό κύμα τηλεοπτικών auteurs σε αυτό το κανάλι) και ο τρόπος που έβαλε αυτό τον φόνο στην οθόνη είναι λες και ήθελε να στείλει μαζί και το μήνυμα: «Μη με ξαναενοχλήσετε».
Στην πραγματικότητα είναι απλά η σκληρή, απογυμνωμένη αλήθεια. Ο Τόνι έχει μουρμουρίσει μέρος της αλήθειας στη Μέντοου για το ποιον του. Πρώτη φορά τον βλέπουμε ως αυτό που πραγματικά είναι. Και δεν βαστάει τίποτα πίσω. Η σκηνή του φόνου είναι ωμή, με αίμα να κυλάει από τις ουλές στα δάχτυλά του, με τη ζωή του Φαμπιάν να χάνεται μπροστά στα μάτια μας, με τον ιδρώτα στο μέτωπο του Τόνι, με σάλια να φεύγουν από το στόμα του. Είναι άσχημο και ζωώδες. Όπως έπρεπε.
~~~
Επόμενο: «Moonlighting»
