Η Κατερίνα Ευαγγελάκου, σκηνοθέτης και σεναριογράφος («Θα το Μετανιώσεις», «Ωρες Κοινής Ησυχίας»), ανέλαβε τη θέση του Προέδρου της Ελληνικής Ακαδημίας Κινηματογράφου τον Νοέμβριο και έπεσε κατευθείαν στα βαθειά. Βρέθηκε στην περίοδο της σκληρότερης ανέχειας στον ελληνικό κινηματογράφο και πολιτισμό γενικότερα και τη στιγμή που η κινηματογραφική κοινότητα της χώρας μοιάζει να έχει χάσει κάτι από την ομαδικότητα, τη μαχητικότητα και την ορμή που έδειχνε να έχει δυο χρόνια νωρίτερα.
Λίγες μέρες πριν την τρίτη Τελετή Απονομής των Βραβείων της Ελληνικής Ακαδημίας Κινηματογράφου, ζητήσαμε από την Κατερίνα Ευαγγελάκου τη γνώμη της για το ρόλο της Ακαδημίας στο σημερινό τοπίο του ελληνικού σινεμά, για το πώς μπορούν να διορθωθούν τα στραβά και πώς οι άνθρωποι του κινηματογράφου μπορούν να υπερβούν την εξωγενή αλλά και την εσωτερική τους κρίση.
Ποιο είναι το κύριο μέλημά σου απ’ όταν ανέλαβες τη θέση του Προέδρου της Ελληνικής Ακαδημίας Κινηματογράφου; Πόσο κοντά αισθάνεσαι ότι είσαι στο στόχο σου;
Χρειάζεται να μείνουμε ζωντανοί ως ένωση κινηματογραφιστών και να διευρύνουμε τον κύκλο των μελών και των συμμετεχόντων στην Ε.Α.Κ. Ενα βήμα τη φορά όμως. Το επόμενο βήμα που αισθάνομαι ότι πρέπει να κάνουμε είναι να βοηθήσουμε όλοι μας, λόγω και έργω, να γίνει βίωμα της ελληνικής κοινωνίας ότι οι κινηματογραφιστές δεν είναι κάτι κρατικοδίαιτα παιδάρια, αλλά ένα παραγωγικότατο κομμάτι της ελληνικής κοινωνίας. Ως επαγγελματίες έχουμε δεχτεί στο παρελθόν πολλή λάσπη και κοροϊδία από πολιτικούς, δημοσιογράφους, κατεξοχήν από τους φερόμενους ως κριτικούς κινηματογράφου που συνήθως αισθάνονται την ανάγκη να κάνουν τους έξυπνους εις βάρος της ελληνικής ταινίας. Μέχρι τη στιγμή φυσικά που μια ταινία θα φέρει ένα βραβείο από το εξωτερικό. Τότε η ανάγκη λοιδορίας μεταπλάθεται σε ομολογία λάθους κι ούτε γάτα, ούτε ζημιά. Κανείς δεν απολύεται από τη θέση του, πουθενά δε δίνει λόγο ο κριτικός, όλα ξεχνιούνται. Ομως οι ταινίες - ευτυχώς - δεν είναι δημοσιογραφικά κείμενα. Εχουν μακρό βίο. Ζουν μέσα στα χρόνια και αποκτούν σιγά σιγά προστιθέμενη αξία από τους μελλοντικούς θεατές και μελετητές τους. Δεν βλάπτονται από μια ασήμαντη κριτική. Οι κινηματογραφιστές βέβαια που τις φτιάχνουν βλάπτονται, αλλά δε βαριέσαι. Ετσι κι αλλιώς είμαστε θνητοί.
Τι λειτουργίες μπορεί να εκπληρώσει η Ακαδημία, τον καιρό που οι ελληνικές ταινίες γίνονται χωρίς καμία κρατική υποστήριξη, μέσα στους κανόνες που θέτει η κρίση και λίγο ως πολύ αυτοσχέδια; Πώς μπορεί να βοηθήσει και να υποστηρίξει;
Η Ακαδημία πρέπει να υπενθυμίσει παντού γύρω, στο Υπουργείο Πολιτισμού και Τουρισμού, στο Ελληνικό Κέντρο Κινηματογράφου, στην ΕΡΤ, στο Υπουργείο Παιδείας, στους φορείς, στον πνευματικό κόσμο της χώρας, ότι ο πολιτισμός της εικόνας είναι μέρος του σύγχρονου πολιτισμού κι ότι ο φορολογούμενος πολίτης -θέλει δε θέλει - δίνει κάθε χρόνο ένα σωρό χρήματα για το σινεμά. Μόνο που τα χρήματα αυτά δεν πηγαίνουν στο σινεμά. Πηγαίνουν στη μεγάλη τρύπα της δημόσιας απραξίας και αναποτελεσματικότητας. Την εποχή που δημιουργήθηκε η Ομίχλη, το 2009, το 32% περίπου του προϋπολογισμού για τον κινηματογράφο διοχετευόταν στην παραγωγή και το 78% σε όλες τις άλλες δραστηριότητες (μισθούς, ταξίδια, φεστιβάλ, γραφειοκρατία, πολυτέλειες κλπ). Το ποσοστό αυτό είναι ενδεικτικό της κρατικίστικης παραοικονομίας που είχε στηθεί όλα τα προηγούμενα χρόνια στις πλάτες των παραγωγικών δυνάμεων του ελληνικού κινηματογράφου. Την τελευταία τριετία ωστόσο το ποσοστό αυτό έπεσε κατακόρυφα. Από τα 3.000.000 ευρώ - περίπου - που διοχετεύονται στο σινεμά ξέρετε τί ποσοστό ξοδεύεται για την παραγωγή; Το μηδέν (0%). Τι να λέμε τώρα; Οτι διάφοροι πρώην υπουργοί πολιτισμού αποκαλούσαν «κρατικοδίαιτους» εμάς που κάναμε ταινίες;
Ποια είναι η απάντηση της Ακαδημίας σε όσους λένε ότι διοργανώνει την τελετή απονομής των βραβείων τη στιγμή που δεν υπάρχουν πόροι για ταινίες; Οτι, δηλαδή, θα μπορούσε να εκφράσει μια αντίδραση και αντ’ αυτού διοργανώνει μια γιορτή;
Η τελετή δεν γίνεται για τους πόρους του δημοσίου, ούτε με τους πόρους του δημοσίου. Η τελετή γίνεται για τις ταινίες. Και όσο υπάρχουν ταινίες - φέτος έχουμε περισσότερες από πέρυσι - εμείς θα κάνουμε τη γιορτή μας και θα θυμίζουμε σε όλους, και πρώτα απ΄όλα στον εαυτό μας, ότι «είμαστε ακόμα ζωντανοί». Η τελετή των βραβείων είναι η επίσημη γιορτή συνάντησης των κινηματογραφιστών. Τώρα μάλιστα που το Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης έκοψε τους δεσμούς με την ελληνική ταινία, είναι ίσως η μόνη ευκαιρία να συναντιόμαστε όλοι μαζί.
Ποια είναι η δική σου γνώμη για το γεγονός ότι στις φετινές υποψηφιότητες για τα Βραβεία της Ακαδημίας η παρουσία των «Αλπεων» του Γιώργου Λάνθιμου ήταν ελάχιστη;
Οι υποψηφιότητες για βραβείο σεναρίου και μακιγιάζ δεν είναι ευκαταφρόνητο μέγεθος. Αν εννοείτε γιατί οι «Αλπεις» δεν είναι υποψήφιες για βραβείο καλύτερης ταινίας ή σκηνοθεσίας, θα σας πω ότι η μυστικότητα της ψήφου εξασφαλίζει την ελευθερία έκφρασης και ο αριθμός των ψηφισάντων αποκλείει συνασπισμούς, ομαδοποιήσεις κλπ. Τα μέλη της Ε.Α.Κ. όταν ψηφίζουν ακούνε μόνο το μυαλό και την καρδιά τους. Κανέναν άλλο. Ισως να το συζητάνε με ανθρώπους που εμπιστεύονται την κρίση τους. Αυτό είναι υπέροχο και μακάρι να αυξάνονται τα μέλη μας, να αυξάνονται και οι ψηφοφόροι. Ισως έχουν γίνει αδικίες στο παρελθόν κι ίσως υπάρξουν κι άλλες στο μέλλον. H τέχνη είναι άδικο πράγμα.
Από τις φετινές υποψήφιες ταινίες, πολλές δεν έχουν προβληθεί για το κοινό. Μ’ αυτόν τον τρόπο είναι σαν οι θεατές να αποκλείονται από τη διαδικασία, μια και το όλο θέμα γίνεται για ταινίες που δεν έχουν δει. Πιστεύεις ότι αυτό είναι ένα πρόβλημα στον κανονισμό, ότι έτσι τα Βραβεία της Ακαδημίας επιστρέφουν στην αυτοαναφορικότητα των Κρατικών Βραβείων, γίνονται μια τελετή που αφορά μόνο τους επαγγελματίες του κινηματογράφου;
Θα πρέπει να ρωτήσετε το κοινό γι αυτό. Το κοινό έτσι κι αλλιώς είναι αποκλεισμένο από τις βραβεύσεις της Ακαδημίας. Δεν υπάρχει ας πούμε «βραβείο κοινού». Πρόκειται για τιμές που αποδίδουν αναμεταξύ τους οι κινηματογραφιστές. Κι αυτό έχει μια μεγάλη αξία για τους βραβευθέντες, ξέρετε. Είναι θαυμάσιο να σε τιμά το κοινό με το εισιτήριό του, το ενδιαφέρον του, το βραβείο του, αλλά είναι εξαιρετικό να σε τιμούν οι συνάδελφοί σου με την ψήφο τους. Ας ελπίσουμε ότι συν τω χρόνω τα βραβεία της Ε.Α.Κ. θα κεντρίσουν το ενδιαφέρον των θεατών ώστε να πάνε να δούνε τις άπαιχτες ταινίες όταν προβληθούν. Οσο για την αυτοαναφορικότητα των Κρατικών Βραβείων, θα διαφωνήσω εντελώς. Το κοινό της Θεσσαλονίκης, οι συζητήσεις που γίνονταν εκεί όλα τα προηγούμενα χρόνια ανάμεσα στους σινεφίλ και στους σκηνοθέτες, τα στέκια, οι καβγάδες, κάθε άλλο παρά κινηματογραφικό αυτισμό προδίδουν. Και τώρα όμως, η ταινία «Tungsten» για παράδειγμα, μέσω των βραβείων της Ακαδημίας έγινε γνωστή. Τέλος μην ξεχνάμε ότι υπάρχουν ταινίες που δεν βρίσκουν διανομή.
Η Ακαδημία ήταν ο θεσμός που στελεχωνόταν από τους ενεργούς Ελληνες κινηματογραφιστές. Τι προσδιορίζουν οι αλλαγές που έχουν γίνει στο καταστατικό της και πώς αλλάζουν αυτό της το καθοριστικό χαρακτηριστικό; Πώς σου φάνηκαν τα σχόλια στον Τύπο, την επομένη της ανακοίνωσης των Υποψηφιοτήτων για τα βραβεία, που παρουσίαζαν την Ακαδημία, με στενοχώρια, σαν κάτι ήδη παρωχημένο;
Οι αλλαγές καταστατικού που ενέκρινε η Γενική Συνέλευση τον Νοέμβριο του 2011 έχουν το χαρακτήρα της γείωσης. Με δεδομένη την έλλειψη θεσμών, διαφάνειας, διάρκειας , σταθερότητας, είναι πολύ πιθανόν και πολύ εύκολο να κάνει κανείς ταινίες κάθε 5, 8, 9 χρόνια. Δεν παύεις να είσαι ενεργός κινηματογραφιστής επειδή για μερικά χρόνια ψάχνεις να βρεις χρήματα για την ταινία που ονειρεύεσαι. Κάποια στιγμή λοιπόν συνειδητοποιήσαμε ότι οι αρχικές προδιαγραφές εισόδου παραήταν αυστηρές για την ελληνική ιδιομορφία της παραγωγής.
Η Ακαδημία γεννήθηκε σε μια εποχή συσπείρωσης των ανθρώπων του ελληνικού κινηματογράφου, με τη δράση των ομιχλιστών, την κατάργηση των κρατικών βραβείων, την ψήφιση του νόμου για τον κινηματογράφο. Αυτή η αισιόδοξη περίοδος μοιάζει σήμερα να έχει παρέλθει. Ποιο είναι τώρα το κλίμα που επικρατεί και πώς θα περιέγραφες τις σχέσεις της κινηματογραφικής κοινότητας με την Ακαδημία;
Στενοχωρήθηκα στην εκδήλωση του Αγγελόπουλου, που δεν είδα πολλούς κινηματογραφιστές. Πίστευα ότι σε μια εκδήλωση που έκανε η Ακαδημία, σε έναν υπέροχο χώρο και με αυτήν την αφορμή, θα έπρεπε να έρθουν πολλά μέλη της Ακαδημίας. Οταν οι κινήσεις που γίνονται δε βρίσκουν ανταπόκριση, ούτε καν κριτική, ότι δηλαδή, «παιδιά, γιατί κάνατε αυτήν την εκδήλωση που δε μας άρεσε και δεν κάνατε κάτι άλλο»; Η συμμετοχικότητα δηλαδή και η εμπλοκή των μελών, η οργανική, ουσιαστική εμπλοκή, πόσω μάλλον ο εθελοντισμός και η προσφορά εργασίας, είναι και το ζητούμενο για μας για να μπορούν να γίνονται κινηματογραφικές εκδηλώσεις και να λέμε, είμαστε εδώ, είμαστε παρόντες. Από τα πιο νέα μέλη και τα άπειρα μέλη που έχουν απορίες, πώς δουλεύει αυτό, πώς γίνεται εκείνο, θέλω να μπω αλλά δεν έχω λεφτά, να έχουν την άνεση, να στέλνουν ένα mail και θα πάρουν αμέσως απάντηση. Εχουμε πολύ χαμηλή κουλτούρα διαλόγου και συλλογικότητας. Πάνω σ’ αυτόν το σκοπό νομίζω πρέπει να δουλέψει η ακαδημία. Να ανεβάσει το βαθμό της συλλογικότητάς μας. Την ικανότητά μας να παίξουμε μπάλα στο πεδίο των συγκλίσεών μας. Και όχι εκεί όπου διαφέρουμε. Διότι είμαστε 160 άτομα, είμαστε εξαιρετικά ενδιαφέροντες και οι 160, που έχουμε 160 διαφορετικές απόψεις για το ίδιο πράγμα. Αλλά σίγουρα υπάρχουν πεδία σύγκλισης πραγμάτων που μας ενδιαφέρουν και νομίζω ότι εκεί πρέπει να δουλέψουμε. Νομίζω ότι ο θάνατος του Αγγελόπουλου, αυτό το τόσο ξαφνικό σοκ που υποστήκαμε όλοι μας εκείνη την ημέρα, είναι σα να συμβολοποιεί και το κλείσιμο, το τελείωμα μιας εποχής δημιουργών κλεισμένων στον εαυτό τους και στο έργο τους και σα να σηματοδοτεί το ξεκίνημα μιας εποχής συλλογικοτήτων. Είναι ανάγκη να είμαστε συλλογικοί, όλοι το έχουμε ανάγκη, γιατί ο αριθμός των πληροφοριών είναι τεράστιος και μόνο οι πληροφορίες που ανταλλάσσονται ή περνούν μέσα από ένα φίλτρο συζήτησης και κρίσης αποκτούν πραγματική υπόσταση.
Ετοιμάζει η Ακαδημία άλλες δράσεις, εκτός από την Απονομή των Βραβείων; Στην αρχή της σεζόν είχε γίνει η ημερίδα για την ψηφιακή εποχή, αλλά έκτοτε δεν αντιληφθήκαμε κάτι. Είναι μόνο θέμα έλλειψης χρημάτων ή κι ενός ενθουσιασμού που έχει λίγο χαθεί μέσα στο γενικότερο κλίμα; Ή υπάρχουν δράσεις που ετοιμάζονται και δεν τις γνωρίζουμε ακόμα;
Βεβαίως και υπάρχουν κι αυτήν την περίοδο, εκτός από την καθιερωμένη παρουσίαση των τρέιλερ των ταινιών της επόμενης σεζόν, ετοιμάζουμε τρεις. Κατ’ αρχήν η Ελληνική Ακαδημία Κινηματογράφου θα συμμετάσχει στη Διεθνή Συνάντηση Καλλιτεχνών και Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων e.m.m.a. SOUNDTRACK 2012, που θα γίνει στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών του Ιδρύματος Ωνάση, στην Αθήνα, μεταξύ 29 Ιουνίου και 1 Ιουλίου 2012. Η συνάντηση, που διοργανώνει για τρίτη χρονιά φέτος η ομάδα e.m.m.a. (Ensemble Meeting of Music Academies), περιλαμβάνει σεμινάρια, δρώμενα, διαλέξεις και συναυλίες, ενώ μετέχουν σε αυτή προσκεκλημένοι συνθέτες, ερμηνευτές, σκηνοθέτες, παραγωγοί, sound designers κλπ.
Στη συνέχεια, διοργανώνουμε τη διημερίδα «Riding the Greek Wave», με αντικείμενο την εξωστρέφεια της ελληνικής ταινίας. Τώρα περισσότερο από ποτέ, η ελληνική ταινία αγωνιά για να βγει εκτός συνόρων σε αναζήτηση πόρων και κοινού. Είναι συνείδηση όλων μας, κινηματογραφιστών και κοινού, ότι πρέπει να μην χάσουμε την ιστορική ευκαιρία, τώρα που όλα τα μάτια είναι στραμμένα πάνω μας, να αποδείξουμε ότι μπορούμε. Η διημερίδα έχει ως σκοπό να διερευνήσει τα εργαλεία και τις τακτικές στήριξης της ελληνικής ταινίας που θέλει να ξεφύγει από τα στενά πλαίσια της εντοπιότητας και να ανοιχτεί στο παγκόσμιο κοινό. Θα συμμετάσχουν άνθρωποι που κατέχουν νευραλγικές θέσεις στην παγκόσμια κινηματογραφική σκακιέρα, όπως οι κορυφαίες σε μη αγγλόφωνες ταινίες εταιρίες διανομής Strand Releasing (Αμερική) και Artificial Eye (Αγγλία), καθώς και η Match Factory (Γερμανία), ένα από τα καλύτερα γραφεία World Sales της Ευρώπης, και ακούγοντας τον διευθυντή του φεστιβάλ του Βερολίνου, θα επιδιώξουμε να αποσαφηνίσουμε τα συστατικά μιας επιτυχημένης διεθνούς πορείας. Επίσης, ξένοι και έλληνες παραγωγοί θα μας παρουσιάσουν τη σημασία αλλά και τη σωστή στρατηγική που πρέπει να έχει μια ταινία στον όλο και πιο σημαντικό κόσμο των co-production markets και writing labs. Τέλος, στα πλαίσια της διημερίδας ο υπεύθυνος για την προώθηση των ταινιών της Strand Releasing θα κάνει ένα εργαστήρι για την δημιουργία trailer, στην ολοκλήρωση του οποίου θα παραχθεί κι ένα trailer για ελληνική ταινία που δε θα έχει βγει ακόμη στις αίθουσες.
Και στη συνέχεια προσπαθούμε να διοργανώσουμε κάτι που θεωρώ ιδιαίτερα σημαντικό και που είναι μια σειρά δράσεων σχετικών με την κινηματογραφική παιδεία στην Ελλάδα.
Ως σκηνοθέτης η ίδια και όχι ως Πρόεδρος της Ακαδημίας, πως θα έκρινες την Ακαδημία για το έργο της και τι θα ήθελες να ζητήσεις απ’ αυτήν ως υποστήριξη των σχεδίων σου;
Τόσο ως σκηνοθέτης όσο και ως μέλος της Ελληνικής Ακαδημίας Κινηματογράφου, έχω μια μεγάλη επιθυμία: οι κινηματογραφιστές να αποκτήσουμε μια κινηματογραφική αίθουσα στο κέντρο της Αθήνας, έστω για τρεις μήνες το χρόνο. Νομίζω ότι αυτό θα άλλαζε το τοπίο στον ελληνικό κινηματογράφο.
Επιπλέον, η συνομιλία με το Υπουργείο, με το Κέντρο Κινηματογράφου, με την ΕΡΤ, σε επίπεδο στενής συνεργασίας με την κινηματογραφική κοινότητα, προκύπτει από την ιδιότητά μου ως ενεργό μέλος της κινηματογραφικής κοινότητας. Ως ένας άνθρωπος που θέλω να κάνω ταινία, ξανά, που νιώθω ότι αυτόν τον ενάμισι χρόνο που μένει, θα πιεστώ λίγο ακόμα για ν’ ανταπεξέλθω στα καθήκοντά μου, αλλά θα πω ένα μεγάλο «ουφ» όταν τελειώσει η θητεία για να μπορέσω να απελευθερωθώ και να κάνω μια ταινία, κοντεύω να πάθω σύνδρομο στέρησης! Και πιστεύω ότι πρέπει με κάθε τρόπο να κυνηγήσουμε χρήματα από παντού. Επιπλέον, είναι χαρά για μένα κάποιος, ο Φίλιππος, ο Λάνθιμος, να πάρει ένα βραβείο, ανοίγει ένα δρόμο. Οπως κι ο Αγγελόπουλος, όταν πέθανε, χωρίς να έχω καμιά προσωπική σχέση μαζί του, ένιωσα ότι χάσαμε κάτι από τη δύναμή μας σαν κινηματογραφικό σώμα, κοινωνική ένωση ανθρώπων. Γιατί μπορούσε, ακόμα κι αν δεν το είχε καθόλου ένωση και έγνοια να βοηθήσει τον οποιοδήποτε άλλον εκτός από το έργο του, ακόμα κι έτσι, και μόνο η ύπαρξη, η παρουσία του, οι τιμές που του απέδιδαν, κατά κάποιον τρόπο έφτανε και μέχρι τους υπόλοιπους. Κάποιοι επόμενοι καταφέραν και κάναν ταινίες γιατί αυτοί, ο Αγγελόπουλος, ο Παναγιωτόπουλος, ο Αβδελιώδης, χαράξαν το δρόμο. Ετσι πρέπει να λειτουργήσουμε. Το κέρδος κάποιου είναι και δικό μας κέρδος, έστω και αν δεν είναι άμεσα ορατό. Αυτό πρέπει να μας γίνει δεύτερη φύση. Δεν έχουμε να κερδίσουμε τίποτα από τον ανταγωνισμό. Και είμαι ιδεαλίστρια, βέβαια!
Η Τελετή Απονομής των Βραβείων της Ελληνικής Ακαδημίας Κινηματογράφου θα γίνει τη Δευτέρα, 7 Μαΐου, στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών του Ιδρύματος Ωνάση. Δείτε εδώ συνεντεύξεις με τους υποψήφιους!
