Ο Νίκος Λυγγούρης είναι ένας ανήσυχος δημιουργός. Εχοντας απαρνηθεί παροδικά τη μυθοπλασία («Ομίχλη Κάτω από τον Ηλιο», «Καρδιά απο Πέτρα»), δοκιμάζει και δοκιμάζεται στο ντοκιμαντέρ, μοιράζοντας το χρόνο του ανάμεσα στο Βερολίνο και την Ελλάδα, έχοντας παρουσιάσει τα τελευταία χρόνια μερικά εξαιρετικά δείγματα του βλέμματός του πάνω στον άνθρωπο, με τελευταίο το «Ξύπνησε ο Σουλτάν Αχμέτ» (διαβάστε περισσότερα εδώ) που προβλήθηκε στο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης το 2012.
Φέτος, ο Νίκος Λυγγούρης επιστρέφει στο 16ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης με το «Δεύτερο Τέλος», ένα φιλμ 9 μόλις λεπτών που κινείται ανάμεσα στα όρια του ντοκιμαντέρ, του πειράματος και της κινηματογράφησης ενός δρώμενου, ένα «ντοκιμαντέρ συμμετοχικής παρατήρησης ή ένα ποίημα σε εικόνες», όπως το περιγράφει ο δημιουργός του, βρίσκοντας μια μακρινή αλλά τόσο κοντινή σύνδεση ανάμεσα στην περφόρμανς, τον Μότσαρτ και μια ερωτική ιστορία βγαλμένη λες από το «Πέρσι στο Μάριενμπαντ» του Αλέν Ρενέ.
«Το φιλμάκι αυτό είναι προιόν μιας τύχης: Το φθινόπωρο του 2013 συμμετείχα στο Βερολίνο, όπου ζω, σε ένα δρώμενο της θεατρικής ομάδας Rimini Protokoll. Οι θεατές του δρώμενου ήταν ταυτόχρονα και οι πρωταγωνιστές του. Η διαδικασία: Πήραμε από ένα ζευγάρι ακουστικά. Μια φωνή μας καθοδηγούσε μέσα από τους δρόμους της πόλης, λέγοντάς μας τι να κάνουμε, διακόπτωντας τη ροή των οδηγιών για να φιλοσοφήσει γύρω από το πώς η ζωή στη σύγχρονη πόλη μας μετατρέπει σε ρομπότ. Το όλο δρώμενο είχε κάτι το κοινότοπο. Σύντομα σταμάτησα να εκτελώ τις προσταγές της φωνής. Από μια παρόρμηση, έβγαλα από την τσάντα μου το ipad κι άρχισα να καταγράφω όσα συνέβαιναν γύρω μου. Κάποια στιγμή, ανάμεσα στους συμμετέχοντες του δρώμενου αναγνώρισα μια κοπέλα που, ένα χρόνο νωρίτερα, είχε μια ερωτική ιστορία με ένα φίλο μου. Εκείνη δεν με χαιρέτησε. Θυμήθηκα υπό ποιες συνθήκες είχαν γνωριστεί οι δυο τους (ήμουν κι εγώ εκεί): περιμένοντας στο ταμείο της όπερας του Βερολίνου να βγάλουν εισιτήρια για το "Έτσι κάνουν όλες" του Μότσαρτ. Εκείνη η παράσταση της όπερας μού είχε μείνει αξέχαστη: διαποτιζόταν από εκθαμβωτική ομορφιά. Σε αντίθεση, το δρώμενο των Rimini Protokoll άρχιζε ήδη, ενώ το ζούσα, να ξεθωριάζει στην μνήμη μου. "Τι περίεργο", σκέφτηκα, "το παλιό να λάμπει και το καινούργιο να έχει ήδη σκονιστεί".»
«Αυτά τα ερεθίσματα και οι σκέψεις με οδήγησαν σε αυτήν την ταινία. Πρόκειται για ένα πείραμα. Το στοίχημα ήταν: πώς μπορώ, παρατηρώντας τα καθέκαστα της περφόρμανς, να κάνω ενα είδος κριτικής σε αυτήν χωρίς κανένα λεκτικό σχόλιο, χωρίς να εκφέρω γνώμη, χωρίς καν να δώσω στον θεατή να καταλάβει ότι έχω τέτοια πρόθεση; Η λύση: Αναπροσαρμολογώντας τα στοιχεία της περφόμανς, αναδιανέμοντάς τα, επιφέροντας ένα είδος διόρθωσης. Συγκεκριμένα: Αφαίρεσα την φωνή. Ήταν σαν να τραβάω το χαλί κατω από τα πόδια του δρώμενου. Χωρίς την φωνή οι πράξεις και οι χειρονομίες των συμμετεχόντων αποκτούσαν μια αινιγματική ποιότητα που πριν δεν την είχαν. Επίσης: επέλεξα η αναπόληση της ερωτικής ιστορίας να εκτοπίζει σταδιακά το παρόν της περφόρμανς. Τέλος αντιπαράθεσα στο δρώμενο των Rimini Protokoll ένα άλλο είδος τέχνης, για μένα πιο επίκαιρο και ζωντανό: τον Μότσαρτ. Νίκη του έρωτα επί του τελετουργικού αυτοθεραπείας, νίκη του κλασσικισμού επι του χάπενινγκ: Η όπερα καταλαμβάνει στο τέλος του φιλμ καθολοκληρίαν την σκηνή.Κάπως έτσι πήρε σάρκα και οστά αυτό το εννιάλεπτο κρυπτικό φιλμ που θέλει να είναι ντοκιμαντέρ συμμετοχικής παρατήρησης αλλά και ποίημα σε εικόνες.Επίλογος. Στο μοντάζ ανακάλυψα ότι υπήρχαν κάποιες ομοιότητες ανάμεσα στο φιλμάκι μου και στην ταινία του Αλέν Ρενέ "Πέρσι στο Μάριενμπαντ": Στο φιλμ του Ρενέ, ένας άντρας ξανασυναντάει κατά την διάρκεια μιας σύναξης μιας ομάδας καλεσμένων σε ένα πύργο μια γυναίκα που δεν τον θυμάται. Στο φιλμάκι μου μου, αντί για πύργο έχουμε την πόλη του Βερολίνου κι αντί για καλεσμένους τους συμμετέχοντες στο δρώμενο. Παρόλο που οι ομοιότητες σταματάνε εκεί (oυδεμία περαιτέρω σχέση!) θα μου άρεσε το φιλμάκι μου να ιδωθεί και σαν ένας κρυφός φόρος τιμής στο "Πέρσι στο Μάριενμπαντ", αυτόν τον γίγαντα της έβδομης τέχνης, που μπήκε πριν μισό αιώνα σε χωράφια που ακόμα δεν έχουν εξερευνηθεί.»
Το «Δεύτερο Τέλος» του Νίκου Λυγγούρη θα προβληθεί την Τετάρτη 19 Μαρτίου στις 20.30 στην αίθουσα Σταύρος Τορνές και το Σάββατο 22 Μαρτίου στις 13.00 στην αίθουσα Τόνια Μαρκετάκη.
Διαβάστε περισσότερα για το 16ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης που διεξάγεται φέτος από τις 14 έως και τις 23 Μαρτίου:
- O Στέλιος Κούλογλου μιλάει στο Flix για τη «Νονά» - κατά κόσμον Αγγελα Μέρκελ
- 16o Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης: Τα 10 πράγματα που περιμένουμε: Το «The Forest of the Dancing Spirits»
- 16o Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης; Τα 10 πράγματα που περιμένουμε: Η Αγορά
- 16ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης: Τα 10 πράγματα του περιμένουμε: Tim's Vermer
- 16ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης: Τα 10 πράγματα του περιμένουμε: Το αφιέρωμα στον Νικολά Φιλιμπέρ
- 16o Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης: Ελληνικά ντοκιμαντέρ στο επίκεντρο της κρίσης
- Βραβευμένα ντοκιμαντέρ στο 16ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης
- Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης 2014: Αφιερώματα στον Πίτερ Ουιντόνικ και τον Νικολά Φιλιμπέρ
