Προκάλεσε πολλές φορές το διάβολο, ή καλύτερα, πολλοί θεώρησαν ότι είχε «προσκαλέσει» το διάβολο, μια και οι ταινίες του, η μία μετά την άλλη, ανάγκαζαν τους θεατές να κρυφοκοιτάξουν έξω από τα όρια της νόρμας, σ’ έναν ηδονιστικό κόσμο υπερβολής και αμαρτίας. Και, φυσικά, σα μεγάλος καλλιτέχνης, πλήρης ημερών, έχοντας πάντα επιβάλλει το όραμά του, ο Κεν Ράσελ πέθανε ήσυχα, στον ύπνο του, στα 84 του χρόνια.
Το κεντρικό χαρακτηριστικό όλου του έργου του προκλητικού βρετανού δημιουργού, ήταν ο συνδυασμός του πομπώδους με το ταπεινό, του μπαρόκ με την ποπ, του πνευματικού με τη γυμνή, ωμή σάρκα. Απόδειξη αυτού, η πιο διάσημη, εμπορική και βραβευμένη ταινία του, η ροκ όπερα «Tommy», του 1976, που μετέφερε στην οθόνη τη μουσική των Who και το αντισυμβατικό προφίλ τους.
Είτε επρόκειτο για το ερωτικό τρίγωνο του Ολιβερ Ριντ, της Βανέσα Ρέντγκρεϊβ και του Εσταυρωμένου στο «The Devils» του 1971 (δείτε τη σκηνή στο παρακάτω βίντεο), είτε για την ολόγυμνη πάλη, σώμα με γυμνό σώμα, του Ολιβερ Ριντ με τον Αλαν Μπέιτς στο «Women In Love» του 1969, είτε για το «Altered States» που το 1980 παρουσίασε μια μοναδικά θρησκευτική ματιά στο σινεμά επιστημονικής φαντασίας, ο Κεν Ράσελ κατάφερνε με κάθε του ταινία να ξεσηκώνει αντιδράσεις αλλά και να κερδίζει φανατικούς θαυμαστές.
Ο Κεν Ράσελ γεννήθηκε το 1927 στο Σαουθάμπτον, γιος ενός βίαιου πατέρα: για να τον αποφύγει ο μικρός Κεν και η μητέρα του έβρισκαν συχνά καταφύγιο στην κινηματογραφική αίθουσα, την οποία ο ίδιος στην πορεία γέμισε με βίαια ερωτικές, εκρηκτικές εικόνες.
Ξεκίνησε την καριέρα του ως φωτογράφος και, στη συνέχεια, σκηνοθέτης τηλεοπτικών ντοκιμαντέρ. Ενα από αυτά, το «The Dance of the Seven Veils» του 1970, με θέμα τον Ρίχαρντ Στράους, θεωρούσε ο Ράσελ το μεγαλύτερο επίτευγμα της καριέρας του.
Η πρώτη του κινηματογραφική ταινία, η κωμωδία «French Dressing», πέρασε απαρατήρητη, αλλά η δεύτερη, το «Billion Dollar Brain», του 1967, με πρωταγωνιστή τον Μάικλ Κέιν, τράβηξε την προσοχή των κριτικών και οδήγησε τον Ράσελ στο «Women in Love», την τολμηρή διασκευή του μυθιστορήματος του Λόρενς, που οδήγησε την Γκλέντα Τζάκσον στο Οσκαρ Α’ Γυναικείου Ρόλου και έθεσε την ταινία υποψήφια για τα Οσκαρ Καλύτερης Φωτογραφίας, Σεναρίου και Σκηνοθεσίας – αυτή ήταν και η μοναδική φορά που η Αμερικανική Ακαδημία Κινηματογράφου αναγνώρισε το ταλέντο του δημιουργού.
Η δεκαετία του ’70, απόλυτα συμβατή με τη νοοτροπία του, ήταν η πιο δημιουργική περίοδος για τον Κεν Ράσελ. Μια σειρά από ερωτικές ταινίες ή βιογραφίες – όπως το «Music Lovers», με τον Ρίτσαρντ Τσάμπερλεϊν να υποδύεται τον Τσαϊκόφσκι και με τον Αντρέ Πρεβέν στη μουσική εποπτεία – οδήγησαν στο «The Devils», που παρέμεινε στην κορυφή του βρετανικού box office για δύο ολόκληρους μήνες, παρότι ο κριτικός της Evening Standard, Αεξάντερ Γουόκερ, χαρακτήρισε σε μια τηλεοπτική συνομιλία του με τον Ράσελ την ταινία ως «τερατωδώς πρόστυχη», με αποτέλεσμα ο Ράσελ να τον χτυπήσει μ’ ένα αντίτυπο της Evening Standard στο κεφάλι, μπροστά στην κάμερα!
Το «Tommy», του 1976, κατέστησε τον Κεν Ράσελ ανεπίσημο εκπρόσωπο της ροκ κουλτούρας της εποχής στην Αγγλία, σε απόλυτη αρμονία με την έντονη σεξουαλικότητα, την αντισυμβατικότητα και την επαναστατικότητα που διέκρινε και τη νεολαία των ημερών και τον σκηνοθέτη.
Μέσα στα ‘80s, ο Κεν Ράσελ, αντί να «μεγαλώσει και ωριμάσει», ξεπέρασε ακόμα και τον εαυτό του με το «Altered States», την πιο ανατρεπτική, ιερόσυλη ταινία στην ιστορία του σινεμά επιστημονικής φαντασίας, που ωστόσο τον περιθωριοποίησε στην κινηματογραφική κοινότητα της Αμερικής και τον οδήγησε πίσω στην Αγγλία, όπου συνέχισε να σκηνοθετεί κινηματογραφικές ταινίες, αλλά και το αληθινό του πάθος, όπερες.
Την τελευταία δεκαετία ο Κεν Ράσελ δεν ήταν λιγότερο δραστήριος, ήταν μάλλον πιο εκλεκτικός, αλλά πάντα με τα δικά του μυστηριώδη κριτήρια: ενώ ασχολούνταν όλο και περισσότερο με τη φωτογραφία, την τέχνη που, όπως έλεγε, «ούτε τον ανάγκαζε να ζητά χρήματα από ανθρώπους που δε του έδιναν, ούτε να ζητά τη θέαση από ανρθώπους που δε θα τον καταλάβαιναν», συμμετείχε παράλληλα στο βρεττανικό Celebrity Big Brother, απ’ όπου επίσης αποχώρησε μετά από καυγάδες με τους «συμπαίκτες» του.
Ενδεικτικό του υπερβατικού του ταλέντου, του πόσο δε χωρούσε στα ήθη της εποχής του, είναι ότι το «The Devils» θα έχει την πρώτη κανονική προβολή του, στη μορφή που ήθελε να το παρουσιάσει στο κοινό ο σκηνοθέτης, τον ερχόμενο Μάρτιο, ως μέρος των επετειακών εκδηλώσεων για τα 100ά γεννέθλια του BFI, 42 ολόκληρα χρόνια μετά τη δημιουργία του.
Tags: ken russell, κεν ράσελ
