«Στη Γαλλία έχουμε ένα γνωμικό: “le chemin se fait en marchant”, το μονοπάτι φτιάχνεται καθώς περπατάς. Κι αυτός, καλώς ή κακώς, είναι ο τρόπος με τον οποίο κάνω ταινίες. Ξεκινώ να γυρίζω τα ντοκιμαντέρ μου από τη θέση της άγνοιας και της περιέργειας. Χρειάζομαι να έχω ένα σημείο εκκίνησης, αλλά δε χρειάζομαι χάρτη. Δε χρειάζομαι να ξέρω ποιος είναι ο τελικός προορισμός. Μ’ αυτόν τον τρόπο, η κάθε ταινία είναι μια πρόσκληση. Είναι σα να μου λέει: έλα μαζί μου και θα πάμε να δούμε τι συμβαίνει. Μπορεί να χαθούμε αλλά κι αυτό μέσα στο πρόγραμμα είναι.» Ετσι περιγράφει ο ίδιος ο Νικολά Φιλιμπέρ τον τρόπο που κάνει ταινίες σ’ ένα κείμενό του στην Guardian κι αυτό, το δικό του μονοπάτι, είναι η διαδρομή που ανυπομονούμε να ακολουθήσουμε στη ρετροσπεκτίβα στο έργο του Φιλιμπέρ που διοργανώνει το 16ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης, με τον ίδιο ως οδηγό.
Η Χώρα των Κωφών
Ο Νικολά Φιλιμπέρ ξεκίνησε την καριέρα του ως ηθοποιός, αλλά αυτή η περιέργεια ήταν που τον οδήγησε στον κόσμο του ντοκιμαντέρ. Οι ταινίες του, αν ακολουθούν κάποιες γενικές γραμμές, αυτές είναι από τη μια η μελέτη της επικοινωνίας, της γλώσσας, των λεπτών γραμμών που μεταφέρουν πληροφορίες και συναισθήματα ανάμεσα στους ανθρώπους και στη φύση. Κι η βαθύτερη πίστη ότι ο κόσμος μας είναι ένα μέρος όπου μπορεί, δυνάμει, να συμβεί το καλό, μια πρόθεση ανακάλυψης του θετικού, του αισιόδοξου.
Η Πόλη του Λούβρου
Το πρώτο του ντοκιμαντέρ με τίτλο «His Master’s Voice» (1978, συν-σκηνοθεσία με τον Ζεράρ Μορντιγιά) καταγράφει με διορατική ματιά τη νέα παγκόσμια οικονομική κατάσταση που τότε αρχίζει μόλις να διαφαίνεται. Το 1990 ο Νικολά Φιλιμπέρ αποκαλύπτει την αφανή ζωή σε ένα από τα διασημότερα μουσεία του κόσμου, μέσα από το «Η Πόλη του Λούβρου». Δυο χρόνια αργότερα, το «Η Χώρα των Κωφών» μοιράζεται τη ζωή και τους κώδικες των ανθρώπων με κώφωση. Το 1994, μέσα από το ντοκιμαντέρ του «Ενα Ζώο, Δυο Ζώα», ο Φιλιμπέρ αναζητά τα ίχνη του ανθρώπου, μπαίνοντας ξανά στα άδυτα ενός μουσείου, αυτή τη φορά στο τμήμα ζωολογίας του Εθνικού Μουσείου Φυσικής Ιστορίας στο Παρίσι. Το 2001 ο Νικολά Φιλιμπέρ υπογράφει το ντοκιμαντέρ «Είμαι και Εχω», ένα συγκινητικό πορτραίτο μιας ομάδας μαθητών σε μια απομακρυσμένη περιοχή της Γαλλίας, που έκανε αίσθηση στο Φεστιβάλ Καννών και καθιέρωσε τον σκηνοθέτη διεθνώς. Στο ντοκιμαντέρ «Το Παραμικρό» (1996), οι τρόφιμοι του ψυχιατρείου La Borde κάνουν πρόβες για την ετήσια θεατρική τους παράσταση.
Νενέτ
Το «Back to Normandy» (2007) είναι ένα ντοκιμαντέρ για τη μαγεία και τη δύναμη του σινεμά, με τον σκηνοθέτη να επιστρέφει σε μια ταινία που σημάδεψε τον ίδιο (το «I, Pierre Rivière...» του Ρενέ Αλιό) και μια περιοχή (τη Νορμανδία), στην οποία πραγματοποίησε τα πρώτα του κινηματογραφικά βήματα. Η κινηματογραφική εργαλειοθήκη του Φιλιμπέρ είναι εκείνη που ξεχωρίζει και στο ντοκιμαντέρ του «Νενέτ» (2009), με κεντρικό χαρακτήρα, ένα γηραιό ουρακοτάγκο 40 ετών. Στο φακό του σκηνοθέτη πρωταγωνιστεί η συγκινητική εικόνα της Νενέτ και ο ήχος των ανθρώπων που την παρακολουθούν στο Βοτανικό Κήπο του Παρισιού. Το 2012 στο «La Μaison de la Radio», ο Φιλιμπέρ αναλαμβάνει ακόμη μια πρόκληση: να εικονογραφήσει έναν κόσμο που υπάρχει μόνο μέσα από τον ήχο, εστιάζοντας στην καθημερινότητα του ραδιοφωνικού σταθμού Radio France.
Είμαι και Εχω
«Καμιά φορά ο κόσμος με ρωτά τι προσπαθώ να πετύχω με τα ντοκιμαντέρ μου,» γράφει ο Φιλιμπέρ στο ίδιο κείμενο. «Υποθέτω ότι προσπαθώ να πετύχω τον εαυτό μου, ή τουλάχιστον να βρω τον εαυτό μου. Για να το πω απλά, κάνω μια ταινία με σκοπό να καταλάβω γιατί ήθελα να κάνω μια ταινία. Το πρόβλημα είναι ότι, όταν η ταινία τελειώσει, συνήθως ακόμα δεν ξέρω. Κι έτσι πρέπει να πάω να κάνω κι άλλη μια.»
Το 16ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης θα διεξαχθεί από τις 14 έως και τις 23 Μαρτίου 2014 και το Αφιέρωμα στον Νικολά Φιλιμπέρ θα καλύψει ολόκληρη τη διάρκειά του, με τον ίδιο παρόντα, να παρουσιάζει τις ταινίες του και να κουβεντιάζει με το κοινό.
Διαβάστε περισσότερα για το 16ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης:
